R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi
Yüklə 8,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nashr mualliflik huquqi bilan himoyalangan. Kitobni to‘lig‘icha yoki qisman ko‘chirib yoki tarjima qilib foydalanish mumkin emas.
- ISBN 978–9943–309–25 8 © «Yangiyul polygraph service» nashriyoti, 2007.
| UO‘K: 37.013.42
KBK 30.3 Taqrizchilar: Ibragimov A.K. – O‘zbekiston Respublikasi bank-moliya akademiyasi, Buxgalteriya hisobi, tahlil va audit kafedrasi professori, i.f.d. Hasanov B.A. – Toshkent Davlat iqtisodiyot universiteti, Iqtisodiy tahlil va audit kafedrasi professori, i.f.d. Nashr mualliflik huquqi bilan himoyalangan. Kitobni to‘lig‘icha yoki qisman ko‘chirib yoki tarjima qilib foydalanish mumkin emas. Darslik to‘g‘risidagi fikr-mulohazalar va takliflarni quyidagi manzilga yuborishingizni so‘raymiz: dusmuratov62@mail.ru (+99897) 733 43 62 ISBN 978–9943–309–25 8 © «Yangiyul polygraph service» nashriyoti, 2007. 3 KIRISH Boshqalarni o‘qitib, o‘zimiz ham o‘rganamiz. Seneka Bozor iqtisodiyotining barpo bo‘lishi va rivojlanishi hamda iqtiso- diyotni modernizatsiyalash buxgalteriya hisobining qo‘llanilish chegara- larini kengaytirmoqda. Chunki yangi hisob obyektlari va buning natijasi sifatida hisob axborotlaridan yangi foydalanuvchilar paydo bo‘ladi. Shuning uchun buxgalteriya hisobi oldida uni yangi sharoitlarga mos- lashtirish bo‘yicha vazifalar paydo bo‘lmoqda. Hisob axborotlari hajmi- ning doimiy o‘sib borishi, uning sifatiga zarar yetkazmasdan, buxgalte- riya hisobi shakllari va uslublarini yanada takomillashtirib borishni, EHM yordamida dastlabki hisob axborotlarini ro‘yxatga olish va ishlov berish vaqtini qisqartirishni taqozo etmoqda. Bozor munosabatlari rivojlanishi natijasida boshqaruvning axborot tizimi rivojlanmoqda. Uning asosini buxgalteriya hisobining axborot tizimi tashkil etadi. Bu axborot tizimining ajralib turuvchi belgilari: to‘- liqlik, hujjat bilan asoslanganlik, pul o‘lchovining qo‘llanilishi va bosh- qalar bo‘lib, hisob axborotlarini o‘zgartirish va boshqaruv apparatiga hamda har qanday darajadagi tashqi axborotdan foydalanuvchilarga yetkazish va umumlashtirishga imkon beradi. Shu bilan birga ular xo‘jalik yurituvchi subyektning moliya-xo‘jalik faoliyati to‘g‘risida aniq tasavvurga ega bo‘ladilar. Buxgalteriya hisobi nazariyasi bizni o‘rab turgan moddiy dunyo- ning rivojlanish dialektikasiga, amaldagi iqtisodiy qonunlar va kategori- yalarga, qonunchilik va me’yoriy hujjatlarga tayangan holda buxgalte- riya hisobining asosiy tamoyillarini, uning uslubiyatini tashkil etuvchi usullarini hozirgi zamon boshqaruv talablariga mos ravishda o‘rganadi. Buxgalteriya hisobini ilmiy asoslangan uslubiyat, ilg‘or chet el va mamlakatimiz tajribasini umumlashtirish hamda boshqaruv sohasidagi zamonaviy talablar negizida tashkil etish amaliyoti manfaatdor axbo- rotdan foydalanuvchilarga har bir xo‘jalik yurituvchi subyekt bo‘yicha boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun