Revmatoid artrit etiologiyasi, klinikasi, tasnifi, tashxislash va davolash usullari

ETIOLOGIYA
Autoimmun kasalliklarning ko’pchiligida bo’lgani kabi, revmatoid artrit rivojlanishida uchta asosiy omilni (revmatologik triada) arjatib ko’rsatish mumkin:
1. Genetik (irsiy) moyillik

• 
  Autoimmun reaktsiyalariga irsiy moyillik.
  
• 
  MHC II sinfining ma’lum bir antigeni: HLA-DR1, DR4 tashuvchilarida ko’proq kuzatiladi
  

2. Infektsion omil: Revmatik kasalliklarning gipotetik triggerlari

• 
  Paramiksoviruslar — parotit, qizamiq, respirator-sintsitsial infektsiyalar, viruslar;
  
• 
  Gepatoviruslar — gepatit B virusi;
  
• 
  Gerpresviruslar — oddiy gerpes viruslari, o’rab oluvchi lishay, sitomegalovirus;
  
• 
  Epshteyn-Barr virusi;
  
• 
  Retroviruslar — T-limfotrop virus.
  

3. Boshlovchi omillar

• 
  Gipotermiya, giperinsolyatsiya, zaharlanishlar, mutagen dorilar, endokrinopatiyalar, stresslar va boshqalar.
  

Ayollarda emizish davomiyligi revmatoid artrit rivojlanish ehtimolini pasaytiradi. 24 oy va undan ko’proq vaqt davomida emizish RA rivojlanishining xavfini ikki martaga kamaytiradi.
PATOGENEZ
Revmatoid artrit mutaxassislar tomonidan autoimmun kasalliklar guruhiga kiritiladi. Ushbu guruh kasalliklari uchun himoya hujayralari — limfositlarning o’zini tutishi xarakterlidir. Ular yot bakteriyalar, zamburug’lar, viruslarni faol aniqlash va yo’q qilish o’rniga o’zlarining sog’lom hujayralariga hujum qila boshlaydi. Immun reaktsiyada immun tizimi hujayralari o’zaro ta’sirlashishi buzilishining ushbu patologik jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat:

• 
  Sinoviositlar makrofaglar xususiyatlarini oladi, proyallig’lanishli sitokinlar ajratadi (birinchi navbatda o’sma nekroz omili alfa, interleykin 1), antigen-taqdim etuvchi hujayralarga aylanib, 1 turdagi T-helperlarni faollashtiradi.
  
• 
  Bo’g’imning sinovial membranasi va sinovial suyuqlik hujayralarida gamma- interferon va makrofaglarni faollashtiradigan ko’p miqdorda 1 turdagi T-helperlar paydo bo’ladi.
  
• 
  Faollashgan makrofaglar va monositlar proyallig’lanishli sitokinlarni: o’sma nekrozi omili alfa, IL-1 , IL-6 hosil qiladi.
  
• 
  Sinovial suyuqlikda IL-8 kontsentratsiyasining ortishi uning tarkibidagi neytrofilllarning yuqori kontsentratsiyasiga olib keladi.
  
• 
  IL-1 isitmaga, osteoklastlarning faollashishiga sabab bo’ladi, bu subxondral suyak plastinkasining osteoporozi rivojlanishiga hissa qo’shadi. O’sma nekrozi omili endoteliositlarning yuzasida adgeziya molekulalarining paydo bo’lishini keltirib chiqaradi va ekssudatsiyaga hissa qo’shadi, vazn yo’qotishiga, surunkali yallig’lanish anemiyasiga olib keladi. I16 gepatositlarni faollashtirib, C-reaktiv oqsillarni ishlab chiqarilishining o’sishiga olib keladi; B-limfotsitlarni faollashtiradi (ularni plazmatik hujayarlarga aylanishi).
  
• 
  Qonda immunoglobulinlarni ishlab chiqaruvchi plazmatik hujayralar kontsentratsiyasi sezilarli darajada ko’payadi.
  
• 
  80% bemorlarda qon va sinovial suyuqlikda IgG`ning o’zgargan Fc sohasiga IgM va IgG konsentratsiyasi keskin ravishda oshadi (revmatoid omillar).
  
• 
  Endotelial o’sish faktorining chiqarilishi sinovial to’qimalarning kapillyarlarini o’sib ketishiga yordam beradi. Angioneogenez va faol fibroplastlar, sinoviositlarning proliferatsiyasi — pannus — suyakning bo’gimli to’qimasiga, tog’ayga, boylam apparatiga kirib borishga qodir bo’lgan o’smaga o’xshash o’sish belgilariga ega bo’lgan agressiv to’qima shakllanishiga olib keladi.
  
• 
  IgG`ning revmatoid omillar bilan o’zaro ta’sirlashishi natijasida qonda immunitet komplekslarining shakllanishi revmatoid artritining visseral namoyon bo’lishini tushuntirib beruvchi mikrosirkulyator oqim shikastlanishi va komplement faollashishiga olib keladi.
  

Revmatoid artritning so’nggi bosqichlarida proliferativ jarayon (pannus o’sishi) autoimmun mexanizmlarga bog’liq bo’lmasligi va avtonom tarzda qo’llab-quvvatlanishi mumkin.