kişafı naminə səmərəli iqtisadi inkişafa və irəliləyişə nail olm ağı
qarşısına m əqsəd qoymuşdur. Azərbaycanda demokratik dəyişik
liklər, siyasi sabitlik v ə iqtisadi inkişafın mühüm zəmini olmadan
bu layihələrin həyata keçirilməsi ciddi çətinliklərlə qarşılaşırdı.
Azərbaycan açıq məkan yox, avtarkiya cəm iyyəti olsaydı, inteqra
siya və iqtisadi inkişaf ölkəmizdən yan ötər, yaxud da ondan ancaq
xammal mənbəyi kimi istifadə olunardı. Bu və ya digər iqtisadi la
yihə hazırlanarkən, sonra isə həyata keçirilərkən ona yalnız o hal
da önəm verilir ki, o, bütövlükdə Azərbaycanın milli m ənafelərinə
uyğun olsun, bölgələrin iqtisadi inkişafına, vətəndaşların rifahının
yüksəlm əsinə kömək göstərsin, başlıcası isə, bu layihə uzunmüd
dətli olsun v ə onun iqtisadi faydası gələcək nəsillərin inkişafına
xidmət etsin.
Son on ildə ölkədə aparılan uğurlu demokratik islahatlar
dönməz xarakter almışdır. “World Today” agentliyinin MDB ölkə
lərində demokratiyanın səviyyəsinə və demokratikləşmənin moni
torinqinə, iqtisadi inkişafa və sosial sabitliyə dair apardığı araşdır
maların “The Wall Street JomaT’da dərc olunmuş nəticələri103
Azərbaycanda demokratiyanın mərhələli inkişafının səm ərəliliyinə
sübutdur. Bu araşdırmanın nəticələrinə görə Azerbaycan demokra
tiya proseslərinin səmərəli inkişaf etdiyi ölkələr sırasına daxil edil
mişdir. “World Today” in nəticələrindən görünür ki, Şərqi Karpat
ölkələri arasında Ukrayna və Moldova, Cənubi Qafqaz ölkələri
arasında Azərbaycan, Mərkəzi Asiya ölkələri arasında isə Qazaxıs
tan demokratik proseslərin inkişafında fərqlənmişlər.
“World Today”in araşdırmalarının yekun nəticəsi 1993-
2003-cü illərin məlumatına əsasən hazırlanmışdır. Qeyd olunmalı
dır ki, insan hüquqları sahəsində Azərbaycan Moldova ilə birlikdə
birinci yeri bölüşdürür - 70%. Halbuki Ermənistan və Rusiya 60 %,
Gürcüstan və Ukrayna isə, müvafiq olaraq, 68% və 69% almışlar.
Azərbaycanda siyasi dözümlülük 62 % qiymətləndirilir. Bu, həmin
müstəvidə mərhələli inkişafı əks etdirən orta qiymətdir. Azərbay
canda ən yüksək göstərici dini dözümlülük sahəsindedir - 98
%.
Ramiz Mehdiyev. Azərbaycan: qloballaşma dövrünün tələbləri
_______
176
Halbuki analoji göstərici Ermənistanda 80 %, Gürcüstanda 60 %,
Rusiyada 73,6 %-dir. Azərbaycanda mətbuat azadlığı 75 %-dir ki,
bu da Ermənistan (60 %), Rusiya (68,7 %) və Qazaxıstandakmdan
(60
%)
yüksəkdir. Bu cəhətdən Gürcüstan (84 %) Azərbaycanı
qabaqlayır. Beynəlxalq öhdəliklərin yerinə yetirilməsində v əziy
yət belədir: Azərbaycan - 90 %, Ermənistan - 63 %, Gürcüstan
- 92 %, Ukrayna - 88 %, Rusiya - 76 %, Moldova - 85 %, Qaza
xıstan - 74 %.
