ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi
Tikinti üçün Havanın Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi
32/42
olaraq güman edilib ki, NO
X
–in 100%-i NO
2
-yə çevrilir və ona görə də, orta illik NO
2
konsentrasiyalarına təsirin 0.9µg/m
3
olacağı hesablanıb. Bu, NO
2
üçün havanın
keyfiyyəti üzrə layihənin və Azərbaycanın ənənvi hədd göstəricisinin 2.2%-ni təşkil
edir ki, bunun da yerli havanın keyfiyyəti üçün cüzi təsir olduğu hesab edilir.
Orta illik PM
10
konsentrasiyalarına gözlənilən dəyişikliyin 0.1µg/m
3
olacağı
gözlənilir. Bu isə, havanın keyfiyyəti üzrə layihənin hədd göstəricisinin 0.5%-nə (eləcə də
Azərbaycanın ənənəvi hədd göstəricisinin 0,1%-nə) bərabərdir. Bunun da, həmçinin fon
konsentrasiyalarının havanın keyfiyyəti üzrə hədd göstəricisindən artıq olmasına
baxmayaraq, yerli havanın keyfiyyəti üçün cüzi təsir olduğu hesab edilir. Şosedən 35m
məsafədə PM
10
konsentrasiyalarında artımın 0.1 µg/m
3
–dən az olacağı proqnozlaşdırılıb.
5. YEKUN
RƏYLƏR
Həyata keçirilmiş modelləşdirmənin nəticələri Cədvəl 11-də təqdim olunub.
Cədvəl 11: ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi nəticəsində Modelləşdirilmiş Təsirlərin
Xülasəsi
Reseptorlarda Modelləşdirilmiş Artım
1
Müvafiq hədd
göstəricisinin/normativ qiymətin %-i
qismində artım
2
Fəaliyyət
NO
2
konsentrasiyası
(µg/m
3
)
PM
10
konsentrasiyası
(µg/m
3
)
Tozun
çökməsi
(mg/m
2
/day)
NO
2
PM
10
Tozun
çökməsi
Torpaq daşıma işləri
və tikinti fəaliyyətləri
NA
0.1 - 0.3
1.7 – 9.8
T/O
0.5 – 1.5%
1.3 – 7.4%
Tikinti sahəsindəki
texnikanın işlənmiş
qaz emissiyaları
<0.1 <0.1
T/O
T/O
T/O
T/O
Yoldakı nəqliyyat
axınının emissiyaları
0.9 0.2
T/O
2.2%
1%
T/O
Bütün fəaliyyətlərin
kumulyativ təsirir
0.9
0.3 - 0.5
1.7-9.8
2.2%
1.5 – 2.5%
1.3 – 7.4%
Qeydlər:
1. NO
2
və PM
10
fon konsentrasiyaları 2010-cu il üzrə havanın keyfiyyətinin monitorinqinə dair hesabatdan müəyyənləşdirildiyi kimi
müvafiq qaydada 6 və 109µg/m
3
təşkil edir.
2. NO
2
üzrə illik orta hədd göstəricisi = 40µg/m
3
PM
10
üzrə illik orta hədd göstəricisi = 20µg/m
3
, tozun narahatlığı üzrə normativ = 133
mq/m
2
/gün.
