Ramazan hüseynov
Yüklə 409,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
22
Artıq deyildiyi kimi cəbhədəki məğlubiyyətə rəğmən Türk ordusu bir az sonra Azərbaycanı tərk edir və noyabrın 17-də ingilis generalı Tomson başda olmaqla ingilis ordusu Bakıya daxil olur. Bir yandan da daxili satqınlarımız bolşevikləri Bakıya çağırırdılar. Beləcə Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin özü təhlükə qarşısında ola-ola arxalarında ingilisin, rusun dayandığı ermənilərlə bir neçə cəbhədə vuruşa bilməzdi. Bir qədər sonra isə bolşeviklər gənc müstəqil respublikamızı devirdilər və üstəlik Zəngəzuru da ermənilərə verməklə dayanmayıb Azərbaycanın bətnində gələcəyin daşnak ocağını - Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini yaratdılar. Bir həqiqəti bilmək lazımdır ki, istər cümhuriyyət dövründəki müstəqil dövlətimizin ordusu, istərsə də özünümüdafiə dəstələri ermənilərin vəhşiliklərinə layiqli cavab vermiş, onların azğınlaşmasının qarşısını alaraq əhalimizin təhlükəsizliyini təmin etmişlər. Belə qeyrətli ziyalılardan, el qəhrəmanlarından biri Zəngəzurun igid oğlu Sultan bəy idi. Sultan bəy Zəngəzurda böyük hörmət və izzət sahibi Paşa bəyin oğludur. Paşa bəy oğlanları Sultan bəylə Xosrov bəyi vətəninə layiq övlad kimi yetişdirmişdir. Sultan bəy bir bacarıqlı hərbçi, Xosrov bəy isə həkim kimi kamil təhsil alaraq elinə-obasına xidmət etmişdir. Böyük təsərrüfatı və var-dövləti olan Sultan bəyin çevik süvari dəstəsi vardı. Türk ordusunun sirrini ingilislərə satdığına görə qulağı kəsilərək Türkiyədən qovulmuş Andranik Uzanyan dəstələr düzəldib türk kəndlərinə hücumlar təşkil edir, insanların var-dövlətini əlindən alırdı. Onlar tutduqları türk kəndlərində insanlara olmazın işgəncələrini verirdilər. Onlar uşaqları tonqallarda yandırır, boylu qadınların qarnına xəncər soxur, adamların başına paslı mismar vurur, kürəyinə qaynar samovar bağlayır, qız və qadınların üzlərinə xaç şəkli çəkirdilər. Lakin Andronikin qarşısında Sultan bəy kimi bir zəka və qüdrət sahibi var idi. Buna görə də o, Sultan bəydən Qarabağa keçmək üçün izn istəyir. Şuşa quberniyasında işləyən qardaşı general Xosrov bəylə məsləhətləşdikdən sonra Andronikə bildirir ki, bir şərtlə razıyam ki, sənin dəstənin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün mənə iyirmi qatır yüklü silah verməlisən. Silahları ondan aldıqdan sonra xəbər göndərir ki, gəlib keçsin. Əvvəlcə onun 170 qatıra yüklənmiş silahlarını, sonra isə özünü və dəstəsini pusquya salıb mühasirəyə alır. Andronikin 30 min əsgəri Zabıx dərəsində məhv edilir. Zəngəzurun daha bir zəka sahibi, dini lideri və alimi Bəhlul Behcət də erməni və rus birləşmələrinə qarşı öz dəstəsilə igidcəsinə vuruşurdu. Sultanbəy Məlik-Əjdər türbələri yanında tikilmiş böyük çadırda Araz çayı ətrafından gəlmiş nümayəndələr ilə yaylaq məsələsini müzakirə edirdi. Görüşdə Qatar, Zəngilan, Cəbrayıl bəyləri də iştirak edirdilər. Qatar bölgəsindəki vəziyyət haqqında çıxış edən nümayəndə daşnakların Cavidan tarixi abidələrini vəhşicəsinə dağıtmalarından kədərlə danışdı. Sultanbəy üzünü Çal Aslana tutub Qaragöl döyüşü haqqında tədbir deməsini təklif etdi. Çal Aslan ağır döyüşlərdən qalib çıxmış sərkərdə təmkinilə 23
