Rivojlanish psixologiyasi fanidan oraliq nazorat javoblari

Nemis psixologi V.SHtern ta’lim psixik Rivojlanish ning orqasidan boradi va unga moslashadi, degan fikrni ilgari suradi. Uning ta’kidlashicha, bola tomonidan narsalar bilan tanishish va ularni bilib olish o‘z - o‘zidan amalga oshadi, ta’lim esa mustaqil, avtonom ravishda amalga oshadigan Rivojlanish ga moslashadi (“Personalistik psixologiya” konsepsiyasini yaratgan, ya’ni shaxsning yaxlitligi, psixik va fizik birliklarga bo‘linmasligi to‘g‘risidagi nazariya).

Bunga qarama - qarshi fikrni rus psixologi L.S.Vigotskiy bildiradi. U bolaning psixik rivojlanishida ta’lim va tarbiyaning etakchi roli haqidagi qoidani birinchi bo‘lib ilgari surdi. Uning fikricha, ta’lim Rivojlanish dan oldinda boradi va uni o‘z orqsidan ergashtiradi

L.S. Vigotskiyning Rivojlanish ning ikki darajasi haqidagi g‘oyasi ham rivojlanish jarayonini boshqarish uchun katta ahamiyat kasb etadi. L.S. Vigotskiy bola Rivojlanish ining ikki darajasini ajratib ko‘rsatadi:

Aktual Rivojlanish darajasi.

Yaqin kelajak Rivojlanish darajasi.

Agar bola biror ishni kattalar yordami bilan bajara olsa, bu uning yaqin rivojlnish darajasi, zonasidan dalolat beradi. Yaqin kelajak zonasi bizga bolaning ertangi kunini, rivojlanishining dinamik holatini aniqlashga yordam beradi.

Agar bola vazifani mustaqil ravishda bajara olsa, bu uning aktual Rivojlanish darajasini ko‘rsatadi. SHu bilan birga L.S.Vigotskiy ta’lim-tarbiya jarayonida bir tomondan, bolaga kuchi etmaydigan, uning aktual rivojlanish darajasi va yaqin imkoniyatlariga to‘g‘ri kelmaydigan talablar qo‘ymaslik kerakligini ta’kidlaydi. Boshqa tomondan esa, o‘qituvchi bugun bola kattalar yordami bilan, ertaga esa mustaqil tarzda bajara olishini bilsa, bola Rivojlanish ini jamiyat talablariga mos ravishda, maqsadga muvofiq tarzda takomillashtirib borishi mumkin



Pedagogik psixologiya fanining metodlari
Pedagogik psixologiyada umumiy va yosh psixologiyada foyda- lanilgan metodlar qollaniladi. Ular: kuzatish, yozma va og‘zaki savolnomalar, eksperiment va boshqalar. Lekin ular bolalarning yoshi, psixologik va pedagogik muammolariga bogliq ravishda qollaniladi. Umumiy metodlardan tashqari, pedagogik psixologiyaning maxsus metodlari ham mavjud. Masalan, ularga psixologik-peda- gogik eksperiment, maxsus psixologik-pedagogik testlar kiradi. Psixologik-pedagogik eksperiment bolaga u yoki bu pedagogik ta’sirning mahsuldorlik darajasini aniqlash uchun maxsus rivojlantiruvchi maqsadni ko‘zlab o‘tkaziladi. Psixologik-pedagogik eksperiment uch bosqichdan iborat:
nimaning ma’nosini o‘z so‘zlari bilan aytib berish uchun esda olib qolish zarurligini tushuntirib o‘tishi lozim. Kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, o‘qituvchi tomonidan bunday ko‘rsatmalar berilma- ganda, o‘quvchilarda ko‘pincha bilish va o‘rganishga nisbatan no- to‘g‘ri tasavvurlar vujudga keladi. 0 ‘qitishning emotsionalligi ta’limning muvaffaqiyatliligini ta’minlovchi omillardan biridir. Ta’lim berish jarayoni emotsional jarayon. Agar o‘quvchilarga berilayotgan axborot ularda hech qanday his-tuyg‘u uyg'otmasa, bunday ma’lumotni o‘quvchi- lar yaxshilab esda olib qolmaydilar. 0 ‘quvchilarning ijobiy psixik holatlari, ularning muayyan bir paytdagi kechinmalari haqida ham borishi kerak, albatta. Ulardagi quvonchli, optimistik kayfi- yat o‘quv faoliyatini juda samarali qiladi. 0 ‘quvchilar emotsional ruhdagi materialni yaxshiroq o'zlashtirib oladilar. 0 ‘tkazilgan tajribalar hech qanday his-tuyg‘u uyg'otmaydigan materialga qaraganda, emotsional ruhdagi materialni o'quvchilar yaxshiroq eslab qolishlarini ko‘rsatadi. O'qituvchi o‘quv jarayoni- ning emotsional tomoni haqida ham qayg‘urishi kerak. Bu muam- mo juda muhim ahamiyatga ega. Chunki, birinchidan, ta’limning mazmuni nihoyatda murakkablashib, hajmi esa g'oyat kattalashib ketgan. Uning muvaffaqiyatli o'zlashtirilishiga erishish uchun o‘quvchilarning o‘quv faoliyatini kuchaytirish lozim. Ijobiy tuyg‘u- lar o‘quv mehnatining samaradorligiga kuchli ta’sir etadi. Hafsala bilan bajarilgan faoliyat yuzasidan beg‘araz munozara paydo bola- di, bahslashiladi, befarq qaralgan yoki salbiy munosabatda bolin- gan ishga esa, hech qanday hafsala bolmaydi. Jamiyatimizdagi mehnat - haqiqiy ijod, quvonch manbayi. 0 ‘qituvchi o'quvchilar- ida o‘quv mehnatiga ijobiy munosabatni uyg‘otib, mehnatning haqiqiy ijodga, quvonch manbayiga aylanishiga ko‘maklashishi kerak.