Seleksiyasi va navshunosligidan amaliy mashg

Van-Tigem usulida chang donachatarini nam kamerada
o ‘stirish: 
M ikroskopda qarash uchun moslangan qoplam a oyna 
ustiga shisha tayoqcha yordamida saxaroza bilan agar-agar eritma- 
sidan bir tom chi quyiladi. Eritm a harorati, havo haroratidan 2— 
5° S yuqori bo ‘ladi. Uning ustiga skalpel bilan chang donachalari 
sepilib, oynacha ag‘darilib chang donachalarini o ‘stirish kamera- 
siga qo ‘yiladi. Nam likni saqlash uchun kam era ustiga distillangan 
suv tomiziladi. Kam era harorati 22—26°S b o ‘lgan termostatga 
qo ‘yilib har bir soatda chang donachasining o ‘sganligi kuzatib 
turiladi. 0 ‘sgan va o ‘smagan chang donachalari sanaladi. Bunda 
chang o ‘simtasi uning diam etriga teng b o ‘lishi kerak. Chang 
donachalari uchun ozuqa muhiti sifatida 0,5—1% agar-agarning 
distillangan suvdagi eritmasiga 5—40% saxaroza (uning konsen- 
tratsiyasi ko‘p meva va rezavor meva ekinlari uchun 10—15%) 
solinadi. Agar saxaroza bo'lm asa toza quritilgan shakardan ham 
foydalanish mum kin. Eritm ani m a’lum darajada qizdirish kerak 
(bunda ko‘p qizdirib yubormaslik kerak). Eritm a har kuni yoki 
b ir k u n d a n key in ta y y o rla n ib tu rish i k erak (y an g ilig ich a 
qo‘llaniladi).
Chang donachasining o‘sishini tezlatish maqsadida eritma ichiga 
yangi uzilgan changlanayotgan o ‘simlikning urug‘chisini ham 
qo'shish mum kin.
C hang donachasini o ‘stirish davom ida harorat 12—26 °S 
bo ‘lishi kerak. 0 ‘sgan chang donalari sonidan tashqari chang nay- 
chasining uzunligi foizlarda va ballarda aniqlanadi.
34

---

8-jadval
Meva va rezavor meva ekinlarida chang naychasining
uzunligi (chang diametriga nisbatan)
Ballar
Urug‘li meva ekinlarida
Danakli meva ekinlarida
1 — jud aq isq a
10 ta chang donasi 
diametriga teng
1 ta chang donasi 
diametriga teng
2 — qisqa
1 1-20
2 - 4
3 — o 'rta ch a
2 1 -3 0
5 -1 0
4 — uzun
3 0 -4 0
1 1-20
5 — juda uzun
41 dan ziyod
20 va ziyod
Bu usul haqiqiy chang donachasining sifatining pastroq nati- 
jasini ko‘rsatadi, sun’iy ozuqa m uhitida yaxshi o ‘smaydigan ekin- 
larni chang donachalari uchun qo ‘llab b o ‘lmaydi.