Səlahəddin XƏLİlov məHƏBBƏT və İntellekt
Yüklə 2,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məhəbbət haqqında seçmə fikirlər
nunla belə, bizcə, bu məqamda ədəbiyyat realistik, təsviredici olmaqdan daha çox, roman- tik və xilaskar missiyanın daşıyıcısı olmalı, ideala səsləməlidir. Halbuki, reallığı da qabaqlamağa çalışanlar, Avropa ədəbi mühitində gedən müasir prosesləri ədəbiyyatımıza gətirməyi az qala qəhrəmanlıq hesab edənlər də var. Şərq məhəbbət poeziyasında eşqin etalonu kimi təqdim olunan məcnunluq fenomeni Qərbdə psevdoməhəbbətin formalarından biri hesab olunur. Maraqlıdır ki, bu mövzuda Şərq poeziyası kontekstində yox, psixi xəstələri müayinə kontekstində söhbət açılır. XX əsrin böyük psixiatrı və filosofu Erix Fromm yazır: «Psevdoməhəbbətin geniş yayılmış və çox vaxt (bədii filmlərdə və romanlarda) «böyük mə- həbbət» kimi təqdim olunan forması – bütpərəst məhəbbət əgər insan özünü, öz fərdiyyətini dərk etmək səviyyəsinə yüksəlməyibsə, onda o, öz sevgilisini ilahiləşdirməyə, onu özü üçün pirə, qibləgaha çevirməyə meyllidir. O, öz şəxsi qüvvələrindən ayrılaraq bu qüvvələri sevgilisinə yönəldir və ona summum bonum (lat. – ali fəzilət) kimi, ümumiyyətlə, bütün məhəbbətin, bütün işığın, hər cür fərəhin daşıyıcısı kimi pərəstiş edir». 1 1 Э. Фромм. Искусство любить. // Душа человека. М., 1992, стр. 161 115 Qərbdə məhəbbət real cismani həyatdan ayrılmır. E.From yazır: «Məhəbbət ancaq o zaman mümkündür ki, iki nəfər bir-biri ilə mövcudluğun ən dərin qatında ünsiyyət saxlayır və ona görə də onların hər biri özünü bu dərin qatda yaşaya bilir. İnsan gerçəkliyinin, həyatiliyin, məhəbbətin əsası, təməli ancaq bu- rada, bu «dərin» yaşantıda qoyulmuşdur. Bu cür yaşanan məhəbbət – müntəzəm çağırışdır; bu, – istirahət yox, hərəkət, inkişaf, birgə fəaliyyətdir… 1 Qərbdə bu cür yanaşma tərzi ədəbiyyat və kinoda da təbliğ olunr. Lakin təəssüf ki, bir çox hallarda müasir Qərb dünyası daha çox bayağılaşmış, heyvani səviyyəyə enmiş hissləri önə çəkir. Reallıq örnək olmaq səlahiyyətini itirir. Ona görə də, biz gənclərə öz ideallarını bugünkü reallıqdan deyil, klassik milli ədəbiy- yatdan seçmələrini tövsiyə edərdik. Ən azı tədris proqramlarında ali duyğularımızın daşıyıcısı olan klassik ədəbi-bədii irsə daha çox yer verməliyik. Lakin bir şərtlə ki, böyük ideallara səsləyən ədəbiyyat da ictimaiyyət tərəfindən dəstəklənsin və cəmiyyətdə ədəbiyyatımıza, milli-mənəvi dəyərlərimizə qayıdış istiqamətində real proseslər getsin. Ancaq bu yolla gələcəyə alnı açıq getmək olar. Cəmiyyət insana öz ürəyinin hökmü ilə yaşamaq imkanı verməlidir. H.Cavidin, C.Cab- 1 Yenə orada, səh. 163. 116 barlının keçən əsrin əvvəllərində qoyduğu bu tələb Qərbdə hələ indi-indi gah «insanın hüquq və azadlıqları», gah «gender» problemləri adı altında gündəmə çıxarılır və bizə müasir Qərb dəyərləri kimi təqdim olunur. Lakin Qərb bu dəyərlərin milli-mənəvi invariantlarla uyğunlaşdırılması problemini hələ də həll edə bilməmişdir. Böyük ədiblərimiz isə hələ o vaxt bir addım qabağa get- miş və cəmiyyətin yaratdığı çəpərləri uçurmaq tələbi ilə kifayətlənməyərək istəklərin özünü yüksək mənəvi pilləyə qaldırmaq, qadağaları kö- nüllülüklə, könlün ucalığı ilə əvəz etmək mövqeyindən çıxış etmişlər. Bakirəlik də, mənəvi saflıq, təmizlik də gözübağlı saxlanmaqla yox, hissləri şüurlu surət- də idarə edəcək bir səviyyəyə yüksəliş SAyəsində qorunub saxlanmalıdır. Lakin yüksəliş üzünü aç- maqla, açıq-saçıq olmaqla qarışıq SA- lınmamalıdır. Çadranın atılması müstəqim mə- nada başa düşülməməli, üzlərin yox, gözlərin açılması ön plana çəkilməlidir. Biz bir dəfə bu səhvi etmişik. Hətta, çadraya qarşı çıxmağın sim- volunu yaratmış C.Cabbarlı da sonrakı illərdə ha- disələrin başqa istiqamətdə gedişindən narahat olaraq «Hürriyyəti-nisvan» şerini yazmış, «mən belə azadlığa səsləmirdim», – demişdir. Bu gün biz gözəlliyin, ülvi hisslərin, mə- həbbətin tərbiyəvi funksiyasından danışarkən, ey- ni zamanda əqllə hissin optimal nisbətinin də nə 117 dərəcədə zəruri olduğunu nəzərdən qaçırma- malıyıq. Hər hansı bir həyat tərzi, hər hansı bir əqidə, hətta hər hansı bir geyim insana kənardan, icbari yolla qəbul etdirilməməlidir. Namus, ismət də kişi diktatının və ya çadranın sayəsində deyil, mənəvi bütövlüyün ayrılmaz tərkib hissəsi kimi, daxildən gələn tələbat kimi mövcud olmalıdır. İnsanın bütün həyatı, əməli fəaliyyəti onun şəxsi arzu və istəklərinə uyğun gəlməli, istək və əməl bir harmoniya təşkil etməlidir. 118 Əlavə: Məhəbbət haqqında seçmə fikirlər 119 120 O (Allah), yaratdığı hər şeyi gözəl yaratdı. Qurani-Kərim *** Hər bir cifti erkək və dişi yaradan odur. Qurani-Kərim *** Məhəbbət – ölməzlik cəhdidir. Sokrat *** Məhəbbət sonlu varlıqda əbədi başlanğıcın təzahürüdür. Platon *** Dəniz dalğasız olmaz, ürək – sevdasız. Atalar sözü *** 121 Yüklə 2,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|