Seçilmiş əsərləri

 

71

Həmin kinooperatorun başına qoyduğu qırmızı papaq Allahverdinin yadına 

düşdü və bayaq gördüyü yuxunu da xatırladı  və fikirləşdi ki, nə münasibətlə bu 

qırmızı  məxmər papağı başına qoyub rayondakı  dəlləkxananın qabağında 

durmalıymış? Orasını da fikirləşdi ki, axır günlər elə hey səfeh yuxular görür. 

Allahverdi qayıdıb həyətlərinə girəndə Ayna arvad buzovu açıb buraxmışdı 

Qızıl inəyin altına və buzov da anasının əmcəyini əmməkdə idi.  

Ayna arvad artırmanın altında qırmızı  kərpicdən hörülmüş kürədə ocaq çatıb 

mis qazanda süd qaynadırdı. 

Qəşəm kişi kürəklə tövlənin peyinini kürüyüb qurtarmışdı.  

Allahverdi atın belindən atılıb göydəmir ürgəni tövləyə  gətirdi, dəmir qaşovla 

tumarlamağa başladı. 

Qəşəm kişi xəlbirdən keçirtdiyi beş-altı qoşa ovuc arpanı axura tökdü və 

axurdakı samanla qarışdırdı, sonra dəmir qaşovu Allahverdidən alıb: 

– Yeri, bir-iki qucaq odun yar, – dedi. 

Allahverdi tövlədən çıxıb artırmanın altında bir tərəfə dəstəçin yığılmış odundan 

bir yekə qucaq götürdü və həyətin ortasındakı yoğun kötüyün yanına gəlib yarmağa 

başladı. O, vələs saplı baltanı başının üstündə hərləyib odunları bir-bir parçaladıqca, 

bədəninə bir istilik gəldi, canı qızışmağa başladı, yavaş-yavaş tərlədi və yavaş-yavaş 

da bu çiskinli payızın ürəkqısan əhvali-ruhiyyəsi çıxdı getdi işinin dalınca. 

Allahverdi düyünlü bir palıd kötüyünə möhkəm balta ilişdirib buğlana-buğlana 

dedi: 

– Səftər müəllim xəstələnib yenə, birinci dərsimiz olmayacaq. 

Artırmanın pilləkənində oturub acqarına papiros çəkə-çəkə Qızıl inəyin altındakı 

buzova tamaşa edən Qəşəm kişi soruşdu: 

– Yenə ayağının yelidi? 

– Hə. – Allahverdi palıd parçasını  tən iki yerə böldü və fikirləşdi ki, belədir 

kənd həyatı, hamı bir-birini tanıyır və hamı da bilir ki, kim hansı dərdə mübtəladır.  

Burası doğru idi ki, Allahverdi şəhər həyatı görməmişdi, yəni, dədəsi Bakıya 

gedəndə hər dəfə iki-üç gündən artıq qalmamışdı dayısıgildə, amma orası da doğru 

idi ki, Allahverdi kənd həyatı barədə  fəlsəfəyə qapılırdı, çünki Allahverdi hiss 

eləyirdi  şəhər həyatını; yəni özünü gətirirdi gözlərinin qabağına və gözlərinin 

qabağında da günlərlə yaşayırdı  şəhərdə: səhər-səhər qəhvəxanaya girib sosiska 

yeyirdi, günorta stadiona gedib futbola baxırdı, axşamçağı bulvarda gəzməyə çıxırdı 

və başlayırdı heç vaxt görmədiyi adamların arasında gəzişməyə. Bundan gözəl şey 

var ki, hər gün təzə adamlar görəsən? Yəni bundan gözəl  şey var ki, hər gün 

yuxudan durasan və bütün gün ərzində küçələrdə, mağazalarda, bağda-bağatda 

indiyəcən görmədiyin adamlar görəsən? 

Qabaqlar – üç-dörd il bundan əvvəl, Bakıdan gələn asfalt yol Allahverdigilin 

kəndlərinin böyründən ötüb gedirdi. Allahverdigil də – kəndin bütün uşaqları – 

həmişə yığışırdılar yolun qırağına və saatlarla oturub Bakıdan gələn, Bakıya gedən 

maşınlara tamaşa edirdilər. 

Bir də görürdün bir maşın dayandı onların yanında və sürücü başını çölə çıxarıb 

nə isə soruşurdu onlardan – bu yol filan yerə gedir? Bu kəndin adı nədir? Filan yerə 

neçə kilometr qalıb?.. – onlar da canfəşanlıqla, bir-birinin sözünü kəsə-kəsə cavab 

verirdilər, başa salırdılar. Ya da bir şey lazım olurdu, məsələn, maşına tökməyə su 

lazım olurdu, sürücü su istəyirdi, uşaqlar da hamısı su dalınca qaçırdı, hamısı 

istəyirdi ki, köhnə kameralardan kəsib düzəltdiyi rezin vedrəsini birinci gətirsin və 

onun gətirdiyi suyu maşına töksünlər; hamı – təkcə Allahverdidən başqa. 