Skrininq qiymətləndirməsinin nəticələri:
PM
10
emissiyaları (tikinti tozu ilə bağlı) – Modelləşdirmə torpaq daşıma işləri və
tikinti fəaliyyətləri nəticəsində PM
10
konsentrasiyalarına artımın modelləşdirilmiş
reseptorlarda 0.1 və 0.3 µg/m
3
arasında olacağını proqnozlaşdırır. Bu isə, PM
10
üzrə illik orta hədd göstəricisinin ( 20 µg/m
3
) 0.5 - 1.5%-ni təşkil edir və
Azərbaycanın ənənvi 24 saatlıq hədd göstəricisinin (100 µg/m
3
) 0,1%-dən azdır;
Tozun çökməsi – Həssas reseptorlarda əldə edilmiş nəticələr göstərir ki, torpaq
daşıma işləri və tikinti fəaliyyətləri nəticəsində sahədən kənar ərazilərdə
maksimum gündəlik çökmə intensivliyinin 1.7 və 9.8 mq/m
2
/gün (illik əsasda)
arasında olacağı proqnozlaşdırılır. Bu isə, normativ səviyyələrin 1.3 – 7.4%-ni
təşkil edir və fon səviyyələri ilə müqayisədə nəzərəçarpan olmayacaq. Həmçinin
ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi
Tikinti üçün Havanın Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi
33/42
ən pis halda tozun gündəlik maksimum çökmə intensivliyi də Səngəçalda ən
yüksək çökmə intensivliyi 132 mq/m
2
/gün olmaqla modelləşdirilmişdir. Bu,
ədəbiyyatda verilmiş tozun çökməsi üzrə ən sərt normativ göstəriciyə uyğundur;
Sahədəki texnikanın və avadanlıqların emissiyaları (NO
2
emissiyalar) -
Modelləşdirmə proqnozlaşdırır ki, sahədəki texnika və avadanlıqlardan meydana
çıxan işlənmiş qaz emissiyalarının modelləşdirilmiş reseptorlarda NO
2
konsentrasiyalarında 0.1 µg/m
3
–dən az artıma səbəb olacağı gözlənilir;
Sahədənkənar yollardakı maşınların emissiyaları (NO
2
və PM
10
emissiyaları)
– ŞD2 İnfrastruktur Layihəsinin gözlənilən nəqliyyat axınları modelləşdirildiyində
şoseyə 20m məsafədə yerləşən reseptorlarda NO
2
konsentrasiyalarında 0.9
µg/m
3
-dək artım və PM
10
konsentrasiyalarında isə 0.2 µg/m
3
-dən az artım olacağı
proqnozlaşdırılıb. Bu isə, NO
2
üzrə havanın keyfiyyətinin layihənin hədd
göstəricisinin 2.2%-ni və PM
10
üzrə isə hədd göstəricisinin 0.5%-ni təşkil edir.
ŞD2 İnfrastruktur Layihəsinin fəaliyyətləri nəticəsində ümumi artım (NO
2
və
PM
10
emissiyaları) – Tikinti sahəsinin və texnikasının və yoldakı nəqliyyat
axınlarının fəaliyyətinin yaxınlıqda yerləşən həssas reseptorlardakı PM
10
konsentrasiyalarına kumulyativ təsirinin 0.1-0.3 µg/m
3
olacağı gözlənilir. NO
2
konsentrasiyalarına kumulyativ təsiri reseptorlar boyunca dəyişəcək. Şoseyə
daha yaxın yerlərdə NO
2
konsentrasiyalarının maksimum 0.9 µg/m
3
olacağı
proqnozlaşdırılır, sahədəki texnikanın və sahədən kənar maşınların yaratdığı
emissiyaların icmalar daxilində 0.1 µg/m
3
–dən az artmasına səbəb olacağı
proqnozlaşdırılır.
Qüvvədə olan hədd göstəricilərinə uyğunluq – Mövcud fon konsentrasiyalarını
nəzərə aldıqda proqnozlaşdırılan NO
2
konsentrasiyaları havanın keyfiyyəti üzrə
müvafiq hədd göstəricilərinə asanlıqla cavab verəcək. Bu, PM
10
-a şamil olunmur,
çünki PM
10
üzrə fon konsentrasiyaları tətbiq olunan hədd göstəricilərindən artıqdır
– buna əsasən regionun tozlu təbiətə malik olmasının səbəb olduğu hesab edilir.
Qısaca qeyd etsək, gözlənilir ki, konsentrasiyaların hal-hazırda hədd göstəricilərinə
uyğun olduğu yerlərdə layihə havanın keyfiyyəti üzrə hər hansı hədd göstəricilərinin
aşılmasına səbəb olacaq. Hal-hazırda hədd göstəricilərinin (yəni PM
10
) aşıldığı yerlərdə,
layihənin səbəb olduğu artımın (texnikadan, torpaq daşıma fəaliyyətlərindən, sahədəki və
sahədən kənar maşınlardan) maksimum 0.3 µg/m
3
olacağı gözlənilir. Bu isə, hazırkı fon
konsentrasiyaları ilə müqayisədə 0.4% artım təşkil edir.
Tozun çökmə intensivliyinin 10 mg/m
2
/gün –dən az olan illik orta göstəricidən təxminən
132 mg/m
2
/gün təşkil edən maksimum göstəriciyə qədər dəyişəcəyi gözlənilir. Ona görə
də, tövsiyə olunur ki, tozun yaranmasını minimuma endirəcək tədbirlərin görülməsi, o
cümlədən aşağıdakılar nəzərə alınsın:
Örtüklənməmiş (qrunt) yollarda avtomobillərin sürətinin məhdudlaşdırılması;
Mümkün
olduğunda örtüklənməmiş (qrunt) yollardan istifadənin minimuma
endirilməsi;