Respublikanın sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasının təkmilləşməsi

baladiyyalar mühüm rol oynamahd1r­ lar. Ham da bu rolu biz iki istiqamatda guclandirmaya ,;ah$-
rnahy1q. Bu istiqamatlardan biri baladiyyalarin demokratik camiyyatin idaraetma sisteminda Omumiyyatla tutdugu yer­ la, digari «Azarbaycan Respublikas1 regionlanrnn 2009- 2013-cO illarda sosial-iqtisadi inkişaf1 Dovlat Proqram1»nm hayata ke9irilmasinda baladiyyalarin oynamah oldugu xususi rolla alaqadardir. Azarbaycanda demokratik, dunyavi dovlat qurulur. Demokratik camiyyatin talablarina uygun olaraq, bu dovlat ozOnOn tanzimlama funksiyas1n1 genişlandirmi$, ida­ raetma faaliyyatinin istehsahn, istehsal va sosial infrastruk­ turun ta$kili va inkişaf1 ila bagh bir hissasini ozünOidaraetma orqanlanna - baladiyyalara vermişdir. Baladiyyalara ham da kifayat qadar torpaq sahasi verilmişdir.
Baladiyyalara verilmiş arazilarda kifayat qadar amak qa­ biliyyatli ahali, yerli ahamiyyatli tabii resurs potensiah, isteh­ sal va sosial infrastruktura vard1r. esas masala rayon va şa­ har icra hakimiyyati orqanlan ila baladiyyalarin birga saylari­ ni gOclandirmak, tasarrufat masalalarini hall edarkan res­ publika va yerli manafelari duzgun alaqalandirmak, baladiy­ ye iş<;ilarinin oz arazilarinda olan tasarrufat maselalarinin hallinda rolunu artIi'maq va bu yolla istehsal va xidmat saha­ larini inkişaf etdirmakdir. Har bir baladiyya iş isinin onlara havala edilmiş arazida iqtisadiyyatm ke mişini va gala­ cak inkişaf1 imkanlarm1 darindan bilmasi vacibdir. Yalrnz bu şartier tamin edildiyi şaraitda baladiyyalar qanunda ne­ zerda tutulmuş maliyya manbalarini aide eda bilar, iş yerlari­ nin 9atIşmamasI, işsizlik va yanm i$sizlik, baladiyyalarin xa­ rici bazara 9Ixtş imkanlannm mahdudlugu, su taminat1 ila bag!1 problemlari hall eda bilarlar. Regionlann inkişaf1 Ozra Dovlat Proqrammr alda rahbar tutaraq rayon va $ahar bala­ diyyalari ozlarinin haz1rlad1qlan xususi proqramlarm icra­ smm Omumrespublika proqramrrnn icras1 ila alaqalendiril­ masinin takmilleşmasi va yerina yetirilmasini daim diqqat markazinda saxlamahd1rlar. Baladiyyalarin proqramlannda onlara verilmi$ kand tasarrufatma yararh torpaq sahalarinin

manimsanilmasi, termer tasarrüfat1mn yarad1lmas1, sosial va istehsal infrastrukturunun inkişaf1, yerli ahamiyyatli tabii ehti­ yatlann manimsanilmasi, baladiyyalararas, problem xarak­ terli masalalarin halli yolu ila yeni iş yerlarinin yarad1lmas1, işsizliyin ve yanm işsizliyin legvi, yoxsullugu yaradan sabeb­ lerin aradan qaldmlmas1 mesaleleri on plana 9akilmelidir.

