Ro‘yhatga olindi” “Ro‘yhatga olindi” Neft va gaz konlari geologiyasi Iqtisodiy geologiya fakulteti kafedrasi

II BOB. COMESA TASHKILOTINING AFRIKA DAVLATLARIDA TUTGAN O’RNI
2.1 Comesa tashkilotining tashkil bo’lishi
Arab va Afrika mamlakatlarida bir nechta iqtisodiy tashkilotlar mavjud. Ushbu tashkilotlar mamlakatlar o'rtasidagi iqtisodiy hamkorlikni ta'minlash, savdo-sotiqni rivojlantirish va rivojlanishni qo'llab-quvvatlashga qaratilgan. Bu erda ba'zi muhim iqtisodiy tashkilotlar:
1. Arab davlatlari ligasi: Arab ligasi 22 arab davlatini birlashtirgan tashkilotdir. U Iqtisodiy masalalar bo'yicha Vazirlar Kengashi va Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash kabi organlar orqali iqtisodiy hamkorlikni rivojlantiradi.
2. Arab Iqtisodiy Hamkorlik Tashkiloti (AECO): AECO arab dunyosida iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan tashkilotdir. Savdoni osonlashtirish, qo'shma loyihalarni amalga oshirish va arab davlatlari o'rtasidagi iqtisodiy integratsiyani oshirish kabi maqsadlari bor.
3. Ko'rfaz hamkorlik kengashi (GCC): Ko'rfaz hamkorlik kengashi Bahrayn, Quvayt, Ummon, Qatar, Saudiya Arabistoni va Birlashgan Arab Amirliklaridan tashkil topgan mintaqaviy iqtisodiy va siyosiy ittifoqdir. U iqtisodiy hamkorlik, erkin harakatlanish, qo‘shma loyihalar va savdoni rivojlantirish kabi sohalarda ishlaydi.
4. Afrika Ittifoqi (AU): Afrika Ittifoqi Afrika qit'asidagi 55 ta davlatni birlashtirgan tashkilotdir. U iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan. Afrika Ittifoqi komissiyasi iqtisodiy integratsiya va savdoni qo'llab-quvvatlovchi ishlarni amalga oshiradi. Shuningdek, u Kontinental erkin savdo kelishuvi kabi muhim tashabbuslarni boshqaradi. ⁴
5. G'arbiy Afrika Iqtisodiy va Valyuta Ittifoqi (WAEMU): WAEMU G'arbiy Afrika mamlakatlari o'rtasidagi iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish uchun tashkil etilgan tashkilotdir. U umumiy valyuta – CFA franki va umumiy markaziy bank – G‘arbiy Afrika Markaziy bankidan foydalanadi. U mintaqada erkin harakatlanishni targ'ib qiladi va iqtisodiy integratsiyani maqsad qiladi. Bu bir nechta misol, arab va Afrika mintaqalarida iqtisodiy tashkilot ko'proq. Ularning har biri turli maqsadlarga ega bo'lishi mumkin, lekin odatda ular iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish va mintaqaviy rivojlanishni qo'llab-quvvatlash maqsadida faoliyat yuritadi.⁵
Albatta! Mana, arab va Afrika mintaqalaridagi yana bir qancha muhim iqtisodiy tashkilotlar: Arab valyuta jamg'armasi (AMF): Arab valyuta jamg'armasi mintaqaviy tashkilot bo'lib, arab mamlakatlari o'rtasida pul-kredit hamkorligi, moliyaviy barqarorlik va iqtisodiy rivojlanishni rag'batlantirishga qaratilgan. U moliyaviy yordam beradi, kreditlar ajratadi, iqtisodiy va pul-kredit masalalari bo'yicha tadqiqot va tadqiqotlar olib boradi. Arab Iqtisodiy va Ijtimoiy Rivojlanish Jamg'armasi (AFESD): Arab Iqtisodiy va Ijtimoiy Rivojlanish Jamg'armasi arab mamlakatlariga turli rivojlanish loyihalari uchun moliyaviy yordam va kreditlar taqdim etadigan rivojlanish moliya instituti. U infratuzilma, qishloq xoʻjaligi, sanoat va ijtimoiy rivojlanish kabi sohalarga eʼtibor qaratadi. Sharqiy va Janubiy Afrika uchun umumiy bozor (COMESA): COMESA Afrikadagi mintaqaviy iqtisodiy hamjamiyat boʻlib, 21 aʼzo davlatdan iborat. U aʼzo davlatlar oʻrtasida iqtisodiy integratsiyani, savdoni osonlashtirishni va sarmoyani rivojlantirishni maqsad qilgan. COMESA mintaqaviy hamkorlik uchun platformani taqdim etadi va sanoatni rivojlantirish, infratuzilma aloqasi va bozor integratsiyasini rag'batlantirish dasturlarini amalga oshiradi. G'arbiy Afrika Davlatlarining Iqtisodiy Hamjamiyati (ECOWAS): ECOWAS - G'arbiy Afrikadagi 15 a'zo davlatdan tashkil topgan mintaqaviy iqtisodiy hamjamiyat. U aʼzo davlatlar oʻrtasida iqtisodiy integratsiya, savdoni erkinlashtirish va hamkorlikni rivojlantirishga intiladi.
