Reja: Xarakter tarkibi Xarakter aktsentuatsiyasi Xarakter tipologiyasi Xarakter borasidagi nazariyalar Xarakterning shakllanishi xarakter

Hozirgi zamon psixologiyasida shaxsning turli munosabatlari bilan belgilanadigan xarakter xususiyatlarining to’rtta tizimi farqlanadi.

• Hozirgi zamon psixologiyasida shaxsning turli munosabatlari bilan belgilanadigan xarakter xususiyatlarining to’rtta tizimi farqlanadi.
• Jamoa va ayrim odamlarga bo’lgan munosabatlarini ifodalovchi xususiyatlar (yaxshilik, mehribonlik, talabchanlik va shu kabilar).
• Mehnatga bo’lgan munosabatni ifodalovchi xususiyatlar: (mehnatsevarlik, yalqovlik, vijdonlilik, mehnatga ma'suliyat yoki ma'suliyatsizlik bilan munosabatda bo’lishi kabilar).
• Narsalarga bo’lgan munosabatni ifodalovchi xususiyatlar: (ozodalik va ifloslik, narsalar bilan ayab yoki ayamasdan munosabatda bo’lish kabilar).
• Odamning o’z-o’ziga bo’lgan munosabatini ifodalovchi xususiyatlar (izzat-nafslilik, shuhratparastlik, mag’rurlik, o’zini katta olish, kamtarlik kabilar).

Xarakterning tarkibi faqat ayrim xususiyatlarining o’zaro bog’liqligi bilan emas, balki bir butun xarakterga xos bo’lgan xususiyatlar bilan belgilanadi. Xarakterning xususiyatlari jumlasiga birinchidan, ularning chuqurlik darajasi kiradi. Shaxsning markaziy, asosiy munosabatlari bilan belgilanadigan xususiyatlarini biz xarakterni bir muncha chuqurroq xususiyatlari deb ataymiz. Masalan, barkamol shaxsda odamlarga, jamoa va mehnatga nisbatan vijdonan munosabatda bo’lish bilan belgilanadigan xususiyatlar chuqurroq xususiyatlar hisoblanadi. Ikkinchidan, xarakter kuchi yoki faolligi. Xarakter faolligi xarakter xususiyatlarining kishini biror narsaga qarshilik ko’rsatish darajasi bilan belgilanadi. Uchinchidan, xarakterning tarkibiy xususiyatlariga uning barqarorlik va o’zgaruvchanlik darajasi kiradi. Xarakter barqarorligi va o’zgaruvchanligi ham moslashish faoliyatining zarur shartlaridandir.

• Xarakterning tarkibi faqat ayrim xususiyatlarining o’zaro bog’liqligi bilan emas, balki bir butun xarakterga xos bo’lgan xususiyatlar bilan belgilanadi. Xarakterning xususiyatlari jumlasiga birinchidan, ularning chuqurlik darajasi kiradi. Shaxsning markaziy, asosiy munosabatlari bilan belgilanadigan xususiyatlarini biz xarakterni bir muncha chuqurroq xususiyatlari deb ataymiz. Masalan, barkamol shaxsda odamlarga, jamoa va mehnatga nisbatan vijdonan munosabatda bo’lish bilan belgilanadigan xususiyatlar chuqurroq xususiyatlar hisoblanadi. Ikkinchidan, xarakter kuchi yoki faolligi. Xarakter faolligi xarakter xususiyatlarining kishini biror narsaga qarshilik ko’rsatish darajasi bilan belgilanadi. Uchinchidan, xarakterning tarkibiy xususiyatlariga uning barqarorlik va o’zgaruvchanlik darajasi kiradi. Xarakter barqarorligi va o’zgaruvchanligi ham moslashish faoliyatining zarur shartlaridandir.