Quran elmleri dersliyi indd
Yüklə 2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SKKZNC HSS NASX V MNSUX 256 Səkkizinci hissə: Nasix və mənsux
- Üçüncü fəsil: “Nəsx”in şərtləri Dördüncü fəsil: “Nəsx”in mümkünlüyü və baş verdiyi Beşinci fəsil: “Nəsx”i inkar edənlərin dəlilləri
- Bu hissədə istifadə olunan əsas mənbələr: Nasixul-Quranil-Əziz və mənsuxihi
- Təmhid fi Ulumil-Quran
255 SKKZNC HSS NASX V MNSUX 256 Səkkizinci hissə: Nasix və mənsux Birinci fəsil: “Nasix və mənsux” mövzusu barədə qələmə alınan əsərlər İkinci fəsil: “Nəsx”in lüğəvi və terminoloji mənası Üçüncü fəsil: “Nəsx”in şərtləri Dördüncü fəsil: “Nəsx”in mümkünlüyü və baş verdiyi Beşinci fəsil: “Nəsx”i inkar edənlərin dəlilləri Altıncı fəsil: “Nəsx”in qisimləri Yeddinci fəsil: “Nəsx” aşiqləri Səkkizinci fəsil: “Nasix” və “mənsux” ayələr barədə araşdırma Bu hissədə istifadə olunan əsas mənbələr: Nasixul-Quranil-Əziz və mənsuxihi, İbn Barizi; ən-Nasixu vəl- mənsux, İbn Həzm Əndəlusi; Mənahilul-irfan, Zərqani, c.2; ən- Nəsxu fil-Quranil-Kərim, Dr. Mustafa Zeyd; əl-Bəyan fi təfsiril- Quran, Ayətullah əl-uzma Xoi; əl-Mizan, Əllamə Təbatəbai; ət- Təmhid fi Ulumil-Quran, Ayətullah Mərifət, c.2; Məbahisun fi Ulumil-Quran, Dr. Subhi Saleh. 257 Müqəddimə İslamın elə ilk əsrlərindən etibarən quranşünasların və fəqihlərin araşdırdıqları mövzulardan biri “nəsx” mövzusu olmuşdur. Bəşər tərəfindən qəbul edilən qanunlarda baş verən “nəsx” ilə (yəni qanunların dəyişilməsi və yenilənməsi ilə) səmavi qanunlarda baş verən “nəsx” arasında kök lü fərq vardır. Belə ki, müasir dünyada dövlətlərin qanunverici qurumları tərəfindən qəbul edilən qanunların yenilənməsi və ya qanunlarda islahatların aparılması, əslində, həyatın müxtəlif sahələrinə aid bütün məsələləri bilməmək, yaxud bu məsələlər barədə hərtərəfli və tam məlumata sahib olmamaqdan irəli gəlir. Zaman ötdükcə müəyyən məsələlər bəşərə aydın olur, yaxud çatışmazlıqlar üzə çıxır. Beləliklə, qanunverici qurumlar qəbul etdikləri qanunlara yenidən baxış keçirib onlarda olan çatışmazlıqları, nöqsanları aradan qaldırmağa və qanunları təkmilləşdirməyə, yaxud yeni qanunlar qəbul etməyə səy göstərirlər. Başqa sözlə, əvvəlki qanunu “nəsx” edirlər. Tarix göstərir ki, ictimai, siyasi, iqtisadi, mədəni və həyatın digər sahələrinə aid qanunların qəbul edilməsində insan cəmiyyətləri keşməkeşli yollar keçmiş, bu yolda inkişaf xəttində qərar tutmuşdur. Hər insanın xilqətində, fitrətində olan “kamilliyə can atma hissi”, onu “daim axta- rış da olan bir varlıq” etmişdir. Bu cəhət bəşərin üstünlüyünü çatdırmazdan öncə, onda olan ehtiyacı çatdırır. Yəni bu cəhət bu həqiqətə dəlalət edir ki, kamilliyə çatmaq üçün insanın uzun bir yol qət etməlidir. Bu həqiqət xoşa gələn olmasa da, lakin bəşər qa nun- larında baş verən dəyişilmələri bununla əlaqələndirmək mümkündür. Bu deyilən lər, bəşər tərəfindən qəbul edilən qanunlarda baş verən dəyişilmələrin səbəbinin izahı idi. Amma görəsən ilahi qanunlar necədir? Vəhy mənbəyindən verilən qanunlarda dəyişilmə baş verirmi? Bu sualın cavabı müsbətdir. Lakin bilməliyik ki, ilahi qanunlarda baş verən dəyişilmələrin səbəb və fəlsəfəsi ilə bəşər tərəfindən qəbul edilən qanunlarda baş verən dəyişilmələrin səbəb və fəlsəfəsi arasında köklü fərq vardır. Burada qanunverici, yəni Mütəal Allah, bütün məsələləri hərtərəfli və tam bilir, lakin O, qanunları tədricən və insanların durumunu nəzərə alaraq göndərir. İnsan cəmiyyətlərinin tərəqqi və inkişaf səviyyəsi ilə onlar üçün qoyulan qanunlar arasında tam uyğunluq vardır. Kamillik nərdivanını qalxmaqdan ötrü hər bir qövm, cəmiyyət üçün xüsusi qanunlar tələb olunub. 