zarur axborotlarni taqdim etish imkonini beradi. Mazkur fanni o‘rganish jarayonida talaba avvalo, buxgalteriya hisobi uslubini mushohada qilishi va aqliy tafakkurdan o‘tkazishi lozim. Faqat shundagina uning mohiyatini o‘zlashtiradi va moliya-xo‘jalik ho- disalarini o‘rganishning deduktiv usulini tashkil etuvchi keyingi bosqichga o‘tadi. 4 Aziz o‘quvchim! Buxgalteriya hisobining nazariyasini o‘rganish bilan birga bu kasbning axloqiy (etika) masalalarini ham bilishingiz zarur. Shuni alohida ta’kidlamoqchimanki, buxgalterlik judayam qadimiy va murakkab kasb, ammo uni egallash uchun tarixiy manbalar (qo‘lyoz- malar)ni titkilash emas, balki o‘z ustingizda muntazam ishlash, amali- yotda bevosita shu kasb bilan shug‘ullanish, hujjatlar bilan ishlash kerak. Ba’zi bitiruvchilar bu kasb bo‘yicha oliy ma’lumotga ega bo‘lganidan so‘ng amaliyotda ishlashga jur’at qila olmaydi, nazariyani mukammal o‘rganmagan ikkinchi bir toifalari esa amaliyotda biron-bir «oraliq ish» ni yoki ishning «bir bo‘lagi» ni o‘rganib olib, ularni nazariya bilan bog‘lay olmasdan, ya’ni buxgalterlik kasbini bir butun yaxlit tizim sifatida tushunib yetmasdan, «nazariya boshqa, amaliyot boshqa» (yoki «o‘qish boshqa, ish boshqa ekan» ) qabilidagi siyqasi chiqqan «qoida» ni takrorlab yuradilar. Faqat nazariya bilan shug‘ullanib, kitobiy ilmda ma’lum darajaga erishgan uchinchi bir toifa kishilar amaliyotda oddiy hisobchilikni ham bajara olmasligi mumkin. Darhaqiqat, «kitobiy olimlik ziynat, ammo u poydevor emas» 1 ( Mishel de Monten ). Shuning uchun haqiqiy malakali buxgalter darajasiga yetishish buxgalteriya hisobining nazariyasini ham, uslubiyatini ham, amaliyotini ham mukammal va o‘zaro bog‘liqlikda bilishni taqozo etadi. Kitobning annotatsiyasi va muqaddimasini o‘qishingizning o‘zidayoq, Sizga oldin tanish bo‘lmagan, eshitgan bo‘lsangizda iqtisdoiy mohiyati murakkab tuyilgan tushunchalarga duch keldingiz. Jumladan, «aktivlar », «baholash», «kalkulatsiyalash», «inventarizatsiya», «hisob registrlari va shakllari», «hisob siyosati», «milliy va xalqaro standartlar» va h. Buxgalteriya hisobiga oid ushbu va boshqa tushunchalar kundalik hayotda quloqqa chalinshi, mazmun-mohiyatiga tushunib yetmasdan ishlatilishi mumkin. Shuningdek, buxgalteriya hisobi sohasida maxsus bilim va malakaga ega bo‘lmagan odamlar tomonidan to‘liq ilmiy- uslubiy asossiz, g‘aliz va hatto noto‘g‘ri izohlanishi ham mumkin. Bu kabi tushunchalar buxgalterlik ilmining tarixiy taraqqiyoti yo‘lida turli mamlakatlarda va turli davrlarda vujudga kelib, tadrijiy rivojlangan va maxsus ta’riflash hamda tavfsiflashni talab etadi. Ularni so‘zma-so‘z tarjima qilib, mohiyatini ochib bermaydigan so‘zlar bilan almashtirish maqsadga muvofiq emas. Ta’bir joiz bo‘lsa, «fanda shunday tushunchalar borki, ularning soddalashtirib bo‘lmaydi, soddalashtirilsa tushuntirib bo‘lmaydi». 2 Shu bois, kitobning tegishli boblarida dastavval 1 Yüklə 8,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|