Redaktor: Cahangir Məmmədli
Yüklə 2,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
128 dir. Qeyd etmək yerinə düĢər ki, SISSA tipli mərkəzlər Türkiyədə (F. Gürsey adına Fundamental Tədqiqatlar Ġnstitutu), Ġranda (Zəncan Yüksək Tədqiqatlar Mərkəzi; Fundamental Elmlər AraĢdırma Ġnstitutu, Tehran) fəaliyyət göstərir. Azərbaycan elminin indiki durumunda belə bir institunun yaradılması çox faydalı ola bilər. Doğrudan da, fizika, kimya, biologiya, tibb, riyaziyyat üzrə mütəxəssisləri bir araya gətirib onları beynəlxalq standartlara uyğun maddi-texniki baza, maaĢla təmin edə bilsək elmimizin inkiĢafına güclü təkan ver- miĢ olarıq. Digər institutların, universitetlərin əməkdaĢlarını “Yüksək Tədqiqatlar Ġnstitutu”-na müəyyən müddətə ezam etmək, onların yeni nəzəri-praktiki metodları, müasir texno- logiyaları öyrənmələrinə nail olmaq lazımdır. Burada istedadlı gənclərin təcrübə keçməsinin, dissertasiya yazmasının böyük səmərə verəcəyinə Ģübhə etmirik. Beləliklə, institut aktual elmi tədqiqatların aparılmasında, yerli kadrların prioritet istiqamət- lərə yönəldilməsində, gənc tədqiqatçıların təhsilində və peĢə hazırlığında əvəzsiz xidmətlər göstərə bilər. Uzun müddət xarici ölkələrdə iĢləyən mütəxəssislərin hamı- sının hətta ən yaxĢı Ģərtlər müqabilində belə, ölkəyə qayı- dacağını gözləmək sadəlöhvlük olardı. Belə alimlərin po- tensialından istifadə etmək üçün alternativ yollar aranmalıdır. Bu istiqamətdə atıla biləcək addımlardan biri onların iĢlədikləri universitet və institutlarla müĢtərək elmi mərkəz və labo- ratoriyaların yaradılmasıdır. Ümumiyyətlə, xarici universitetlər, institutlar baĢqa ölkələrdən olan tanınmıĢ alimlərin, istedadlı gənclərin birgə elmi tədqiqatlara cəlb edilməsinə müsbət yanaĢırlar. Belə münasibətin arxasında donor ölkələrin iqtisadi, siyasi maraqları dayanır. Məsələn, ABġ-ın “Mülki Tədqiqatlar və ĠnkiĢaf Fondu”-nun (CRDF) məqsədi keçmiĢ SSRĠ-nin hərbi-sənaye kompleksində elmi tədqiqatla, layihələndirmə ilə məĢqul olmuĢ alim və mühəndisləri mülki araĢdırmalara yönəltmək və bununla da onların üçüncü ölkələrə axınının qarĢısını almaqdır. Xaricdəki həmvətənlərimizi birgə mərkəz və 129 laboratoriyalara cəlb etməklə biz də öz maraqlarımızı güdmə- liyik: məqsədimiz Azərbaycan elminin güclənməsi, yerli elmi kadrların hazırlanması olmalıdır. Bu iĢdə nümunə kimi AMEA ilə Fransanın Milli Elmi AraĢdırmalar Mərkəzinin (CNRS) təsis etdiyi və Nant Universiteti ilə BDU-nun Tətbiqi Riyaziyyat Ġnstitutunun birgə fəaliyyətini nəzərdə tutan beynəlxalq laboratoriyanın təcrübəsindən faydalanmaq olar. MüĢtərək laboratoriyanın məqsədi tətbiqi riyaziyyatın qarĢılıqlı maraq doğuran problemləri ətrafında tədqiqat aparmaq, birgə elmi kadrlar hazırlamaq və konfranslar keçirməkdir. O, bərabər əsaslarla AMEA və CNRS tərəfindən maliyyələĢdirilir. Gələcəkdə müĢtərək elmi qurumların Elmin ĠnkiĢafı Fondunun qrantları hesabına maliyyələĢməsi məsələsinə baxıla bilər. Alimlərimizi yüksəkixtisaslı elmi kadr hazırlığı prosesinə cəlb etmək lazımdır. Mühazərələr oxumaq, magistr və doktorluq dissertasiyalarina rəhbərlik