Quranin elmi ecazkarliği mәһәmmәd Әli Rzayi İsfaһani

ÜÇÜNCÜ HİSSӘ 
QURAN VƏ İNSANIN YARADILIŞININ SİRLƏRİ 
GİRİŞ 
Quran nazil olduğu dönәmdә tibb elmi ilkin addımlarını 
atırdı. Hәkimlәr orqanizmin daxili orqanlarından, onların 
funksiyalarından xәbәrsiz idilәr. Yunan vә İran tәbabәtinin 
elmi dairәlәrә hakim olmasına baxmayaraq, hәlә lazımi 
inkişaf 
yolunu 
keçmәmişdi. 
İnsanın 
bütünlükdә 
orqanizmini, habelә onu tәşkil edәn ayrı-ayrı sistem vә 
orqanların forması vә quruluşu haqqında biliklәr son yüz 
ildә ciddi şәkildә inkişaf etmiş vә anatomiyanın müstәqil 
antropotomiya bölmәsi (insan anatomiyası) yaradılmışdır.
Cahiliyyә dönәmindә, әrәb cәmiyyәtinin tibb haqqında 
heç bir anlayışı olmadığı bir halda Quran insan 
orqanizminin yaradılışına üstüörtülü işarәlәr vurmuşdur. 
Bu ayәlәrdәn bir neçәsinә nәzәr salaq.
İNSANIN YARADILIŞ MƏRHƏLƏLƏRİ 
QURANIN ELMİ MÖCÜZƏSİ KİMİ 
Quranda insanın yaradılışı vә bu yaradılışın hansı 
mәrhәlәlәrdәn keçdiyi haqqında bir çox ayәlәr mövcuddur. 
Bu ayәlәrin hidayәt mәqsәdi daşıması ilә yanaşı elmi 
mәsәlәlәrә dә toxunması tibb mütәxәssislәrinin tәәccübünә 
sәbәb olmuşdur. Belә ki, onların nәinki elmi möcüzә, hәtta 
bәdii sintaksisin ecazkar nümunәsi hesab etmişlәr
1
. 
1
“Quranda tәbabәt”, sәh. 84. 

---

268 
Quran 
ayәlәrinә 
әsasәn 
insanın 
yaradılışının 
mәrhәlәlәrini başlanğıcdan dünyaya gәlәnәdәk (vә 
dünyadan köçәnәdәk) aşağıdakı şәkildә sıralamaq olar. 
1. Torpaq mәrhәlәsi (نیط ،بارت). 
2. Su mәrhәlәsi. (نیهم ءام ،قفاد ءام ،ءام). 
3. Nütfә mәrhәlәsi (ینم نم ةفطن). 
4. Qarışıq nütfә mәrhәlәsi (جاشمأ ةفطن). 
5. Laxtalanmış qan mәrhәlәsi (ةقلع). 
6. Bir parça әt mәrhәlәsi (ةغضم). 
7. Şәkilә salma, formalaşdırma mәrhәlәsi (ريوصت ،ةيوست). 
8. Sümüklәrin formalaşması mәrhәlәsi (اماظع). 
9. Sümüklәrin әtlә örtülmәsi mәrhәlәsi ( ماظعلا انوسکف
امحل). 
10. Cinsiyyәtin tәyin olunma mәrhәlәsi (ثنؤم و رکذم). 
11. Ruh verilmәsi mәrhәlәsi (رخآ اقلخ). Qulaq vә gözün 
yaranması haqqında da bәzi mәsәlәlәrә toxunulmuşdur. 
12. Uşağın dünyaya gәlmәsi (لافط مکجرخن). 
13. Hәddi-büluğ (yetkinlik) dövrü. 
14. Yaşlılıq dövrü. 
15. Hәyatın sonu (ölüm). 
Qeyd etmәk lazımdır ki, bәzi hәkimlәr Quran ayәlәrini 
başqa şәkildә sıralamış vә Qurana görә yaradılışın yeddi 
mәrhәlәsi olduğunu bildirmişlәr
1
.
Doktor 
Maurice Bucaille
yazır:
“Quranın bu halda buyurduqlarını nәzәrdәn keçirdikdә 
görürük ki, elm bu (elmi) mәsәlәlәri yalnız XIX әsrdә kәşf 
edә bilmişdir. Quran nazil olduğu dönәmdә isә insanlar bu 
növ elmi mәsәlәlәrdәn uzaq idilәr. 
YEKUN
1
“Tәfsiri-nümunә”, c. 20, sәh. 165; c. 14, sәh. 23. 

---

269 
Biz insanın yaradılış prosesini 14 mәrhәlәyә böldük. 
Tәcrübi elmlәrin dә tәsdiq etdiyi bu 15 mәrhәlәnin hәr biri 
ayrı-ayrılıqda Quranın әzәmәtinin göstәricisidir. Lakin 
onların heç biri tәklikdә Quranın elmi möcüzәsinә sübut 
ola bilmәz. 
Burada belә bir sualla qarşılaşırıq. Qeyd olunan 15 
mәrhәlә bütövlükdә Quranın ELMİ möcüzәsi ola bilәrmi? 
Fikrimizcә, Quranın qeyd olunan mәrhәlәli yaradılışla 
bağlı ayәlәri (xüsusilә Hәcc, 12; Muminun, 12-14; Ğafir, 
76) nazil olduğu dönәmdә insanlar onun bәnzәrini 
gәtirmәkdә aciz idilәr. Demәli, mәlum ayәlәri bütövlükdә 
Quranın elmi möcüzәsi hesab etmәk olar. 

---

270