Aktiv regional siyasat yeridilmasi, yeni daimi iş yerlarinin a91lmas1 ve yoxsullugun azald1lmas1 boyük miqdarcla investi­ siya talab edir. Regionlann sosial-iqtisadi inkişaf1 Oovlat Proqramina uygun olaraq bu vasaiti elda etmek u9ün mov­ cud olanlarla yanaşI yeni daxili investisiya menbeleri de aş­ kara 91xanlmah va istifade olunmahdir.
Azarbaycanda investisiya menbalarinin vaziyyatinin MOB olkelari ile muqayisali tehlili bela naticaya gelmeya asas verir ki, burada qeyri-neft sektoruna xarici vesaitleri calb etmakla yanaşI va müessiselarin vasaiti ila baraber ahalinin investisiya imkanlanndan ve dovlat budcasi vasai­ tindan de indikine nisbatan daha geniş miqyasda istifade oluna bilar. Kapital qoyuluşunda büdea vasaitinin xususi 9e­ kisina gore Azarbaycan MOB olkalari i9erisinde axInncI yer­ lardan birini tutur. Eyni sozlari kapital qoyuluşunda ahalinin vasaitinin xususi 9akisinin tedrican azalmas, haqqinda da demek olar. esash investisiya qoyuluşunda ahalinin vesaiti­ nin xüsusi 9akisi 1995-ci ildaki 13%-dan 2003-cu ilde 3,8%­ a düşmliş, sonrak, illarda bir qeder artmIş va 2006-ci ilda 5% olmuşdur, 2008-ci ilda 3%-a du mu dur.
Bunun bir sIra obyektiv sebablarini inkar etmamakla ya­ naşI, bu meyla tam haqq qazand1rmaq da olmaz. Fikrimizca, ahalinin muvaqqati sarbestleşan pul vasaitinin onlann·oz so­ sial-iqtisadi problemlerinin hallina, sosial infrastrukturun inki­
şafina daha geni miqyasda celb olunmas1 haqqinda daha asash duşunmak vaxtI 9atm1şdir. Misal u9un, manzil araitini gostarmek olar. Malumdur ki, manzil insam yaşaytş yerine, torpaga, emaye baglayan asas faktorlardan biridir. Onun in-
ki$afrna bir qayda olaraq diqqatla yana$1llr. Faktlann tahlili gostarir ki, Azarbaycan Respublikas1 regionlannda, ahalinin vasaitinin bir hissasini manzil tikintisi sahasina daha intensiv calb etmak, bu istiqamatda investisiya qoyulu$unu tanzimla­ mak va onun artmas1na nail olmaq vazifasi yen gundalikda durur. Bela ki, Bak1 va Sumqay1t $8harlari istisna olmaqla qalan $ahar va rayonlarda ya$ayIş evlari tikintisina asasl1 vasait qoyu1U$U nisbatan a$ag1d1r. Dogrudur rayon va $8har­ larda istifadaya verilan manzil sahasi avvalki illara nisbatan artrr, manzil tikintisinin azalmas1nrn qar$ISI asasan ahnmt$­ drr. Bela ki, 1995-ci ila nisbatan 2000-ci ilda respublikanm 55 rayon va $8harindan (muvaqqati i$gal olunmu$ arazilar­ daki rayon va $aharlar nazara almm1r) 35-da, 2003-cu ila nisbatan 2008-ci ilda isa yalnrz 11 $8har va rayonda ya$ayI$ evlarinin istifadaya verilmasi azalm1$dl. Bir sIra rayon va şa­ harlarda manzil tikintisinin azalmas1 daha aydrn goza 9arprr. Bela ki, 2003-cu ila nisbatan 2008-ci ilda, Azarbaycanda isti­ fadaya verilmiş manzil sahasi 37,7%, Bakr $8harinda 95% artd1g1 halda, onun miqdan azalaraq Ganca şaharinda 30,3 min m²-dan 28,1 min m²-a, $irvan $8harinda 14,1-dan 8,5- a, Ab$eron rayonunda 134,4-dan 66,1-a, Agdamda 10,4- dan 1,0 min kvadrat metre du$mU$d0r. Digar illarin statistik malumatlarma n·azar salanda da demak olar ki, buna yaxrn natica ila rastla$1nq. Gorunur ahalinin muvaqqati sarbastla­
$8n pul vasaitini tasarrufat dovriyyasina calb etmak u<;un
daha inandmc1 va perspektivli üsullar tapmaq laz,mdrr.
Malumdur ki, Azarbaycan dovlati, xüsusila onun baş<;1s1 mohtaram llham 8Iiyev indi bu masalanin .hallina <;ox boyuk qayg, ila yana$Ir. Son illarda qa<;qrn va macburi ko<;künlara manzil tikintisi u9un boyuk miqdarda vasait aynlmasr, rayon va $aharlarimizda sosial infrastrukturun inkişafrna gostarilan qayg1 va diqqat naticasinda, bizim gozlarimiz qarşIsrnda bu sahalarda inqilabi dayi$ikliklar ba$ vermi$dir.
8halinin umumi pul galirlarinin va buna muvafiq olaraq mUvaqqati sarbastlaşan pul vasaitlarinin son 6-7 ilda suratla artd1gm1 va yena artacagm1 da nazara almaq laz1md1r.
Bela şaraitda ahalinin maliyya imkanlannt oz sosial problemlarinin hallina, o cumladan rayon va şaharlaraa manzil tikintisina nisbatan geniş miqyasda calb etmak vacib bir vazifa kimi qarş1ya 91xir. Manzil tikintisinin tanzimlanmasi, muvafiq normativ huquqi bazanm takmilla masi, bu sahada sahibkarhga tal;,kilati komak gostarilmasi indi respublikantn aksar ahar va rayonlannda ahalinin bir qrup sosial prob­ lemlarinin halli, son naticada regionlarm inki af saviyyasinin yuksalmasi u90n muhum ahamiyyat kasb ede biler. Respub­ likadaxili maliyya vasaitinin safarberliye ahnmas1 va istifade­ sinde Sahibkarlara Komek Milli Fondunun vasaiti hesab1na beynelxalq banklann komayila yarad1lm1 mikrokredit bank­ lannm imkanlanndan daha geni istifada edilmasi de mum­ kOndui. Bu banklar ahaliya guzeştli şartlarla kredit verilme­ sinda, ehalinin pul gelirlarinin artmasmda ve belelikla de qeyri-neft sektorunun sahe ve regional bax1mdan tarazh inki­ afmda daha geni rol oynaya biler.
Respublikada regionlann inki afma elmi ictimaiyyetin diqqatinin art1r1lmas1, bu sahada daha sanbalh elmi axtanşla­ rm apanlmas1 vacibdir. Regionlar arasmda, xususile Ab e­ ron iqtisadi rayonu ila digar iqtisadi rayonlar arasmda olan inkişaf ferqina obyektiv munasibet gostarilmali, onlann tadri­ can, imkan daxilinda azald1lmas1 va