Redaktor: Cahangir Məmmədli
Yüklə 2,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
134 jurnalların ISI siyahısına daxil edilməsi kifayət qədər çətin və uzun sürən prosesdir. Jurnalın redaksiya heyətinin və çap olunacaq iĢlərə rəy verən ekspertlərin dünya elmində kifayət qədər tanınmıĢ simaların olması, nəĢrin dövrülüyünün ciddi səkildə qorunması, məqalələrdəki istinadların müasir stan- dartlara cavab verməsi və asanlıqla əldə edilə bilməsi və s. ISI- nin tələbləri arasındadır. Jurnalın geniĢlənmiĢ ISI siyahısına qəbulu onun heç də dərhal impakt faktor alması demək deyildir: yalnız iki illik nəzarətdən sonra jurnala qazandığı impakt faktor verilir, və ya o, siyahıdan silinir. Ümumiyyətlə, ISI tərəfindən indekslənən nəĢrlərin siyahısı hər il yenilənir. ISI vaxtaĢırı istinad edilməyən, keyfiyyəti aĢağı düĢmüĢ və ya nəĢri dayandırılmıĢ jurnalları öz siyahısından çıxarır və, əksinə, yeni nüfuz qazanmıĢ nəĢrləri ora daxil edir. Bu prosesləri izləməklə nəinki elmin konkret sahəsinin inkiĢaf dinamikası, həm də istənilən ölkədə elmin çağdaĢ durumu haqqında məlumat əldə etmək, mülahizə yürütmək müm- kündür. Məsələn, son illərdə nanotexnologiyalar istiqamətində tədqiqatların geniĢ vüsət alması bu sahəyə həsr olunmuĢ jurnalların sayının durmadan artması və onların əksəriyyətinin qısa bir zaman kəsiyində yüksək impakt faktorlu nəĢrlər siyahısına daxil edilməsi ilə müĢayət olunmuĢdur. Amerika Kimya Cəmiyyətinin impakt faktoru 9.627 olan “Nano Letters” jurnalı, Elsevier nəĢriyyatının 5.929 impakt faktorlu “Nano today” və IOP-un 3.31 impakt faktorlu “Nanotechnology” jurnalları belə nəĢrlər arasındadırlar. Ölkələrdə baĢ verən siyasi, iqtisadi proseslərin jurnal nəĢrinə və onların keyfiyyətinə, dolayısı yolla bütövlükdə elmin səviyyəsinə necə təsir etdiyini görmək üçün keçmiĢ sovet, indi isə Rusiya jurnallarının ISI siyahısında yerdəyiĢmələrini izləmək kifayətdir. Belə araĢdırma həm də onun üçün vacibdir ki, bizim yaĢlı və orta nəsl alimlərinin böyük bir qismi hələ də rusdilli nəĢrlərlə əməkdaĢlığı davam etdirir, onları digər beynəlxalq jurnallardan üstün hesab etməkdə israrlı görünürlər. Rusiyada nəĢr olunan 135 ən yüksək impakt faktorlu “Успехи Физических Наук” jurnalının göstəricisi 2006-cı ildə 2.675, 2007-ci ildə isə 2.032 olmuĢdur. Vaxtıilə məĢhur sovet jurnallarının əksəriyyətinin impakt faktoru indi 0.1-0.5 arasındadır. ġübhəsiz, keyfiyyətini ildən-ilə yüksəldən bir neçə nəĢr də tapmaq olar. Amma onlar ümumi mənzərəni dəyiĢmirlər. ISI-nin açıqladığı məlumat bazasından hər bir ölkənin elmi müəssisələri nailiyyətlərini dəyərləndirmək, perspektivlərini müəyyənləĢdirmək üçün istifadə edirlər. Bu cəhətdən Turkiyədə qəbul və istifadə olunan metodika bizim üçün müəy- yən maraq kəsb edir. Belə ki, Türkiyənin elmi qurumları jurnalları kateqoriyalara (siniflərə) bölür və dəyərlənmədə məhz bu bölgüdən istifadə edirlər. Nəticə olaraq A, B və C kateqoriyalı jurnalların siyahıları yaranır. Bölgü zamanı jur- nalların impakt faktorları və konkret elm sahəsinə aid nəĢrlərin mövcud impakt faktor intervalı əsas götürülür. BaĢqa sözlə, bölgü hər sahə üçün müstəqil aparılır. Fikrimizə konkret