ECOWAS mintaqaviy savdo va iqtisodiy rivojlanishga ko'maklashish uchun ECOWAS savdoni erkinlashtirish sxemasi va ECOWAS umumiy tashqi tarifi kabi bir qancha tashabbuslarni amalga oshirdi. Sharqiy Afrika hamjamiyati (EAC): Sharqiy Afrika hamjamiyati hukumatlararo tashkilot bo'lib, unga a'zo davlatlar, jumladan Keniya, Uganda, Tanzaniya, Ruanda, Burundi va Janubiy Sudan o'rtasida iqtisodiy integratsiya va hamkorlikni rivojlantirishga yordam beradi. EAC turli sohalarga, jumladan, savdoni osonlashtirish, infratuzilmani rivojlantirish, investitsiyalarni rag'batlantirish va valyuta ittifoqiga e'tibor qaratadi. Nil havzasi tashabbusi (NBI): Nil havzasi tashabbusi Nil daryosi havzasida barqaror rivojlanish va mintaqaviy hamkorlikni rag'batlantirishga qaratilgan Nil sohilidagi mamlakatlar o'rtasidagi hamkorlikdir. U suv resurslarini boshqarish, energetikani rivojlantirish, qishloq xo‘jaligi va atrof-muhitni muhofaza qilish kabi sohalarga e’tibor qaratadi. Ushbu tashkilotlar arab va Afrika mintaqalarida iqtisodiy hamkorlik, mintaqaviy integratsiya va rivojlanishni rivojlantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ular umumiy iqtisodiy muammolarni hal qilish va mintaqaviy hamkorlik salohiyatidan foydalanish uchun muloqot, siyosatni muvofiqlashtirish va qo‘shma tashabbuslar uchun platformalarni taqdim etadi.
Albatta! Arab va Afrika mintaqalarida yana bir nechta iqtisodiy tashkilotlar: Sharqiy va Janubiy Afrika uchun umumiy bozor (COMESA) - COMESA Afrikadagi mintaqaviy iqtisodiy hamjamiyat bo'lib, iqtisodiy integratsiya va rivojlanishni rag'batlantirishga qaratilgan. U savdo, qishloq xo'jaligi, sanoat, infratuzilma va sarmoya kabi turli sohalarga e'tibor qaratadi. COMESA erkin savdo hududi orqali ishlaydi, bu savdo to'siqlarini bartaraf etish va transchegaraviy savdoni osonlashtirish imkonini beradi. Markaziy Afrika Davlatlarining Iqtisodiy Hamjamiyati (ECCAS) - ECCAS Markaziy Afrika mamlakatlari o'rtasida iqtisodiy integratsiya va hamkorlikni rag'batlantiradigan tashkilotdir. Uning maqsadlari umumiy bozorni tashkil etish, iqtisodiy siyosatni muvofiqlashtirish, mintaqada transport va infratuzilma tarmoqlarini rivojlantirishdan iborat. G'arbiy Afrika Iqtisodiy va Valyuta Ittifoqi (UEMOA) - UEMOA G'arbiy Afrikadagi sakkizta frankofon davlatidan iborat mintaqaviy tashkilotdir. Uning asosiy maqsadi aʼzo davlatlar oʻrtasida iqtisodiy integratsiya va valyuta hamkorligini rivojlantirishdan iborat. UEMOA umumiy valyuta - CFA frankidan foydalanadi va mintaqadagi pul-kredit siyosati va moliyaviy barqarorlikni nazorat qiluvchi markaziy bankka ega. Arab Valyuta Jamg'armasi (AMF) - Arab Valyuta Jamg'armasi arab mamlakatlari o'rtasida valyuta hamkorligi va moliyaviy barqarorlikni ta'minlashga qaratilgan moliyaviy institutdir. U texnik yordam, moliyaviy yordam va pul va moliyaviy masalalar bo'yicha ekspertiza bilan ta'minlaydi. AMF, shuningdek, moliyaviy bozorlarni yaxshilash, sarmoyalarni rag'batlantirish va arab mintaqasida iqtisodiy islohotlarni qo'llab-quvvatlash ustida ish olib boradi. Afrika taraqqiyoti uchun yangi hamkorlik (NEPAD) - NEPAD Afrikadagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish uchun strategik asosdir. U