193
YAP sədrinin birinci müavini, Azərbaycan Respublikasının Baş
Naziri İlham Əliyev, ARDNŞ-nin birinci vitse-prezidenti olarkən
BDU tələbələri ilə görüşdə dediyi kimi neft bizim üçün
məqsəd
yox, vasitə olmalıdır, insan potensialını inkişaf etdirən vasitə.
Norveçlərin təcrübəsi böyük örnəkdir.
Adı çəkilən kitabın 187-ci səhifəsində internet aktivliyini
xarakterizə edən, hər min nəfərə düşən “
(İnternet host
qovuşağı)“ göstəricisi Ermənistan üçün 0,8, Gürcüstan üçün 0,3,
Azərbaycan üçün 0,2-dir. Bu göstərici də dolayısı ilə təhsil
səviyyəsi ilə bağlıdır. Ermənilərin informasiya aktivliyinin bizdən
4 dəfə çox olması beynəlxalq aləmdə şərti olaraq onları 3x4=12
milyonluq bir topluma çevirir. Bu isə o deyəndir ki, beynəlxalq
çəkişmələrdə ermənilər özlərini 12 milyonluq xalq kimi aparırlar.
Acı da olsa cədvəldən aldığımız nəticə belədir.
Bir az geriyə dönərək oxucularımızı təhsillə bağlı bir
məlumatla da tanış etmək istəyirəm. Məlumatı İ.Yeniqolopov
tərəfindən 1938-ci ildə Bakıda çap olunmuş “Şair Mirzə Şəfi“”
kitabının 101-ci səhifəsindən götürmüşəm. Bu səhifəni mənə
təqdim
etdiyinə görə sabiq deputat Vaqif Qasımova
minnətdarlığımı bildirirəm.
Cədvəl 16.2-dən görünür ki, hələ XIX əsrin yarısında ölkə
əhalisinin varlı təbəqələri (xanlar, bəylər) təhsilin həyatda,
cəmiyyətdə oynadığı rolu başa düşməyiblər, bu səbəbdən də hətta
heç öz övladlarına belə təhsil vermək haqqında düşünməyiblər.
Təhsil sahəsində xan və bəy babalarımızın buraxdıqları belə tarixi
səhvləri bir daha təkrar etməməliyik. Göyçənin, Zəngəzurun,
Dərələyəzin, Borçalının, Dərbəndin bizdən qoparılma səbəbini
təhsilsizlikdə, savadsızlıqda və dünyagörüşünün məhdudluğunda
axtarmaq lazımdır. Yeri gəlmişkən bir məsələyə də toxunmaq
istəyirəm. İctimai şüur səviyyəmiz 1852-ci ildən çox qabağa
getməyibdir. Sübutum da budur ki, biz Bakı şəhərinin hər qarışını
qəsirləşdiririk, hər küçədə 100-lərlə hər tərəfi uca divarlarla
hasarlanmış villalar vardır. Şotlandiyanın paytaxtı Edinburqda
cəmi bir
qəsr var, o da bir neçə yüz il bundan qabaq tikilmişdir.
194
Tiflis qəza məktəbinin şagirdlərinin 1843-cü ildə tərkibi
Cədvəl 16.2
Knyaz nəslindən
olan uşaqlar
Bəy uşaqları
Xan uşaqları
Rus məmurlarının uşaqları
Zədagan uşaqları
Digər vətəndaşların uşaqları
Xaricilərin uşaqları
Müxtəlif vəzifəlilərin uşaqları
Müsəlman uşağı
Şagirdlərindin mənsubiyyəti:
Provaslavlar
Ermənilər
Katoliklər
Lyüteranlar
Müsəlmanlar
4
yoxdur
yoxdur
16
56
66
4
31
1
50
116
2
5
1
Təhsilin iqtisadiyyatı paraqrafında (§13) elektrik
lampasının yanmasının, çayın axmasının səbəbini izah edərkən
demişdik ki, “külək ona görə əsir ki, fəzanın iki nöqtəsi arasında
təzyiqlər fərqi var. Çay ona görə axır ki, çay boyunca onun iki
nöqtəsi arasında hündürlüklər fərqi var. Elektrik lampası ona
görə yanır ki, elektrik dövrəsinin iki nöqtəsi arasında gərginliklər
fərqi var”». İki dövlətin təhsil səviyyəsi arasındakı fərqin olması
bu dövlətlər arasında baş verən və ya verə biləcək proseslərin,
mübahisələrin, hadisələrin axarını, təhsil səviyyəsi yüksək olanın
xeyrinə istiqamətləndirir. Təhsil səviyyəsi yüksək olan ölkə
iştirak etdiyi siyasi prosesin idarə edən tərəfi, subyekti, aşağı olan