Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

5.1. U glevod larn in g hazmlanishi va so‘ riIishi
U gle v o d li mahsulotlar oshqozon-ichak y o ‘ lida glik o zid bogTarini 
g id ro lizlo vc h i g lik o zid a za fermentlari ta’sirida m onom erlargacha 
parchalanadi. K raxm al va glik ogen n in g parchalanishi o g ‘ iz b o ‘ sh- 
lig ‘ ida soTak tarkibidagi am ilaza ta’ sirida boshlanadi. O shqozon 
shirasi murakkab u glevod lam i parchalovchi ferm entlam i o ‘ zida 
saq- lamaydi. O shqozonda soTak am ilazasining ta’ siri to ‘ xtaydi, 
chunki oshqozon shirasi o ‘ tkir kislotali reaksiyaga ega (p H 1,5- 
2,0). B iroq oshqozon shirasi birdan ta’sir k o ‘ rsata olm aydigan 
ovqat luqmasining chuqur ichki qismlarida, am ilazaning ta’ siri bir 
necha muddat saqlanib qolad i va polisaxaridlarning dekstrinlar va 
m altoza koTinishida parchalanishi kuzatiladi. K raxm al va glik ogen
parchalanishining muhim fazasi oshqozon osti bezi shirasi tarkibidagi 
a-am ilaza ta’sirida o ‘ n ikki barm oqli ichakda kechadi.
Bu yerda pH neytral k o ‘ rsatkichgacha o ‘ sib boradi va shunday 
sharoitda oshqozon osti 
bezi 
shirasining a-am ilazasi deyarli 
maksimal faollik ka ega b o ‘ ladi. Bu ferm ent so‘ Iak amilazasi 
ta’ siri bilan boshlangan, kraxm al va glikogen n in g m altozaga 
aylanishini yakunlaydi. a - l,
6
g lik o z id b o gM ari ichakdaam ilo-1,6- 
glyu k ozid aza va o lig o -l,
6
-glyu k ozid aza (term inal dekstrinaza) kabi 
muhim ferm entlar yordam ida gidrolizlanadi. Shu tariqa. kraxmal 
va glikogen n in g m altozagacha parchalanishi ichaklarda uchta 
ferment, oshqozon osti bezi shirasi tarkibidagi a-am ilaza, a m ilo -
1
,
6
- 
glyu k ozid aza va o lig o - 
1
,
6
-glyu k ozid aza ta’sirida kechadi.
O ligosaxaridlar va 
disaxaridlar ingichka 
ichakda spetsifik 
g lik ozid la r ta sirida gidrolizlan ad i. Bu ferm entlar ichak hujayralarida 
sintezlanadi, lekin ichak b o ‘ sh lig‘ iga ajralm aydi, hujayra yuzasida 
oligosaxaridlam i (jum ladan m altozan i) parchalovchi kompleks, 
saxaroza - izom altozali kom pleks va laktozali kom pleks kabi substrat 
spetsifikligi bilan farqlanadigan katta komplekslarni hosil qiladi.
79

---

U g le v o d la m in g t o i i q hazmlangan mahsuloti - m onosaxaridlar (g ly u - 
koza, galaktoza va fru ktoza) ichak hujayralari orqali qonga o ‘ tadi.
Ichakdan qonga soTilish ida m onosaxaridlar hujayra membranasi 
orq ali maxsus tashuvchilar ishtirokida, yengillashtirilgan d iffu ziya
y o ‘ li bilan o ‘ tadi. Bundan tashqari, glyu k oza va galaktozaning 
tashilishida yana bir boshqa usul - N a '^ K z-A T F aza ishtirokida, N a + 
ionlari konsentratsiyasi gradiyenti hisobiga am alga oshadigan, simport 
m exan izm i asosida yuzaga keladigan aktiv transport usuli mavjud. 
Bu m exanizm konsentratsiya gradiyentiga qarshi monosaxaridlar 
tashilishini ta’ m inlaydi va shu sababli, qachonki glyu k oza yok i 
galaktoza 
konsentratsiyasi 
ichakda qondagi 
konsentratsiyasiga 
nisbatan kam ayganda fa o liy a t k o ‘ rsatadi.