S e t a 1 y ı l l ı ğ ı

554

a r a l ı k   1 1

ÖZET

 ABD’nin  Irak’tan  güçlerini  çekmesi,

Irak’ın  geleceğine  yönelik  soru  işaretlerini  tam

anlamıyla ortadan kaldırabilmiş değildir. ABD, 

çekilme sonrasında Irak’ta güçlü bir diplomatik

misyona ve aynı zamanda “eğitim ve koruma” 

amacıyla önemli bir askeri varlığa sahip ola-

caktır.  Üstelik  ABD’nin  Irak’a  yakın  ülkelerde-

ki askeri varlığını yakın zamanda artırması da 

ABD’ye  ihtiyaç  halinde  Irak’ta  operasyonel  bir

kabiliyet imkânı tanımıştır. Bununla birlikte BM

Anlaşmasının VII. Bölümü kapsamından henüz

çıkarılmayan Irak’ın egemenliğini kısıtlayan un-

surlar hala geçerliliğini sürdürmektedir.

İşgal  sürecinde  Irak’ta  etkin  olan  siyasi  güçler,

bölge ülkeleri ve uluslararası aktörler, istikrarlı 

bir düzenin kurulmasını sağlayamamıştır. Öte 

yandan Irak’ın mevcut siyasi yapısı ve işgal süre-

cinde hazırlanan anayasası sorunlar yumağının 

merkezinde durmakta, etnik-sekter bölünmüş-

lük ülkenin geleceğini tehdit etmekte, federal 

bölgeler sorunu tartışmaya ve çatışmaya zemin 

hazırlamaktadır. Siyasi yapının ulusal uzlaşıdan 

ziyade etnik-sekter kimlik düzleminde kurul-

ması, derin gerginlikleri mümkün kılmakta 

ve çatışmalara zemin hazırlamaktadır. Bölün-

müşlük üzerine kurulu mevcut siyasi yapı, bazı 

Iraklı guruplar ve bölgesel-küresel aktörler için

kısa vadeli kazanımlar sağlasa da, orta ve uzun 

vadede Irak’taki siyasi istikrarsızlığı kronik hale

getirmektedir.

Bu çalışmada, Amerikan işgali ve sonrasında 

ortaya çıkan siyasi sorunların, güvenlik zaafiyet-

lerinin ve etnik-sekter güç mücadelesinin üze-

rinde durulmakta ve bu eksende Amerikan güç-

lerinin tamamen çekilmesiyle başlayacak yeni 

süreçte Irak’ı bekleyen tehditler analiz edilmek-

tedir. Çalışma işgalin Irak’ta nasıl bir siyasi yapı

bıraktığı sorusuna cevap vermeye çalışmakta, 

özellikle federalizm bağlamında gündeme gelen 

Irak’ın birliği, siyasi bölünmüşlüğü ve kamplaş-

malar sebebiyle meydana gelecek güvenlik so-

runlarını incelemektedir. Son bölümde ise çekil-

me sonrasında Irak’ta ortaya çıkacak jeopolitik

boşluk, uluslararası aktörlerin oluşacak boşluğu 

kendi lehlerine doldurma çabaları ve Irak’ın bu

aktörlerle ilişkileri üzerinde durulmaktadır.

SETA ANALİZ

Çekilme Sonrası Irak’ta 

Düzen Arayışı

İşgalin başından bugüne kadar Irak, iki tane Amerikan yönetimi, iki tane Amerika 

kontrolünde Irak yönetimi ve iki tane de uluslararası toplum ve Amerika etkisindeki 

Irak hükümeti tarafından yönetilmiştir. 

FURKAN TORLAK, UFUK ULUTAŞ

abd’nin ırak’tan çekilmesi

---

555

a b d ’ n i n   ı r a k ’ t a n   ç e k i l m e s i

abd’nin ırak’tan çekilmesi

ARALIK 2011 - 

2011 yılı Aralık ayı itibariyle Irak’taki son Amerikan birliklerinin ülkeden çekilmesi 

süreci tamamlandı. 2003 yılında Irak’ı işgal eden ABD, 2009 yılında Irak hükümetiyle SOFA anlaş-

masını imzalamış ve bu anlaşma gereği 2011 yılı sonu itibariyle Irak’taki tüm askeri birliklerini 

çekmeyi taahhüt etmişti. İşgal süreci, Irak topraklarını uluslararası ve bölgesel rekabet ve çatışma 

alanına çevirmişti. Bu nedenle 2011 yılının sonu itibariyle Amerikan Ordusunun Irak’tan çekil-

mesiyle birlikte hem Irak hem de bölge için yeni bir süreç başladı. Amerikan güçlerinin çekilmesi 

ile ortaya çıkacak yeni durum, Irak’ta farklı kesimler için çelişik duygular yarattı ve özellikle bazı 

kesimlerin kaygılarını arttırdı.

---

556

a r a l ı k   1 1

GİRİŞ

 2003  Irak  Savaşı,  ABD’nin  Vietnam

Savaşı’ndan bu yana düzenlediği en büyük as-

keri operasyon olarak tarihteki yerini almıştır. 

