Şahdəniz 2 İnfrastruktur Layihəsi Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin

 

ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi

Tikinti üçün Havanın Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi

 

 

22/42 

 

 

Cədvəl 5: Sahədənkənar Yollarda Maşınların Hərəkəti 

2-istiqamətli gündəlik hərəkət 

Avtomobil növü 

Yan-Fev 

2012 

Mar-Apr 

2012 

May-Okt 

2012 

Noy 2012 -

May 2013 

İyun 2013 

Alçaq ramalı yük maşını 

2 6 2 2 0 

Yol yük maşını 25 tonluq 

2 

4 

40 

4 

0 

Mikroavtobus (18-20 

nəfərlik) 

6 30 60  60  6 

7.5 tonluq açıq platformalı 

yük maşını 

2 4 4 4 0 

4x4 pikap yük maşını 8 

16 

16 16 8 

Minik 

avtomobili 

10 40 40 40 20 

Cəmi 30 

100 

162 

126 

34 

 

2.4 NO

X

-in NO

2

-yə çevrilməsi 

Atqı  məntəqəsində (yanma fəaliyyəti nəticəsində) NO

X

 emissiyaları  əsasən azot 

oksidindən (NO) ibarətdir. Lakin, NO ultrabənövşəyi  şüaların (günəş  işığında) 

mövcudluğunda ozon (O

3

) və hidroksil (OH) birləşmələri kimi digər qazların təsiri altında 

sərbəst troposfer qatında NO

2

–yə çevrilir. 

İnsan sağlamlığı üzrə meyarlarda diqqət NO

X

 -ə deyil, NO

2

–yə cəmləndiyindən, NO

2

-nin 

yer səviyyəsindəki təsirini hesablamaq məqsədilə atmosferdə çevrilmə  əmsalını 

müəyyənləşdirmək mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

İngiltərə  və Uelsin Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyinin “Qiymətləndirmə  və Yoxlama 

üzrə Mövcud Ən Yaxşı Texnologiyaya dair Üfüqi Təlimatlar Qeydi (H1)” adlı  sənədində 

(istinad 10) NO

X

-in NO

2

–yə çevrilməsinin üstünlük verilən  əmsalları  təqdim edilir. 

Konservativ şəkildə ehtimal edilmişdir ki, NO

X

 -in 100%-i uzun müddət ərzində (yəni, illik 

orta göstərici) NO

2

-yə çevrilir və 50% çevrilmə isə  qısa ortalama müddətlər (məsələn 1 

saatlqı və 24 saatlıq) üzrə baş verir. 

Analoji qaydada, ABŞ-ın  Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi (ES EPA) də (dəqiq 

monitorinq göstəriciləri mövcud olmadıqda) tövsiyə NO

2

  təsirlərinin modelləşdirilməsi 

üçün çoxsəviyyəli metod tövsiyə edir (istinad 11). İkinci səviyyədə  “Ətraf Mühitin Nisbət 

Metodu”ndan istifadə olunur ki, bu da uzun ortalama müddət ərzində NO

X

 –nin 75%-nin 

NO

2

 –yə çevrilməsini ehtimal götürür. 

Baxmayaraq ki, ADMS4 modelinə NO

2

-ni və NO

X

-i hesablayan Kimyəvi Xüsusiyyətlər 

Funksiyası daxildir, onu bu tədqiqat üçün istifadə etmək müvafiq hesab olunmadı, çünki 

o, NO

X

 –in NO

2

–yə çevrilməsini hesablamaq məqsədilə ozonun fon konsentrasiyaları 

barədə  dəqiq məlumatlar tələb edir. Terminal ətrafındakı ozon konsentrasiyaları qeydə 

alınmayıb. DMRB skrininq vasitəsinə  də  həmçinin NO

X

–dən NO

2

–ni hesablamaq 

funksiyasına daxildir; lakin, bu, Böyük Britaniyanın avtomobillər üzrə emissiya 

göstəricilərinə  əsaslanır və son vaxtlar Böyük Britaniyadakı DEFRA agentliyi bu 

funksiyanı faktiki NO

2

 konsentrasiyalarını az hesabladığına görə istifadədən çıxarmışdır 

(istinad 12). 

---

 

ŞD2 İnfrastruktur Layihəsi

Tikinti üçün Havanın Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi

 

 

23/42 

 

 

Bu qiymtələndirmə üçün İngiltərə  və Uelsin Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyinin “Üfüqi 

Təlimatlar Qeydi (H1)” adlı  sənədində  əsas götürülən metoddan istifadə edilmişdir. Bu, 

çox güman ki, yoldakı  nəqliyyat axınlarının və sahədəki texnikanın NO

2

 emissiyalarını 

normadan artıq hesablayır və beləliklə də konservativ qiymətləndirmə təmin edir. 

2.5 Meteorologiya 

Zonal mənbədən emissiyaların dispersiyası  əsasən atmosferin sabitliyindən və 

atmosferdə qarışan burulqandan asılıdır ki, bu da öz növbəsində küləyin sürətindən və 

istiqamətindən, ətraf havanın temperaturundan, buludluluq dərəcəsindən və yerli relyefin 

yaratdığı friksiyadan asılıdır. 

Dispersiya modelləşdirməsində istifadə olunmuş metodoloji göstəricilər (gün işığı, 

temperatur və hava ilə bağlı göstəricilər daxil olmaqla) Səngəçal terminalında aparılmış 

mümkün ölçmərə əsaslanmışdır və Bakı hava limanının meteoroloji stansiyasından əldə 

edilmiş (2007-ci il) meteoroloji məlumatlarla tamamlanmışdır şəkil 2-də göstərilir: 

Şəkil 2: Küləklər gülü, (Səngəçal Terminal) 2007 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DMRB  skrininq vasitəsi meteoroloji məlumatların daxil olunmasını  tələb etmir. Bu, 

qiymətləndirmə üçün məhdudiyyət hesab olunmur, çünki yoldakı  nəqliyyat axınının 

emissiyalarına stasionar yanma qurğuları (məslən qazanlar) ilə müqayisədə meteoroloji 

şərtlərin dəyişməsi daha az təsir göstərir, çünki onlar nisbətən daha alçaq atqı 

hündürlüyünə malikdir və ona görə də daha lokal xarakterli təsirə malikdir. 

 

0

0

3

1.5

6

3.1

10

5.1

16

8.2

(dəniz mili)

(m/san)

Küləyin sürəti

0°

10°

20°

30°

40°

50°

60°

70°

80°

90°

100°

110°

120°

130°

140°

150°

160°

170°

180°

190°

200°

210°

220°

230°

240°

250°

260°

270°

280°

290°

300°

310°

320°

330°

340°

350°

300

600

900

1200

0

0

3

1.5

6

3.1

10

5.1

16

8.2

(dəniz mili)

(m/san)

Küləyin sürəti

0°

10°

20°

30°

40°

50°

60°

70°

80°

90°

100°

110°

120°

130°

140°

150°

160°

170°

180°

190°

200°

210°

220°

230°

240°

250°

260°

270°

280°

290°

300°

310°

320°

330°

340°

350°

300

600

900

1200

1200

900

600

300

---