turli sohalarga, jumladan, qishloq xoʻjaligi, infratuzilma, taʼlim, sogʻliqni saqlash va boshqaruvga eʼtibor qaratadi. NEPAD hamkorlik va maqsadli tashabbuslar orqali Afrikada barqaror rivojlanish, yaxshi boshqaruv va mintaqaviy integratsiyani rivojlantirishga qaratilgan. Bu tashkilotlar yuqorida tilga olinganlar qatorida mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik, savdoni osonlashtirish, infratuzilmani rivojlantirish va siyosatni muvofiqlashtirishga hissa qo‘shadi. Ular iqtisodiy integratsiyani rivojlantirish, sarmoya oqimini rag'batlantirish va arab va Afrika mintaqalaridagi mamlakatlar duch keladigan umumiy muammolarni hal qilishda muhim rol o'ynaydi.⁶
Albatta! Arab va Afrika mintaqalarida bir nechta qo'shimcha iqtisodiy tashkilotlar: 1. Afrika Taraqqiyot Banki (AfDB): Afrika Taraqqiyot Banki Afrikada barqaror iqtisodiy rivojlanish va ijtimoiy taraqqiyotga ko'maklashishga qaratilgan mintaqaviy rivojlanish moliya instituti hisoblanadi. U Afrika mamlakatlariga infratuzilma, qishloq xo'jaligi, ta'lim va sog'liqni saqlash kabi sohalardagi turli loyihalar uchun moliyaviy yordam, kreditlar va grantlar taqdim etadi. 2. Arab savdosini moliyalashtirish dasturi (ATFP): Arab savdosini moliyalashtirish dasturi arab mamlakatlari oʻrtasidagi savdo va sarmoyaviy faoliyatni qoʻllab-quvvatlovchi ixtisoslashgan moliya instituti hisoblanadi. U savdoni moliyalashtirish yechimlari, eksport kreditlarini sug'urtalash va arab mintaqasidagi savdo operatsiyalarini osonlashtirish va iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish uchun kafolatlar beradi. 3. Arab sarmoyalari va eksport kreditlarini kafolatlash korporatsiyasi (Dhaman): Dhaman arab mintaqaviy tashkiloti boʻlib, arab sarmoyalari va eksportini qoʻllab-quvvatlaydi va qoʻllab-quvvatlaydi. U investitsiya kafolatlarini, eksport kreditlarini sug'urtalashni va risklarni yumshatish va transchegaraviy investitsiyalar va savdoni rag'batlantirish uchun boshqa moliyaviy vositalarni taqdim etadi. 4. Afrika eksport-import banki (Afreximbank): Afreximbank Afrikada savdo, sarmoya va sanoatlashtirishni osonlashtiradigan va rag'batlantiradigan pan-Afrika moliyaviy institutidir. U Afrika ichidagi savdo va iqtisodiy rivojlanishni qo'llab-quvvatlash uchun savdoni moliyalashtirish, loyihalarni moliyalashtirish, eksport kreditlarini sug'urtalash va boshqa moliyaviy xizmatlarni taqdim etadi. 5. Afrika mamlakatlariga texnik yordam ko'rsatish bo'yicha arab jamg'armasi (AFTAA): AFTAA arab mamlakatlari tomonidan Afrika mamlakatlariga texnik yordam va salohiyatni oshirishda yordam ko'rsatish uchun tashkil etilgan fonddir. U Afrika davlatlarining rivojlanish sa'y-harakatlarini kuchaytirishga qaratilgan ta'lim, sog'liqni saqlash, qishloq xo'jaligi, infratuzilma va boshqaruv kabi turli sohalarga qaratilgan. Ushbu tashkilotlar moliyaviy resurslar, texnik yordam va savdoni osonlashtirish mexanizmlarini taqdim etish orqali arab va Afrika mintaqalarining iqtisodiy rivojlanishi va integratsiyasiga hissa qo'shadi. Ular sarmoyalarni rag'batlantirish, hamkorlikni rivojlantirish va ushbu mintaqalardagi mamlakatlarning o'ziga xos muammolari va ehtiyojlarini hal qilishda hal qiluvchi rol o'ynaydi.⁷