Amerikan müdahalesi ve ardından senelerce sü-

ren işgal, Ortadoğu’nun bugünü ve geleceğinde 

önemli etkiler bırakacak bir dönemin başlangı-

cı olmuştur. Dokuz seneye yaklaşan işgal süre-

ci  boyunca  hem  Iraklı  gruplar  ve  işgal  güçleri

arasındaki hem de farklı Iraklı grupların kendi

aralarındaki silahlı çatışmalar ve güç mücade-

lesi, büyük sivil kayıplarına sebep olmuş (bkz. 

Tablo 1) ve ülkedeki etnik ve mezhepsel fay hat-

larını harekete geçirerek siyasi kamplaşmalara 

yol açmıştır. Aynı zamanda bu işgal süreci, Irak

topraklarını uluslararası ve bölgesel rekabet ve 

çatışma alanına çevirmiştir. 

Irak işgali Amerikan kamuoyunu da uzun yıllar

meşgul etmiş, meşruiyeti ve mali külfeti tartı-

şılmış ve 2009 yılındaki başkanlık seçimlerin-

de başkan adaylarının seçim kampanyalarının 

önemli bir gündem maddesi olmuştur. George 

W. Bush’un başkanlığının son senesinde imza-

lanan SFA ve SOFA anlaşmaları ile Amerikan 

birliklerinin çekilmesi takvime bağlanmıştır. 

2011 yılının sonu itibariyle Amerikan Ordusu-

nun Irak’tan çekilmesiyle birlikte hem Irak için

hem de bölge için yeni bir süreç başlamaktadır. 

Amerikan güçlerinin çekilmesi ile ortaya çıka-

cak yeni durum, Irak’ta farklı kesimler için farklı

ve çelişik duygular yaratmakta ve özellikle bazı 

kesimlerin kaygılarını artırmaktadır.

Bu çalışmada, Amerikan işgali ve sonrasında or-

taya çıkan siyasi sorunların, güvenlik zaafiyetle-

rinin ve etnik-sekter güç mücadelesinin üzerinde 

durulacak ve bu eksende Amerikan güçlerinin 

tamamen çekilmesiyle başlayacak yeni süreçte 

Irak’ı bekleyen tehditler analiz edilecektir. İşga-

lin Irak’ta nasıl bir siyasi yapı bıraktığı sorusuna

cevap verildikten sonra özellikle federalizm bağ-

lamında gündeme gelen Irak’ın birliği, siyasi bö-

lünmüşlüğü ve kamplaşmalar sebebiyle meyda-

na gelen güvenlik sorunları incelenecektir. Son 

bölümde  ise  çekilme  sonrasında  Irak’ta  ortaya

çıkacak jeopolitik boşluk, uluslararası aktörlerin 

oluşacak  boşluğu  doldurma  çabaları  ve  Irak’ın

bu aktörlerle ilişkileri üzerinde durulacaktır.

SONUÇ VE ÖNERİLER

ABD’nin Irak’tan güç-

lerini çekmesi süreci, Irak’ın ulusal egemenliği-

ne ilişkin soru işaretlerini tam anlamıyla orta-

dan kaldırabilmiş değildir. Irak’taki diplomatik

misyonunu kuvvetlendiren ABD, aynı zaman-

da ülkede “eğitim ve koruma” amacıyla önemli 

bir askeri varlığa da sahip olmaya devam ede-

cektir.  Üstelik  ABD’nin  Irak’a  yakın  ülkeler-

deki askeri varlığını işgal sürecinde artırmış 

olması da ABD’ye ihtiyaç halinde operasyonel 

bir kabiliyet imkânı sağlamaktadır. Ayrıca BM

Anlaşması’nın  VII.  Bölümü  kapsamından  he-

nüz  çıkarılmayan  Irak’ın  egemenliğini  kısıtla-

yan koşullar hala geçerliliğini sürdürmektedir.

Irak’ın egemenlik sorununa çözüm bulabilmesi

için diplomatik bir hamle başlatması gerekmek-

tedir.  Bu  doğrultuda  Irak  öncelikle  Kuveyt’le

sorunlarını diplomatik bir şekilde sonuçlan-

dırmalıdır. Yine Irak bölgesel düzeyde harekete

geçmeli, Arap Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı, 

Bağlantısızlar Hareketi gibi kurumlardan ulus-

lararası barışı tehdit etmediğine dair kararlar 

çıkartmalıdır.  Irak’ın  bu  noktada  Uluslararası

Adalet  Divanı’na  görüş  için  başvurması,  BM

Genel Kurulu nezdinde de faaliyetler yürütme-

si  VII.  Bölüm  sorununu  aşmasında  yardımcı

olacaktır.

“

Irak’ın  mevcut  durumu  aşa-

bilmesi  için  devlet  yapısında  köklü 

reforma gitmesi, devlet-toplum ara-

sında  ve  toplumun  kendi  içerisinde 

güven tesis edilmesi, ulusal uzlaşma 

sürecinde  ciddi  adımların  atılması 

gerekmektedir. 

---