4.7. E n e r g iy a a lm a s h u v in in g b o sh q a rilis h i
H ujayradagi A T F sintezi energiya eh tiyojiga b o g ‘ liq, bu E T Z va
katabolizm ning um um iy y o ‘ llari reaksiyalarining m uvofiqlashtirilgan
tartibga solinishi orqaii am alga oshiriladi.
E nergiya almashinuvi
holatini A T F va A D F , N A D " va N A D H m iqdorlarining nisbati
belgilab beradi. Bu m etabolitlam ing
umum iy m iqdori hujayrada
nisbatan d o im iy b o ‘ ladi. Shunday qilib, agar A T F ning iste’ m oli
oshsa, uning konsentratsiyasi kamayadi,
A D F konsentratsiyasi esa
ortadi. Shunga o ‘ xshab, N A D H konsentratsiyasining kamayishi,
N A D + konsentratsiyasining ortishiga o lib keladi,
natijada reaksiya
te z lig i ortadi va katabolizm ning umumiy y o ‘ llari tezlashadi.
F iz io lo g ik fa oliy a t ortganda A D F ning konsentratsiyasini ortishi
N A D H ni E T Z da oksidlanishini tezlashtiradi (nafas nazorati) va
A T F sintezining tezlashishiga o lib keladi.
K atabolizm
um um iy y o ‘ lining te z lig i piruvatdegidrogenaza
kom pleksi, sitratsintaza, 3-izotsitratdegidrogenaza va a-ketogluta-
ratdegidrogenaza kom pleksi kabi 4 ferm ent kom plekslari
tomonidan
katalizlanadigan reaksiyalar yordam ida boshqariladi (4.5-rasm ).
,S*. MADH*H-
Asetil-KoA
P,
GDF
a-Ketoglutarat
K o A /- HS-KoA
¿
NAD'
NADH+H
1
'*‘ CO:
.NADH+H"
-CO:
NAD'
4.5-rasm.
Katabolizm umumiy yoMining boshqarilishi
72
Kinaza
va
fosfataza
allosterik
y o ‘ l
bilan
boshqariladi.
Piruvatdegidrogenaza kom pleksi kinazasi N A D H ,
a ts etil-K o A va
A T F ta’ sirida allosterik y o ‘ l bilan faollashadi, piruvat, A D F , H S-
K o A va C a2+ ionlari ta’sirida ingibirlanadi (4.6-rasm ).
Fosfataza C a2+ ionlari ta’ sirida faollashadi. A d so rb tiv davrda
glyukoza hujayraga kirib piruvatgacha parchalanadi. Piruvatning
yuqori konsentratsiyasi P D K ga ikki y o ‘ l bilan ta’sir k o ‘ rsatadi:
1)
P D K ni faol d efosforillan gan
holatda ushlab turadi, chunki
piruvat P D K kinazasining kuchli ingibitoridir;
2 )
piruvat allosterik y o ‘ li bilan P D K ni defosforillangan shaklini
foallashtiradi.
Bu ishni boshqa aktivatorlar N A D +
va H S -K o A bilan birga
bajaradi. N atijada a ts etil-K o A ni glyukozadan hosil b o ‘ lishi uchun
sharoit yaratiladi. Jigarda a ts e til-K o A y o g ‘ kislotalari sintezi uchun
ishlatiladi.
4.6-rasm.
Dostları ilə paylaş: