Reja: Fizika fani va uning boshqa fanlar bilan aloqasi Fizikaning tadqiqot usullari Asosiy birliklar Qo

Savollar

1. Fizika fanining boshqa fanlar bilan aloqasida fizika fanining tutgan o‘rni qanday?

   
   

2. Fizika fani rivojlanishida buyuk o‘zbek mutafakkir olimlarimizning qo‘shgan xissalari nimadan iborat?

   
   

3. Materiya deganda nimani tushunasiz?

   
   

4. Fizika fanining predmeti nima va uning qanday tadqiqot usullari mavjud?

   
   

5. Xalqaro birliklar sistemasida nechta asosiy va qo‘shimcha birliklar qabul qilingan?

   
   

6. Kinematikada jismlar harakati nimalarga asoslanib o‘rganiladi?

   
   

7. Inersial va noinersial sanoq sistemalarida jismlar harakati qanday qonuniyat asosida bo‘ladi?

   
   

8. Moddiy nuqtaning to‘g‘ri chiziqli tekis, to‘g‘ri chiziqli tekis o‘zgaruvchan va egri chiziqli harakatlarida harakat qonuniyatlari qanday o‘zgaradi?

   
   

1 MISOL. Ko‘l hajmini baholash. Misol sifatida diametri 1 km ga yaqin, o‘rtacha chuqurligi 10 m bo‘lgan deyarli dumaloq qandaydir ko‘ldagi suv miqdorini topamiz, 1.5 rasm.

YECHIM. Hajmni topish uchun ko‘lning o‘rtacha chuqurligini uning sirtining yuzasiga


1.6– rasm. 1-misol. (a) Bu ko‘lda qancha suv bor? (Fotografiyada Kaliforniyaning Nevadasi Serradagi Reyko‘llaridan biri tasvirlangan).
(b) Silindr ko‘rinishidagi ko‘lning modeli (Biz yana bir qadam oldinga borib, bu ko‘lning massasini yoki og‘irligini baholashimiz mumkin edi). Keyinchalik ko‘ramizki, ko‘l 1000 kg/m zichlikka egaligidan
(10³ kg/m³) (10⁷m³) = 10¹⁰ kg ga yaqin massaga ega. Bu 10 milliard kg yoki 10 million metrik tonnaga teng. O‘z navbatida 1000 kg 2200 funtga, britaniya tonnasidan sal ko‘proqqa teng.
(ko‘l silindr shakliga ega deb faraz qilib) ko‘paytiramiz. Faraz qilamizki, ko‘lning radiusi r = 500m, uning yuzasi πr ² ga va taxminan 8 x 10⁶ m² ga teng. Shuning uchun hajm quyidagiga taxminan teng

(10m) x (3) x (5x10²)²=8 x10⁶m³

O‘n million metrkub atrofida ekan.