ayağa durub bir qədər qəzəblə Cavidan abidələrinin sındırılmasından danışan nümayəndəyə baxdı. Bu baxış məxvi müşavirədə iştirak edən bütün bəylərə xüsusi təsir bağışladı. O açıb deməsə də, daxilən keçirdiyi gərginlik aydın hiss olunurdu. Baxışlarıyla soruşurdu ki, bəs hanı sizin elin kişiləri ki, ata-baba yurdlarınızı dığalar dağıdırlar? Sonra o Qaragölü Zəngəzur dağlarının üzük qaşı adlandırdı. Onun xalq təsərrüfatı üçün böyük əhəmiyyətindən danışdı. Bu göldə qiymətli balıq növlərinin yetişdirilə bilməsindən dedi. Nəhayət, yaxın vaxtda Qaragöldə başlanacaq ağır döyüşlərin necə əlaqələndirilməsindən və necə idarə olunmasından danışaraq fikirlərini belə şərh etdi: - Daşnaklar Qaragöl ətrafına böyük qüvvə toplamışlar. Məqsədləri qar əriyən kimi yaylaqları tutmaq, Minkənd, Şəlvə istiqamətində hərəkət edib Dəli dağdan Qarabağa enmək, bu yay aran ellərimizi yaylaqdan məhrum etməkdir. Bu çox təhlükəli bir siyasətdir. Hərgah biz aran ellərimizin mal-qarasını, qoyun- quzunu yaylağa çıxartmasaq hamısı qızdırıb və müxtəlif xəstəliklərə tutulub qırıla bilər. Bununla düşmənlər bizim iqtisadiyyatımıza böyük zərbə vurmuş olarlar. Biz Qaragöl yaylağından düşmənləri yaxın vaxtda təmiz qovmalıyıq. Bunun üçün təklif edirəm:
1.
Qatar Zəngilan, Qubadlı ellərindən təşkil olunmuş dəstələr Gorusa sağ cinahdan hücum edib daşnakların şəhərdəki qüvvələrinin başını qatsınlar. 2.
Bəhlul Behcətin yaratdığı Müsəlman din ordusu Kəcavə yolu ilə gəlib Yazı düzünə çıxsın. Ağdərə yoxuşundan aşıb Qaragölün Qannıca dağı tərəfdən olan sahəsini mühasirəyə alsınlar. 3.
Xilaskar ovçular: Balakişinin, Əhmədin, Xəlilin, Kərəmin, Əlyanlı Sultanın dəstələri Burunkənddən Qaragölə gedən yolu kəssinlər. 4.
zərbə endirsin. 5.
Dəli Xanların dəstəsi Xosrovbəyin Şuşadan göndərdiyi pəhləvanlar dəstəsinə qoşulub Qannıca dağından Qaragölə gələn yolu nəzarət altında saxlasın. 6.
7.
Düşmənə əsas zərbə qaranlıq dərədən toplarla endirilsin. 8.
Aşıq Abbasın təbilçi və zurnaçılar dəstələri döyüş günü tezdən Dəli Xanların dəstələrinin qabağında meydana tərəf hərəkət etsinlər. Gürz vuran, qılınc çalanları döyüşə ruhlandırsınlar. Dünya görmüş Kərbəlayı Məmməd, Bəhlul Behcət, Qazi Çələbi Çal Aslanın çıxışına heyran qalmışdılar. Güləbirdli Aslanbəy yerindən qalxıb «döyüşün vaxtını bilmədim» - dedi. Sultanbəy özü cavab verərək bildirdi ki, Qaragöl döyüşü may ayının onunda səhər saat dörddə başlanacaq. Bununla Məlik- Əjdər məxvi görüşü öz işini qurtardı. Hamı verilən tapşırıqları yerinə yetirmək üçün böyük məsuliyyət hissi ilə çadırdan çıxırdı. Bəhlul Behcət Sultanbəyi ilk dəfə burada gördüyü üçün ona yaxınlaşıb əl verdi. Sultanbəy ona ehtiramla baş əyib təşrif gətirməyinə təşəkkür etdi. Bəhlul Behcət Azərbaycan dilinə tərcümə edib Yüklə 409,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|