Şahdəniz 2 İnfrastruktur Layihəsi Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin

 

ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi

Tikinti üçün Havanın Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi

 

 

32/42 

 

 

olaraq güman edilib ki, NO

X

 –in 100%-i  NO

2

-yə çevrilir və ona görə  də, orta illik NO

2

 

konsentrasiyalarına təsirin 0.9µg/m

3

 olacağı hesablanıb.  Bu, NO

2 

üçün havanın 

keyfiyyəti üzrə layihənin və Azərbaycanın ənənvi hədd göstəricisinin 2.2%-ni təşkil 

edir ki, bunun da yerli havanın keyfiyyəti üçün cüzi təsir olduğu hesab edilir. 

Orta illik PM

10

 konsentrasiyalarına gözlənilən dəyişikliyin 0.1µg/m

3 

olacağı 

gözlənilir. Bu isə, havanın keyfiyyəti üzrə layihənin hədd göstəricisinin 0.5%-nə (eləcə də 

Azərbaycanın ənənəvi hədd göstəricisinin 0,1%-nə) bərabərdir. Bunun da, həmçinin fon 

konsentrasiyalarının havanın keyfiyyəti üzrə  hədd göstəricisindən artıq olmasına 

baxmayaraq, yerli havanın keyfiyyəti üçün cüzi təsir olduğu hesab edilir. Şosedən 35m 

məsafədə PM

10 

konsentrasiyalarında artımın 0.1 µg/m

3

–dən az olacağı proqnozlaşdırılıb. 

5. YEKUN 

RƏYLƏR 

Həyata keçirilmiş modelləşdirmənin nəticələri Cədvəl 11-də təqdim olunub. 

Cədvəl 11: ŞD2  İnfrastruktur Layihəsi nəticəsində Modelləşdirilmiş  Təsirlərin 

Xülasəsi 

Reseptorlarda Modelləşdirilmiş Artım

1

 

Müvafiq hədd 

göstəricisinin/normativ qiymətin %-i 

qismində artım

2

  

Fəaliyyət 

NO

2 

konsentrasiyası 

(µg/m

3

) 

PM

10 

konsentrasiyası 

(µg/m

3

) 

Tozun 

çökməsi 

(mg/m

2

/day) 

NO

2 

 

PM

10 

 

Tozun 

çökməsi 

Torpaq daşıma işləri 

və tikinti fəaliyyətləri 

NA 

0.1 - 0.3  

1.7 – 9.8 

T/O 

0.5 – 1.5% 

1.3 – 7.4% 

Tikinti sahəsindəki 

texnikanın işlənmiş 

qaz emissiyaları  

<0.1 <0.1 

T/O 

T/O 

T/O 

T/O 

Yoldakı nəqliyyat 

axınının emissiyaları 

0.9 0.2 

T/O 

2.2% 

1% 

T/O 

Bütün fəaliyyətlərin 

kumulyativ təsirir 

0.9 

0.3 - 0.5 

1.7-9.8 

2.2% 

1.5 – 2.5% 

1.3 – 7.4% 

Qeydlər: 

1. NO

2

 və PM

10

 fon konsentrasiyaları 2010-cu il üzrə havanın keyfiyyətinin monitorinqinə dair hesabatdan müəyyənləşdirildiyi kimi 

müvafiq qaydada 6 və 109µg/m

3

 təşkil edir. 

2. NO

2

 üzrə illik orta hədd göstəricisi = 40µg/m

3

  PM

10

 üzrə illik orta hədd göstəricisi = 20µg/m

3

, tozun narahatlığı üzrə normativ = 133 

mq/m

2

/gün. 

 

Skrininq qiymətləndirməsinin nəticələri: 

 

PM

10 

emissiyaları (tikinti tozu ilə bağlı) – Modelləşdirmə torpaq daşıma işləri və 

tikinti fəaliyyətləri nəticəsində PM

10

 konsentrasiyalarına artımın modelləşdirilmiş 

reseptorlarda 0.1 və 0.3 µg/m

3

 arasında olacağını proqnozlaşdırır. Bu isə, PM

10

 

üzrə illik orta hədd göstəricisinin ( 20 µg/m

3

) 0.5 - 1.5%-ni təşkil edir və 

Azərbaycanın ənənvi 24 saatlıq hədd göstəricisinin (100 µg/m

3

) 0,1%-dən azdır; 

 

Tozun çökməsi – Həssas reseptorlarda əldə edilmiş nəticələr göstərir ki, torpaq 

daşıma işləri və tikinti fəaliyyətləri nəticəsində sahədən kənar  ərazilərdə 

maksimum gündəlik çökmə intensivliyinin 1.7 və 9.8 mq/m

2

/gün (illik əsasda) 

arasında olacağı proqnozlaşdırılır. Bu isə, normativ səviyyələrin 1.3 – 7.4%-ni 

təşkil edir və fon səviyyələri ilə müqayisədə nəzərəçarpan olmayacaq. Həmçinin 

---

 

ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi

Tikinti üçün Havanın Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi

 

 

33/42 

 

 

ən pis halda tozun gündəlik maksimum çökmə intensivliyi də  Səngəçalda  ən 

yüksək çökmə intensivliyi 132 mq/m

2

/gün olmaqla modelləşdirilmişdir. Bu, 

ədəbiyyatda verilmiş tozun çökməsi üzrə ən sərt normativ göstəriciyə uyğundur; 

 

Sahədəki texnikanın və avadanlıqların emissiyaları (NO

2

 emissiyalar) -  

Modelləşdirmə proqnozlaşdırır ki, sahədəki texnika və avadanlıqlardan meydana 

çıxan işlənmiş qaz emissiyalarının modelləşdirilmiş reseptorlarda NO

2

 

konsentrasiyalarında 0.1 µg/m

3

 –dən az artıma səbəb olacağı gözlənilir;  

 

Sahədənkənar yollardakı maşınların emissiyaları (NO

2

 və PM

10

 emissiyaları) 

–  ŞD2  İnfrastruktur Layihəsinin gözlənilən nəqliyyat axınları modelləşdirildiyində 

şoseyə 20m məsafədə yerləşən reseptorlarda NO

2

 konsentrasiyalarında 0.9 

µg/m

3

-dək artım və PM

10

 konsentrasiyalarında isə 0.2 µg/m

3

-dən az artım olacağı 

proqnozlaşdırılıb. Bu isə, NO

2

 üzrə havanın keyfiyyətinin layihənin hədd 

göstəricisinin 2.2%-ni və PM

10 

üzrə isə hədd göstəricisinin 0.5%-ni təşkil edir. 

 

ŞD2 İnfrastruktur Layihəsinin fəaliyyətləri nəticəsində ümumi artım (NO

2

 və 

PM

10

 emissiyaları) – Tikinti sahəsinin və texnikasının və yoldakı  nəqliyyat 

axınlarının fəaliyyətinin yaxınlıqda yerləşən həssas reseptorlardakı PM

10

 

konsentrasiyalarına kumulyativ təsirinin 0.1-0.3 µg/m

3 

olacağı gözlənilir. NO

2

 

konsentrasiyalarına kumulyativ təsiri reseptorlar boyunca dəyişəcək.  Şoseyə 

daha yaxın yerlərdə NO

2

 konsentrasiyalarının maksimum 0.9 µg/m

3 

olacağı 

proqnozlaşdırılır, sahədəki texnikanın və sahədən kənar maşınların yaratdığı 

emissiyaların icmalar daxilində 0.1 µg/m

3

–dən az artmasına səbəb olacağı 

proqnozlaşdırılır. 

 

Qüvvədə olan hədd göstəricilərinə uyğunluq – Mövcud fon konsentrasiyalarını 

nəzərə aldıqda proqnozlaşdırılan NO

2

 konsentrasiyaları havanın keyfiyyəti üzrə 

müvafiq hədd göstəricilərinə asanlıqla cavab verəcək. Bu, PM

10

-a şamil olunmur, 

çünki PM

10 

üzrə fon konsentrasiyaları tətbiq olunan hədd göstəricilərindən artıqdır 

– buna əsasən regionun tozlu təbiətə malik olmasının səbəb olduğu hesab edilir. 

Qısaca qeyd etsək, gözlənilir ki, konsentrasiyaların hal-hazırda hədd göstəricilərinə 

uyğun olduğu yerlərdə layihə havanın keyfiyyəti üzrə  hər hansı  hədd göstəricilərinin 

aşılmasına səbəb olacaq. Hal-hazırda hədd göstəricilərinin (yəni PM

10

) aşıldığı yerlərdə, 

layihənin səbəb olduğu artımın (texnikadan, torpaq daşıma fəaliyyətlərindən, sahədəki və 

sahədən kənar maşınlardan) maksimum 0.3 µg/m

3 

olacağı gözlənilir. Bu isə, hazırkı fon 

konsentrasiyaları ilə müqayisədə 0.4% artım təşkil edir. 

Tozun çökmə intensivliyinin 10 mg/m

2

/gün –dən az olan illik orta göstəricidən təxminən 

132 mg/m

2

/gün təşkil edən maksimum göstəriciyə qədər dəyişəcəyi gözlənilir. Ona görə 

də, tövsiyə olunur ki, tozun yaranmasını minimuma endirəcək tədbirlərin görülməsi, o 

cümlədən aşağıdakılar nəzərə alınsın: 

 Örtüklənməmiş (qrunt) yollarda avtomobillərin sürətinin məhdudlaşdırılması; 

 Mümkün 

olduğunda örtüklənməmiş (qrunt) yollardan istifadənin minimuma 

endirilməsi; 

---