Rəyçüər: S. M. SƏBZƏLİyev iqtisad elmləri doktoru, professor

i-Pı:Po

2T29

(11.1)

burada, Pı - hesabat dövrünün faktiki qiyməti; Po - bazis dövrünün faktiki qiymətidir.

Aqreqat qiymət indeksi eyni cinsli mal qrupları üzrə analoji hesab- lamaları aparmağa imkan verir:

Burada, qı - hesabat dövründə konkret mal qrupu üzrə natural i⁽f¹a¹d^.ə²d⁾ə satılmış məhsulun həcmini göstərir.

(11.2) düsturunun surəti hesabat dövründə malların strukturuna görə hesabat dövrünün orta qiymətini, məxrəc isə hesabat dövründə malların strukturuna görə bazis dövrünün orta qiymətini əks etdirir. Bu düsturun çatışmazlığı onunla bağlıdır ki, onu bütün mal nomenklatu- rasına şamil etmək mümkün deyil. Buna görə də, qiymət indeksinin mal dövriyyəsi göstəricisi əsasında hesablanması məqsədəuyğun hesab edilir.

Həmin düsturdan istifadə etməklə hər hansı bir mal nomenklatura- sı üzrə qiymət indeksini hesablamaq olar. Lakin kəsrin surət və məxrəci mal dövriyyəsini əks etdirdiyindən (surətdə faktiki mal dövriyyəsi, məxrəcdə bazis dövrünün qiyməti ilə hesabat dövrünün mal dövriyyəsi göstərilir) indeksin məntiqi mahiyyəti təhrif edilmiş olur. Buna baxmayaraq analitik baxımdan belə yazılış səmərəlidir, çünki qiymətin dəyişməsinin mal dövriyyəsinə təsirini göstərir. İnflyasiya tempinin uçotu və səciyyələndirilməsi üçün məhz aqreqat qiymət indeksindən istifadə olunur.

İnflyasiya təsərrüfat subyektinin maraqlarına müxtəlif təsir göstərir. Belə ki, inflyasiya şəraitində əsas vəsaitlərin qiyməti azalmağa doğru təhrif olunur. Müəssisədə bu vəziyyət iki mövqedən nəzərdən keçirilə bilər. Müəssisə rəhbərliyi öz müəssisəsinin həcminin reklamına çalışırsa, aktivlərin dəyərinin aşağı qiymətləndirilməsi arzuolunmazdır. Əksinə, rəhbərlik müəssisəni səhmləşdirmək istəyirsə və bu da müəyyən imtiyazlara səbəb olacaqsa, bu halda aşağı qiymətləndirmə onun xeyrinədir.

Müəssisə rəhbərliyi mövqeyindən inflyasiya müəssisənin iqtisadi potensialının azalmasına səbəb ola bilər. Belə ki, bu, xammal və materialların alış qiymətindən aşağı qiymətə silinməsinə, eləcə də yüksək ol