Məlum olduğu kimi, dünyada gedən inteqrasiya prosesləri,
qitələr və dövlətlər arasında qarşılıqlı iqtisadi əlaqələrin sürətli in
kişafı baxımından energetika layihələrinin həyata keçirilməsində
ölkənin nəinki ixracçı, həm də tranzit ərazi olması son dərəcə əh ə
miyyət kəsb edir. Bu baxımdan “World Today”in keçirdiyi sorğu
nun nəticələri Azərbaycanın mövqelərinin birinci yerdə olduğunu
göstərir. Beləliklə, həmin tədqiqatın yekunlarına görə, energetika
layihələrinin həyata keçirilməsi Azərbaycanda 70 %, Gürcüstanda
58 %, Ukraynada 63 %, Qazaxıstanda 68 % təşkil edir. “World
Today” təhlilçilərinin fikrincə, dünya v ə Avropa strukturlarına in
teqrasiya m əsələsində Azerbaycan 86 % -lə aparıcı mövqe tutur. Bu
göstərici Ermenistanda 78 %, Gürcüstanda 83 %, Qazaxıstanda
74 %, Ukraynada 89 %, Rusiyada 93 %-dir.
2001-ci ilin faciəli 11 sentyabr hadisələrindən və Azerbaycanın
antiterror koalisiyasında fəal iştirakından sonra terror aktları təhlü
kəsi artmışdır. “World Today”in fikrincə, bu, Azerbaycanda 12 %,
Ermənistanda 7 % təşkil edir. Terrorizmin dəstəklənməsi isə Azər
baycanda 0 %, Ermenistanda 5 %, Rusiyada 10 %, Tacikistanda
25 % qiymətləndirilir. Terror təhlükəsi isə Azerbaycanda 60 %,
Ermənistanda 22 %, Gürcüstanda 65 %, Rusiyada 87 %, Ukraynada
56 %-dir.
Qloballaşma dövlətlərin qarşısında iqtisadi göstəricilərin tək-
m illəşdirilm əsinə öncül əhəm iyyət vermək vəzifəsini qoyur.
“World Today” bu cəhətdən Azerbaycanın Cənubi Qafqazda ən
yaxşı, M DB ölkələri arasında isə yüksək iqtisadi inkişafını proq-
__________________
III fəsil. Qloballaşma dövründə dövlət və cəmiyyət
177
nozlaşdınr. Bu göstərici 70 % təşkil edir. Halbuki həmin göstərici
Ermənistanda 32 %, Gürcüstanda isə 60 %-dir. “World Today”
təhlilçilərinin fikrincə, ümumən Azərbaycan, əslində, iqtisadi inki
şafın bütün göstəricilərinə görə Cənubi Qafqaz dövlətlərini xeyli
üstələyir v ə MDB məkanında iqtisadi inkişafın liderləri sırasına da
xildir. Bu isə Azərbaycanın fəal iqtisadi aktorlar birliyinə tam in
teqrasiyasına və ölkənin sərmayə imkanlarının genişlənm əsinə
kömək edir.
Prezident İlham Əliyev Bakı-Tbilisi-Ceyhan layihəsinin m aliy
yələşdirilm əsi ilə əlaqədar sənədlərin imzalanması m ərasimində
nitqində inteqrasiya layihələrinin Azərbaycan üçün əhəm iyyətini
dəqiq səciyyələndirmişdir: “Bizim hamımızın məqsədi ondan iba
rətdir ki, xalqlarımız bu layihələrdən fayda götürsün. M ən əm inəm
ki, belə de olacaqdır. Artıq bu, baş veribdir. Minlərlə yeni iş yerləri
açılıbdır. On minlərlə insanımız maddi fayda eldə etmişdir v ə bu
proses davam edəcəkdir” 104.
1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması, 2002-ci ilin
sentyabrında Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinin v ə
2004-cü ildə Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin tikintisinə baş
lanması Azərbaycanı aparıcı Qərb dövlətlərinin strateji maraqlan
zonasına çevirmişdir. Azərbaycanın neft yataqlannın xarici tərəf
daşlar tərəfindən işlənilməsi, Azerbaycan neftinin gələcəkdə də
dünya enerjidaşıyıcıları bazarlanna çıxarılmasına kömək göstəril
məsi, qaz hasilatında birgə iştirak, habelə karbohidrogenlərin dün
ya bazarlanna nəqli vaxtını və qiymətini əhəmiyyətli dərəcədə
azaldan çox mühüm neft və qaz boru kəmərlərinin çəkilməsi gös
tərir ki, Azərbaycan qlobal inteqrasiyasının passiv iştirakçısı deyil,
əksinə, onun fəal regional oyunçusudur.
Əhalisinin böyük əksəriyyətini müsəlmanlar təşkil edən ölkə
kimi Azərbaycan həmişə Avropanın bir hissəsi olmuşdur. Azər
baycan Ağqoyunlu dövlətinin tarixində ilk diplomatik münasibətlər
İtaliyanın şəhər-respublikaları ile qurulmuşdur, ötən əsrin əvvəlin
dən Qərb maqnatları, maliyyəçiləri, Avropa və Amerikanın ən zen-
Ramiz Mehdiyev. Azərbaycan: qloballaşma dövrünün tələbləri
________
178
gin ailələrinin nümayəndələri ölkəmizdə fəal işləmişlər. Hazırda
Azərbaycan Avropanın bütün strukturları ilə fəal əməkdaşlıq edir.
Qloballaşma prosesləri ilə bağlı iqtisadi müstəvidə Avropa Bir
liyi ilə münasibətlərin genişləndirilməsi və təkmilləşdirilməsinə
xüsusi diqqət yetirilir. Son vaxtlar bu təşkilatın üzvlərinin artması,
onun məsuliyyət zonasına yeni aktorların daxil edilməsi təşkilatın
sərhədlərinin genişləndiyini v ə onun inteqrasiya proseslərinin yeni
fəal iştirakçılarının olmasını istədiyini göstərir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2004-cü il mayın 18-də
Brüsseldə Avropa Komissiyasının sədri Romano Prodi ilə görüşün
də demişdir ki, “Avropaya inteqrasiya ölkəmizin xarici siyasətinin
əsas istiqamətlərindən biridir... Avropa Birliyi Cənubi Qafqazda öz
nümayəndəsini təyin etmişdir. Həmin nümayəndə Azerbaycanın
“Avropa qonşuluq siyasəti” proqramına qoşulmasını tövsiyə edib
və biz bunu yüksək qiymətləndiririk” 105.
Azərbaycan bu siyasətə daim sadiqdir. Prezident İlham Əliyev
Almaniyaya rəsmi səfəri zamanı onun şərəfinə təşkil olunmuş iş
güzar şam yemeyindeki nitqində demişdir: “Avropa Birliyinin C ə
nubi Qafqaz ölkələrini de əhatə edən yeni qonşuluq siyasəti vacib
olmaqla yanaşı, həm de çox mühüm bir addımdır. Düşünürük ki, bu
siyasətin praktik bəhrəsi tezliklə özünü gösterəcək, müstəqil ölkə
kimi Azərbaycan Avropa strukturlarına daha çox inteqrasiya edə
cəkdir. Bu, bizim xarici siyasətimizin elementlərindən biridir.
Azerbaycanın Avropa strukturlarına nə dərəcədə inteqrasiya etməsi
ölkənin inkişafının göstəricisidir” 106.
Azerbaycan bu nüfuzlu qurumla əməkdaşlıqda milli iqtisadiyyatı
səmərəli inkişaf etdirməyi, onun Avropa iqtisadi və maliyyə məka
nına tam inteqrasiyasını qarşısına məqsəd qoymuşdur. Ölkəmizin
ümumavropa işlərində, o cümlədən XXI əsrdə sabit v ə səmərəli A v
ropa təhlükəsizliyi arxitekturasının qurulmasında rolunun və əh ə
miyyətinin daim gücləndirilməsi diqqət mərkəzində durur. Bunu
belə bir fakt da təsdiq edir ki, 2007-ci ildən başlayaraq, Avropa ba
zarlanna hər gün 1 milyon barrel Azerbaycan nefti göndəriləcəkdir.
__________________
III fəsil. Qloballaşma dövründə dövlət və cəmiyyət
179
Dostları ilə paylaş: |