Quduqga tuz kislotali ishlov berish

Quduqga tuz kislotali ishlov berish.
Xudoyorov Mirzahamdam
Mardonov ulug‘bek
Termiz muxandislik-texnologiya instituti

ANNOTATSIYA
Quduqlarni ishlatish davri oshib borishi bilan turli sabablar tufayli neft beruvchanlik koeffitsiyenti kamayib boradi. Bu koeffitsiyentni oshirish uchun quduq tubiga ta’sir etish usullari qo’llaniladi. Maqolada quduq tubi hududiga kislota eritmasi orqali turlicha ta’sir mexanizmi asosida quduq neft beruvchanligini oshirish va uning samaradorligini aniqlash to’g’risida bayon qilingan.
Kalit so‘zlar: ohaktosh ta’sir etish usuli, dolomitga ta’sir usuli, jadallashtirgichlar, barqarorlashtirgichlar, ingibotor, kislotali vanna.

Quduqga tuz kislotali ishlov berish.

Ohaktoshga ta‘sir etishda

2HCℓ + CaCO₃=Ca Cℓ₂+H₂O+CO₂

Dolomitga ta‘sir etish

4HCℓ + СаMg(CO₃)₂ = CaCℓ₂ + MgCℓ₂ + 2H₂O + 2CO₂

Kaltsiy xlor va magniy xlor tuzlari suvda yaxshi eriydi, kislota eltuvchi hisoblanadi va reaktsiyaga kirishadi. Uglerod oksidi CО₂ – quduqdan chiqib ketadi yoki 7,6 MPа bosimda shu suvni uzida eriydi.

Hamma vaqt kislota tarkibida chukuvchi zarrachalar bo’ladi. Qachonki ular bir-biriga ta‘sir qilib eritmada erimaydigan neytral kislotalarni qoldiqlarinii hosil qilish mumkin. Bu qoldiqlar qatlam g’ovakliklariga tushib QTZ-da o’tkazuvchanlikni pasaytirib yuboradi.
1. Ingibitor- jihozlarni korroziya qarshi himoya qiladi. Ingibitor yordamida HCℓ-xlor kislotasi tashiladi, qayta haydaladi va saqlanadi. Odatda ingibitorlar ingibitor turiga muvofiq va boshlang’ich kontsentratsiyaga bog’liq holda 1% - gacha qo’shiladi.
Ingibitor sifatida quyidagilardan foydalaniladi:
Formalin (0,6%), korroziya faolligini 7-8 marta pasaytiradi;
Unikal – yopishqoq to’q-jigar suyuqlik (misol unikol PB-5) (0,25-0,5%), korroziyaga qarshi faollikni 30-42 marta oshiradi.
Unikol suvda erimaydi, neytral kislota aralashmasi tarkibidan cho’kmaga tushadi. Shuning uchun uning kontsentratsiyasini 0,1% gacha qaysi korroziyaga qarshi himoya aktivligi - 15 martagacha.
Yuqori harorat va bosimda qo’llaniladigan ingibitorlar ishlab chiqilgan bo’lib reagent I-1-A (0,4%) – urotropik (0,9%) aralashmasi korroziyaga qarshi faollikni (t=87⁰C dgf P=38 MPa) 20-marta oshiradi.
Katapin – A ingibitori eng yaxshi hisoblanib, 0,1% li qo’shimchasi 55-65 marta korroziyaga qarshi faollikni oshiradi. 0,025% li aralashmasi. (0,25 kg miqdorda 1m³ aralashmaga qo’shiladi) – 45 marta faolashtiradi.
Uning himoya xossasi yuqori haroratda kuchli yomonlashadi. Shuning uchun t-80-100⁰C bo’lganda 0,2%-gacha qo’shimchasiga yana 0,2%-li urotropik qo’shiladi.