---

 

72

Allahverdi heç hara qaçmırdı, elə-beləcə dayanırdı yolun qırağında və başlayırdı 

maşının içindəki adamlara tamaşa eləməyə, sonra da gecələr yuxu görürdü, cürbəcür 

yuxular: özü gedərdi maşında, özü termosdan çay töküb içərdi, özü geyərdi şəhərli 

uşaqların geydiyi rəngbərəng paltarları. 

Üç-dörd il bundan əvvəl təzə yol çəkdilər və bu təzə yol daha Allahverdigilin 

kəndlərinin böyründən deyil, birbaş rayon mərkəzindən keçirdi. Uşaqlar daha bu 

yolun qırağına yığışmırdı, çünki daha bu yoldan maşın gəlib-getmirdi, gələndə  də 

rayondan kəndə gəlirdi, kənddən rayona qayıdırdı. 

Allahverdi odunu gətirib kürənin yanında dəstəçin elədi və  Qəşəm kişi də 

əlindəki papirosun kötüyünü ocağa atıb dedi: 

– Apar heyvanı qat naxıra. 

Qəşəm kişi həmişə buyruq verirdi, guya ki, Allahverdi öz işini bilmir – gündəlik 

işlər idi və bu günlər də Allahverdi üçün bir-birinin güzgüdəki əksi idi. 

Ayna arvad buzovu Qızıl inəyin altından dartıb çıxartdı ki, kəndin buzovlarına 

qatsın. Allahverdi də Qızıl inəyi darvazadan adladıb üzüaşağı gedən kəndarası araba 

yoluna düşdü və yenə  də bayaqkı yuxusunu xatırladı  və  təzədən fikirləşdi ki, nə 

münasibətlə  şəhərdən gəlmiş  həmin kinooperatorun əcaib papağını başına qoyub 

rayondakı dəlləkxananın qabağında durmalıymış? 

Allahverdi bir şey barədə fikirləşəndə, yarımçıq qoymazdı, axırına çatmasaydı, 

olmazdı. 

Indi də naxıra qatmaq üçün o həyətdən, bu həyətdən heyvan çıxarıb bir-biriləri 

ilə salamlaşan, bir-birilərinə atmaca atan kəndlilərinə məhəl qoymadan xeyli götür-

qoy eləyəndən sonra axırda bu qərara gəldi: ona görə yuxuda həmin əcaib qırmızı 

məxmər papağı başına qoyub rayondakı  dəlləkxananın qabağında durmuşdu ki, 

başqaları kimi həmin papağa lağla baxmırdı, ürəyinin dərinliyində lap həsədlə 

baxırdı həmin papağa. 

Allahverdi bu qərara gəlib çıxdı və nədənsə, bu fikir onu birdən-birə kefsizlətdi, 

bayaq başının üstünə qaldırıb-endirdiyi baltanın gətirdiyi hərarət canından çıxıb 

getdi və o, yenə də üşüməyə başladı və yenə də ürəyində bu çiskinli payızı söydü. 

Arxadan onu səslədilər: 

 – Ə, Allahverdi! 

Allahverdi geri qanrıldı və camışını qabağına qatıb ona tərəf addımlayan Salman 

kişiyə baxdı: 

 – Nədi? 

 – Şükürün qızı sənnən oxuyur? 

Allahverdi elə bil bir balaca diksinən kimi oldu, sonra da dedi: 

 – Hə. 

Salman kişi demisindən dərin bir qullab vurub: 

 – Onu kinoya çəkəcəklər, – dedi. 

 Allahverdi qulaqlarına inanmadı: 

 – Nə? 

 – Kinoya çəkəcəklər onu. Nadir çəkəcək. Deyir ki, yaman kinoya düşən qızdır. 

Nadir həmin əcaib papaqlı kinooperator idi. Salman kişinin Bakıda yaşayan oğlu 

ilə dostluq edirdi və buna görə də düşmüşdü Salman kişigilə. Salman kişi qonağının 

adını qürurla çəkirdi və ona əməlli-başlı hörmət edirdi, hərçənd özü də ürəyində 

həmin qırmızı papaqdan pərt idi bir balaca. Allahverdi bilirdi ki, Salman kişi onun 

tayı-tuşu deyil və zarafat etmir, amma, həqiqətən, çox gözlənilməz xəbər idi. 

 – Necə yəni kinoya çəkəcək? 

---