Saçmalıklar Çağı
Yüklə 1,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
çalıştırılan beyinle tamamen uyumludur." Ridley laf arasında genetik bilimini bencilliği, acımasızlığı ve gaddar kuvveti destekleyen kötücül bilim olarak gösteren fikri de çöpe yollamaktadır. Mesela ortada hayvanat bahçesi ziyaretçilerini kızdırabilecek bir soru vardır: Nasıl oluyor da gorillerin yanında minicik kalan şempanzelerin gorillerden on altı kat büyük testisleri olabiliyor? Erkek goriller korumaları gereken haremlere sahip olduklarından görünüş bakımından etkileyici boyutta ve ürkütücüdürler. Ama önlerinde bir rekabet söz konusu olmadığından döllemek için muazzam büyüklükte donanıma ihtiyaçları yoktur. Oysa dişi şempanzeler çiftleşmede ayrım gözetmezler; o yüzden sık ve bol ejakülsayon yapabilen erillerin üreme şansı daha yüksektir. Hangisi daha iyidir? Kocaman ve ürkütücü görünüp mütevazı testislere ve sınırlı orgazma sahip olmak mı, yoksa ufak ve zararsız görünüp kocaman testislerle patlayan süpernova misali gelebilmek mi? Doğa, Stoacı filozofların verdiği dersin aynısını vermektedir: Görünüşe takmayanlar çok daha fazla eğlenirler. Evrimci psikolojideyse teori, davranışların Pleistosen dönemi sırasında doğal seçilim sonucunda evrimleşen insan beynince belirlendiği ve o dönemden bu yana yeterli zaman geçmediği için
beyinde herhangi bir gelişmenin gerçekleşmediği yönündedir. Davranışla ilgili açıklamaları gözdağı verircesine bilimsel görünmekle birlikte evrimci psikolojinin mantık yürütüşü kuşkuludur ve kanıtlar zayıf ya da namevcuttur. Evrimci psikoloji ilahi irade misali kendi kendisine değer biçen, yani dış onay veya değerlendirme gereksinmeyen bir teoridir. Eğer olan biten her şey Tanrı tarafından planlanmışsa, o zaman anlam saptama görevi makul ilahi niyetleri belirlemek anlamına gelecek ve belirlenenler de karşılığında teoriyi geçerli kılacaklardır. Benzer şekilde, eğer düşündüğümüz, hissettiğimiz ve yaptığımız her şey hayatta kalmaya uyum sağlamanın sonucuysa, görev makul uyum sağlama öyküleri sunmak olacaktır ve bu iş, Pleistosen döneminde olan bitene dair elde çok az kanıt bulunduğundan sadece hayal gücü gerektirecektir. Mesela ben de bizzat hayal gücünün evrim geçirdiğini çünkü safları kafalama becerisinin hayatta kalma olasılıklarını önemli ölçüde güçlendirdiği görüşünü öne sürebilirim. Determinizm tartışmasının her iki tarafında da birer Steve mevcut ve iki taraf da bu sayede "Bizim Steve, sizin Steve'den daha akıllı" diyebiliyor. Psikolog ve determinist Steven Pinker, Afrika savanalarındaki evrimin sonucunda insanlarda yeşillikleri ve suyu tasvir eden sanata yönelik
evrensel bir tercihin geliştiğini öne sürmüştür. [137]
Ama "evrensel tercihi" çürüten kanıt sunabilirim: Duke Ellington, mezarlıkları hatırlattıkları için çayırlardan nefret ederdi. Biyolog Steven Rose, yeşillik tercihinin, tabii eğer böyle bir tercih sahiden varsa, büyük olasılıkla kentsel toplumların geçmişe yönelik pastoral özleminden kaynaklandığını öne sürmektedir. Bu teoriye de kanıt sunabilirim: Manzara içerikli sanata açlık, neredeyse tümüyle otoyol ve betonla kaplanmış Güney İngiltere'de çok yüksektir. Rose canlı organizmaların sadece genlerle çevreyi ayıran edilgen araçlardan ibaret olmadıklarını öne sürüyor: "Organizmalar sürekli seçerek, çevrelerindeki dünyayı özümseyip dönüştürerek çevrelerinin inşasına faal katkıda bulunurlar. Her canlı sürekli dalgalanma, aynı anda daima olma ve oluşma halindedir." [138]
Yakın dönemde sinirbilimciler, insan beyninin olağandışı ölçüde biçimlendirilebilir olduğunu öne sürerek "fiziksel bağlantılı beyin" teorisine meydan okudular. [139]
Bu görüşe göre milyonlarca yıl önce sabitlenmekten çok, beyin, ömür boyu süren deneyimlere tepki babında sürekli kendisini tesis etmektedir. Geniş anlamda konuşursak, belli birtakım işlevlerin beynin belli kısımlarınca yürütüldüğü doğrudur ama
ayrıntılı işlemler muhtemelen her beyinde farklıdır ve bir işlevsel alan hasar gördüğünde beyin ilgili işlevi farklı yoldan gerçekleştirmek üzere kendisini yeniden yapılandırıyor olabilir. Gündelik yaşantı için daha önemlisi, neredeyse her dikkat isteyen ve sürekli faaliyetin yeni beyin düzenlemeleri üretmesidir. Birlikte ateşlenen nöronlar, birlikte yapılanırlar. Telli sazlar çalan müzisyenlerin sol elle ilgili beyin haritaları daha büyüktür; taksi şoförlerinin hipokampusları (alansal bilgiyi depolayan bölüm) daha geniş, deneyimli arabulucuların prefrontal beyin zarları (dikkat ve yoğunlaşmadan sorumlu bölüm) daha büyük ve daha kalındır. Kötü haberse, arzulanmayan faaliyetlerin de –kaygılar, saplantılar, dürtüler, bağımlılıklar, kötü alışkanlıklar– kendilerine ait, etkin ve kendi sürekliliğini sağlayabilen, değiştirilmesi zor beyin şebekelerini geliştirmeleridir. Yani determinizmin "beyinde kimyasal dengesizlik" biçimi, yani "bozuklukların" sözde nedeni, etkiyle tepkinin bir karışımı olabilir. Eğer bazı kimyasal beyin halleri davranışla ilintiliyse, belki de haller davranışları değil, davranışlar halleri üretiyordur. Örneğin, ilk çocuklukta televizyon izlemekle dikkat bozuklukları arasında yüksek bir bağıntı vardır. [140]
Ve eski "Ben böyleyim işte" bahanesini haklı çıkaracak bir şey yoktur. Genetik miras, ailesel etkiler ve kültürel Yüklə 1,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|