Realizm I idealizm
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
wersja robocza: maj 2007 Tylko ten, kto dezinterpretuje najgłębszy sens metody intencjonalnej lub metody transcendentalnej redukcji, albo sens obydwu, może powziąć zamiar oddzielenia od siebie fenomenologii i idealizmu transcedentalnego 42
Patrząc w aspekcie idealizmu, poglądy Husserla podlegały ewolucji. W początkowym okresie swojej twórczości (Badania logiczne 1900-1901) 43 ,
częścią świata materialnego i jest poddana jego prawidłowościom. Faza idealistyczna zaczyna się wyraźnie w okresie Idei czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii z 1913 r. 44 Sam jednak idealizm Husserla podlegał także przemianom: w okresie Badań logicznych Husserl zajmował stanowisko zbliżone do platonizmu, to znaczy uważał, że przedmioty pojęć ogólnych istnieją w pewien sposób samodzielnie. Tego platonizmu nie uchylił w początkowej fazie swojego idealizmu uznając, że wprawdzie wszystko jest konstytuowane przez świadomość transcendentalną, lecz że z tego wyłączone są samodzielnie istniejące przedmioty idealne. Radykalizacja idealizmu polegała na tezie, że również przedmioty idealne podlegają procesowi konstytucji przez świadomość. Późny okres jego twórczości charakteryzuje się pojawieniem się elementów wyraźnie spekulatywnych, jeśli bowiem idealizm transcendentalny wydawał się początkowo mieć charakter bardziej epistemologiczny, to u końca swojej pracy filozoficznej Husserl zaczął dołączać do niego tło bardziej spekulatywne w duchu monadologii G.W. Leibniza. Słowo ‘fenomenologia’ naturalnie kojarzy się ze słowem ‘fenomenalizm’, a ono z kolei wywołuje głównie skojarzenia z powyżej omówionym stanowiskiem G. Berekleya. Trzeba jednak podkreślić, że, przynajmniej programowo, Husserl odróżniał swój idealizm od immaterializmu Berkeleya, a przede wszystkim, że wpływ, jaki wywarła metoda fenomenologiczna na filozofię XX w., był całkowicie niezależny od fenomenalistycznego (Berkeleyowskiego) rozumienia fenomenu. Sam tytuł jednej z zasadniczych publikacji Husserla, Idee czystej fenomenologii i
rodzaju nauki wstępnej i podstawowej (protonauki), która miałaby poprzedzać wszelką systematycznie konstruowaną filozofię. Zasadniczą intencję tego odróżnienia można przedstawić następująco: aby rzetelnie uprawiać jakikolwiek dyskurs filozoficzny, należy najpierw oddać 42 E. Husserl, Medytacje kartezjańskie, tłum. A. Wajs, Warszawa: PWN, s. 126. 43 Logische Untersuchungen. Erster Teil: Prolegomena zur reinen Logik, Halle 1900 (Badania logiczne. Tom pierwszy: Prolegomena do czystej logiki, tłum. J. Sidorek, Toruń 1996); Logische Untersuchungen. Zweiter Teil: Untersuchungen zur Phänomenologie und
44 E. Husserl, Ideen zu einer reinen Phänomenologie und phänomenologischen Philosophie. Erstes Buch: Allgemeine Einführung in die reine Phänomenologie, Halle 1913 (Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii. Księga pierwsza, tłum. D. Gierulanka, Warszawa 1967). 65
wersja robocza: maj 2007 sprawiedliwość zróżnicowaniu i bogactwie dziedzin przedmiotowych, którymi przyszła filozofia miałaby się zajmować, a więc należy dobrze poznać te dziedziny. Aby to osiągnąć, należy starać się zrealizować postulat niezaangażowanego teoretycznie opisu. Koncepcja takiego opisu zawiera następujące, bardziej szczegółowe postulaty. Po pierwsze, należy zająć postawę obiektywistyczną, to znaczy koncentrować się wyłącznie na badanym przedmiocie. Po drugie, należy starać uwolnić się - przez ‘wzięcie w nawias’, przez ‘redukcję’ czy ‘zawieszenie’ - od wszelkiej wiedzy pochodzącej z zastanych teorii naukowych i filozoficznych. Po trzecie, należy ‘wziąć w nawias’ wszelkie przekonania pochodzące z tradycji kulturowej, do której się należy. 45 Ulubionym przykładem procedury epistemicznej, mającej znajdować się w opozycji do tak rozumianego opisu, była dla zwolenników metody fenomenologicznej procedura wyjaśniania nomologicznego, formułowanego w terminach nauk przyrodniczych: na przykład przed jakimikolwiek próbami przyrodniczego lub filozoficznego wyjaśniania życia emocjonalno- aksjologicznego człowieka należy dysponować dokładnym opisem podstawowych jego fenomenów. Ten postulat przeciwstawiał się nie tylko próbom przyrodniczego i scjentystycznego zafałszowywania ‘głębi’ fenomenów z dziedziny życia emocjonalno-aksjologicznego, próbom ich naturalizacji, lecz także próbom, jak można byłoby powiedzieć, hermeneutyzacji fenomenologicznej pierwotności. Fenomeny takie, jak wstyd czy poczucie winy, w ich różnych odmianach, zostałyby zafałszowane nie tylko wtedy, gdybyśmy od razu zinterpretowali je jako narzędzia biologiczno-ewolucyjnego przystosowania się lub gdybyśmy uznali, że są wyłącznie efektem transformacji popędów seksualnych, lecz także wtedy, gdybyśmy poddali ich fundamentalne ‘materie’ hermeneutycznej i historycznej relatywizacji. Fenomen - w neutralnym wobec idealizmu i fenomenalizmu znaczeniu - to zatem to, co bezpośrednio dane, dane dla kogoś, kto spełni, lub będzie starał się spełnić, postulat niezaangażowanego teoretycznie opisu. Mając to na uwadze, można przejść do próby interpretacji idealizmu Husserla. Sytuacja jest jednak o tyle trudna, że mimo ogromnej ilości analiz, które przeprowadził, analiz dotyczących bardzo różnych dziedzin przedmiotowych, istnieje zasadnicza dysproporcja pomiędzy tezą idealistyczną, która głosił, a jej uzasadnieniem. Bardzo trudno jest wskazać na motywy czy racje idealizmu, a jeśli się na nie wskaże, to wydają się one zbyt słabe, aby mogły wywrzeć aż taki wpływ na krytycznego i analitycznego myśliciela, jakim był Husserl. Powstaje wrażenie, jakby jego idealizm był rodzajem ‘wglądu’, który nie do końca można poddać analitycznej eksplikacji. 46 Sądzę, że następujące dwie kwestie są istotnie 45 Na temat składników metody fenomenologicznej por. J.M. Bocheński, Współczesne metody myślenia, tłum. S. Judycki, Poznań: ‘W drodze’ 1992, s. 26-40. 46 Podobnego zdania był R. Ingarden, gdy pisał, że „Kończąc te niewątpliwie jedynie szkicowe rozważania nad podstawami idealizmu Husserla należy, zdaje się stwierdzić, że - 66
Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|