1 İlahi şəriətlərdə, qanunlarda “nəsx”in səbəb və fəlsəfəsi məhz budur. Nəsx, həqiqətdə insan cəmiyyətlərinin zəruri tələblərinə cavab, onlar üçün həyat proqramıdır. 1 Ətraflı məlumat dördüncü fəsildə veriləcəkdir. 258 Nəsx mövzusu ilə tanışlığın əhəmiyyəti böyük din alimlərinin kəlamlarında aydın görünməkdədir. İslam dininin “qanun kitabı” olan Qurani-Kərimin “nasix” və “mənsux”unu tanımaq təkidlə tövsiyə olunmuşdur. Əbu Əbdurrəhman Suləmi nəql edir ki, Əli ibn Əbu Talib (ə) bir qazidən soruşur: . َﺖْﻜَﻠْﻫَﺍ َﻭ َﺖْﻜَﻠَﻫ :َﻝﺎَﻘَﻓ . َﻻ :َﻝﺎَﻘَﻓ ؟ِﺥﻮُﺴْﻨَﻤْﻟﺍ َﻦِﻣ َﺦِﺳﺎﱠﻨﻟﺍ ُﻑِﺮْﻌَﺗ ْﻞَﻫ “Quranın nasix və mənsuxunu tanıyırsanmı?” Qazi: “Xeyr”- dedi. O həzrət buyurdu: “Özünü də həlak etdin, başqalarını da.” 1 Başqa bir hədisdə o həzrətin “Quran qissələri” danışan bir şəxsə bu sualı verdiyini oxuyuruq. (Belə ki, birinci hədisdə “ٍﺽﺎَﻗ” , ikinci hədisdə “ﱟﺹﺎَﻗ” kəlməsi işlənmişdir.) Zərkeşi “əl-Burhan”, Siyuti “əl-İtqan” və Zərqani “Mənahilul-irfan”da bu hədisi belə nəql etmişlər: 2 ...؟َﺥﻮُﺴْﻨَﻤْﻟﺍ َﻭ َﺦِﺳﺎﱠﻨﻟﺍ ُﻑِﺮْﻌَﺗَﺍ : ﱟﺹﺎَﻘِﻟ ﺐِﻟﺎَﻁ ﻰِﺑﺍ ِﻦْﺑ ﱡﻰِﻠَﻋ َﻝﺎَﻗ ْﺪَﻗ َﻭ Hədislərin birində oxuyuruq: Həzrət Əli (ə) məscidə daxil oldu və orada moizə edən bir şəxsi gördü. O həzrət: “Bu şəxs kimdir?”- soruşdu. Dedilər: “O, camaata moizə edir və Allahı yad etməyi onlara xatırladır.” Həzrət Əli (ə) buyurdu: “O, moizə edən və xatırladan deyil. O, özünü istəyən bir şəxsdir və deyir: “Mən filankəsin oğlu filankəsəm, məni tanıyın.”” O şəxsi İmam Əlinin (ə) yanına gətirdilər. İmam (ə) ondan soruşdu: ...ِﻪﻴِﻓ ْﺮﱢﻛَﺬُﺗ َﻻ َﻭ ﺎَﻧِﺪِﺠْﺴَﻣ ْﻦِﻣ ْﺝُﺮْﺧﺎَﻓ :َﻝﺎَﻗ . َﻻ :َﻝﺎَﻗ ؟ِﺥﻮُﺴْﻨَﻤْﻟﺍ َﻦِﻣ َﺦِﺳﺎﱠﻨﻟﺍ ُﻑِﺮْﻌَﺗَﺍ “Nasix və mənsuxu tanıyırsanmı?” O şəxs : “Xeyr”- deyə cavab verdi. İmam (ə) buyurdu: “Bizim məsciddən çıx və orada moizə etmə”. 3 Ehtimal verilir ki, bu hədislərdə sözükeçən “qazi”, yaxud “qissə danışan şəxs”, yaxud “moizə edən şəxs” Əbu Yəhya olmuşdur. O, Əli ibn Əbu Taliblə (ə) olan söhbətini Səid ibn Əbul-Həsənə danışmışdır. 4 Qurani-Kərimin “nasix və mənsuxu”nu tanımağın nə qədər əhəmiyyətli olduğu İmam Sadiqin (ə) Əbu Hənifədən soruşduğu sualda da aydın görünür. Şeyx Səduq “İləluş-şərayi” kitabında nəql edir: İmam Sadiq (ə) Əbu Hənifədən soruşdu: “Sən İraq əhlinin fəqihisən?” O: “Bəli”- deyə cavab verdi. İmam (ə) soruşdu: “Nəyin əsasında fətva verirsən?” Əbu Hənifə dedi: “Allahın kitabı və Onun Peyğəmbərinin (s) sünnəsi əsasında”. İmam Sadiq (ə) buyurdu: “Ey Əbu Hənifə, Allahın kitabına layiqincə və lazımınca bələdsənmi? Onun nasix və mənsuxunu tanıyırsanmı?” Əbu Hənifə: “Bəli”- deyə cavab verdi. İmam (ə) buyurdu: “Böyük bir elmin iddiasını etdin...” 5 1 Əyaşinin təfsiri, c.1, s.23; İbn Həzəm, “ən-Nasix vəl-Mənsux”, s.5. 2 əl-Burhan, c.2, s.158; əl-İtqan, c.2, s.700; Mənahilul-irfan, c.2, s.174. 3 Mənahilul-irfan, c.2, s.174. 4 İbni Həzəm, ən-Nasix vəl-Mənsux, s.5; ət-Təmhid, c.2, s.272. .Safi təfsiri, c.1, s.22 ٥ Yüklə 2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|