etmək, müdafiə Ģuralarında iĢtirak etmək üçün onları müəyyən müddətə ölkəyə dəvət etmək olar. “2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı” çərçivəsində istedadlı gənclərin elmi tədqiqatlar aparmaq, təcrübə toplamaq məqsədilə xarici ölkələrdə iĢləyən tanınmıĢ azərbaycanlı alimlərin yanına göndərmək səmərəli olar. Onları Azərbay- canda nəĢr olunan elmi jurnalların redaksiya heyətlərinə daxil etmək, beynəlxalq elmi dairələrdəki əlaqələrindən jurnal- larımızın keyfiyyətini yüksəltmək məqsədilə istifadə etmək lazımdır. Xaricdəki alimlərin imkanlarından yararlanmanın bir üsulu da onlarla mövcud beynəlxalq qrantlar çərçivəsində əlaqələrin qurulmasıdır. ĠnkiĢaf etmiĢ ölkələrin müxtəlif fondları elmin bütün və ya müəyyən sahələrində tədqiqat aparmaq, təhsil almaq məqsədilə baĢqa ölkə vətəndaĢlarına kifayət qədər əhəmiyyətlı vəsaitlər ayırır. Belə qrantlardan istifadənin əsas Ģərtlərindən biri xarici ölkə universitet və institutlarında layihə rəhbəri tapmaqdır. Layihə rəhbəri iĢtirakçıların tədqiqatlarını 130 əlaqələndirən, fondlarla danıĢıq apara bilən tanınmıĢ mütəxəssis olmalıdır. Yerli alimlərin fondlarla iĢ zamanı üzləĢdikləri əsas çətinliklərdən biri də məhz layihə rəhbəri ilə bağlıdır. Hesab edirik ki, azərbaycanlı alimlərin bir qismini qrantlar vasitəsilə birgə tədqiqatlara cəlb etmək mümkündür. Lakin bunun üçün xarici ölkələrdə yaĢayan alimlərimiz haqda mərkəzləĢdirilmiĢ məlumat bazası yaradılmalıdır. Belə informasiya bazasında həm də indi xarici ölkə universitetlərində təhsil alan və gələcəkdə bəlkə də orada qalıb iĢləyəcək gənclər haqda məlu- mat toplanmalıdır. Bazada ixtisaslar, ölkələr və soyadları üzrə axtarıĢ sistemi olmalıdır. Alimlərimizin elmi göstəricilərinin təhlili sübut edir ki, onlar arasında beynəlxalq standartların tələblərinə cavab verən kifayət qədər mütəxəssis var. Onların yenidən Azərbaycan elminə inteqrasiyasına nail olmaq məqsədilə yuxarıda təklif etdiyimiz metodlarla yanaĢı, xaricdəki alimlərin AMEA-ya həqiqi və ya müxbir üzv seçilməsi məsələsini qaldırmaq olar. Xaricdə iĢləyən alim üçün AMEA-ya üzv seçilmək mənəvi stimuldan baĢqa, Azərbaycana geri döndüyü zaman ciddi maddi təminat rolunu da oynamalıdır. Alimlərimizin həyat və yaradıcılığına həsr edilmiĢ analitik məqalələr yazılmalı, onların nailiyyətləri haqda veriliĢlər hazırlanmalıdır: həmvətənlərimiz unudulmadıqlarını və ölkə üçün lazımlı olduqlarını həmiĢə hiss etməlidirlər. Məqaləmizdə qaldırılmıĢ problemlərin geniĢ müzakirəsini keçirmək məqsədilə onları Azərbaycana dəvət etmək çox faydalı olar. Belə bir konfrans, məsələn Azərbaycan Respublikasının Diasporla ĠĢ Üzrə Dövlət Komitəsinin xətti ilə təĢkil edilə bilər. Reytinq siyahılarının hazırlanması çətin və məsuliyyətli iĢdir. AraĢdırmalar zamanı üzləĢdiyimiz problemləri qeyd etmiĢik. Ona görə də, bəzi həmkarlarımızın bu siyahıda nəzərə alınmadığı istisna olunmur. Təqdim edilmiĢ siyahının dəqiqləĢ- dirilməsi istiqamətində iĢ davam edir və biz bu fəaliyyətimizdə elmi ictimaiyyətin köməyinə ümid edirik. Yüklə 2,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|