24
Omloolərin. pul vosaiUorinin locJavülü vo habclo omtoəlorin
lodavülü prosesində əmələ gələn hesablaşmalar mübasibat uçotu
predmetinin əsas hissəsidir.
4.
İstchlak təkrar istehsal prosesinin son mərhələsidir. O,
istehsal və qeyri-istehsal olmaqla iki yerə bölünür. İstehsal istehlakı
istehsalla
bir
vaxtda
mühasibat
uçotunda
əks
etdirilir.
Qeyri-istehsalat istehlakı zamanı istehsal məhsulları cəmiyyətin
ayrı-ayrı üzvlərinin şəxsi istchlakmı və qeyri-istehsal sahələrini
(maarif, səhiyyə və b.) təmin etmək üçün istil'adə edilir. Şəxsi
istehlak təşkilat ərazisindən kənarda baş verdiyinə görə mühasibat
uçotunda əks etdirilmir.
Mühasibat uçotunun predmetinə təşkilatda olan və onların
dəyərlə ifadə olunan təsərrüfat vəsaitlərinin bütün növlərdən olan
mülkiyyəti daxildir.
Mühasibat uçotunda pul dəyəri olmayan təşkilat mülkiyyəti əks
etdirilmir. Məsələn, torpaq, meşə, su və i.a.
2.3.
Mühasibat uçotunun metodoloji osasları
Mühasibat uçotunun təşkilinin metodoloji əsasını sənədləşmə,
in- vcntarlaşma, mühasibat balansı, ikili yazılış metodunu tətbiq
etməklə sintetik və analitik hesablar sistemi, əmlakın və öhdəliyin,
balansın digər maddələrinin qiymətləndirilməsi, kalkulyasiya və
təşkilatın hesabatı vasitəsilə həyata keçirilən qaydalar sistemi və
müəyyən üsullar təşkil edir.
Elmin predmetinin məzmunu onun metodunun mahiyyətini dərk
etməklə başa düşülür. Mühasibat uçotunun metodu üsul və qaydaları
əhatə edir, onların köməyi ilə də mühasibat uçotunun predmeti
öyrənilir.
Mühasibat uçotu metodunun əsas elementləri aşağıdakılardan
ibarətdir;
-
təsərrüfat hadisələrini müşahidə etmək üçün və onlara ilkin
nəzarət etmək üsulu kimi SvƏiıədləşdirnid və
invcntarlaşmadan;
-
uçota alınan hadisələrin dəyər ölçüsü ilə
qiymətləndirilməsindən və
kalkulyasiya edilməsindən;
-
təsərrüfat əməliyyatlarının qeyd etdirilməsi və cari
qruplaşdırıl- ması üsulu kimi hesablar sistemində ikili
yazılışdan;
-
hesab qeydlərinin ümumiləşdirilməsi üsulu kimi
balans və
digər hesabat formalarının tərtib edilməsindən ibarətdir.
Sənədləşmə
- mühasibat uçotu məlumatlarına həqiqi əsas verən,