misallarla aydınlıq gətirək. Məlumdur ki, sayına görə yüksək impakt faktorlu nəĢrlər arasında tibb jurnalları birincidirlər. ABġ-da nəĢr olunan və xərçəng xəstəliyinin diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına həsr olunmuĢ “CA-A Cancer Journal for Clinicians” jurnalının 2007-ci il üçün impakt faktoru 69.026-dır. Bu, dünyada ən yüksək impakt faktora malik jurnaldır. Fizika elmində Amerika Fizika Cəmiyyətinin “Reviews of Modern Physics” (38.403), kimya səhəsində isə 22.757 göstərici ilə “Chemical Reviews” liderlik edirlər. Ġndi isə bu göstəriciləri riyaziyyat jurnallarının impakt faktorları ilə müqayisə edək. Prinston universitetinin nəĢr etdiyi və bizə məlum olan ən jüksək göstəricili “Annals of Mathematics”-in impakt faktoru 2.739-a bərabərdir! Belə böyük fərqlərin mənĢəyinə varmadan qeyd edək ki, bu heç də riyaziyyatın zəif inkiĢaf edən sahə və ya “Annals of Mathematics”-də məqalə çap etdirmənin “Reviews of Modern Physics”-dən 14 dəfə asan olması demək deyildir. AĢkardır ki, bir-birindən on dəfələrlə 136 fərqlənən intervallar impakt faktorun eyni bir qiymətinə görə bölünə bilməzlər. Bölgü hər sahə üçün xarakterik olan interval daxilində müəyyən nisbətdə aparılmalıdir. Bu belə də edilir, çünki əks təqdirdə heç bir riyaziyyat jurnalı A sinfinə düĢə bilməzdi! Beləliklə, A sinfinə böyük nüfuza malik aparıcı elmi jurnallar daxil edilir, B sinfini kifayət qədər mötəbər nəĢrlər formalaĢdırır, C sinfində isə məhdud təsir dairəsinə malik jurnallar cəmlənir. Hər bir sinif özü də bircins deyil: bir sinifdə impakt faktorları dəfələrlə fərqlənən jurnallar yer ala bilərlər. Mövcud siyahıların natamamlığı da mütləq qeyd edilməlidir. Əlimizdə olan və 2008-ci ildə Türkiyənin “Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi” ilə “CABĠM Cahit Arf Bilgi Merkezi” tərəfindən birgə hazırlanmıĢ siyahıda dünyanın ən yüksək impakt faktorlu üç tibb jurnalı: “CA-A Cancer Journal for Clinicians”(69.026), “The New England Journal of Medicine” (52.589) və “Annual Review of Immunology” (47.981) jurnal- ları yer almaylb. Həmçinin Rusiya və baĢqa MDB ölkələrinin ISI siyahısında olan 60-a yaxin elmi jurnalı da B və C siniflərinə daxil edilməyib. Biz, araĢdırmaların tam həcmdə aparılacağı təqdirdə, baĢqa faktların da aĢkarlanacağını istisna etmirik. Görünən nöqsanların və ya bizim tərəfimizdən nöqsan kimi qəbul edilən faktların müxtəlif izahı mümkündür. Mövcud siyahılar tərtib edilərkən elmin Türkiyədəki gerçək vəziyyəti nəzərə alindığindan, qeyd olunmuĢ birinci faktı Türkiyə alimlərinin həmin jurnallarda məqalə çap etdirmələrinin real olmadığı, ikincini isə arzu edilmədiyi kimi də izah etmək olar. Respublikamızda elmi tədqiqatların mövcud durumu indeks- lənən rusdilli jurnalların müvafiq siniflərə əlavə edilməsini tələb edir. YaxĢı olardı ki, jurnalların kateqoriyalara bölünməsi yerli elm və ya dövlət qurumları tərəfindən, məsələn, Ali Attestasiya Komissiyasında (AAK) müstəqil Ģəkildə aparılsın. Bu iĢ görülənədək A, B, C jurnallarının mövcud siyahılarından ISI-nin ilkin məlumatları ilə birlikdə, qarĢılıqlı dəqiqləĢmələr Yüklə 2,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|