Seleksiyasi va navshunosligidan amaliy mashg

10-jadval
Chatishtirish uchun foydalaniladigan ota-ona formalarining
qimmatli xo ‘ja!ik belgilari
O ta -
o n a
fbrnia-
lari
Q ishga
chidam -
lilik
Q a s la
tiklash
qobili-
\a ti
Tezpi-
sliarlik
Hosil-
dorlik
M ev a-
larniiig
to 'k i-
luv-
clianligi
M eva
katta-
iigi
M e \-a-
llillg
q o p la-
ma
rangi
M ev a
t a ’mi
K asal-
liklarga
chidam -
liligi
B oslxia
belgi-
lari
C hatishtirishlar miqdori adabiyotlar m azm unida keltirilgan, 
perspektiv va elita o ‘simliklarning chiqishi va irsiylanish qonuni- 
yatlariga asoslanib belgilanadi. 0 ‘rtacha bu ko‘rsatkich 200—10000 
ta ko‘chatdan bitta kerakli o ‘simlik hisobidan olinadi.
44

---

Ba’zan bu ko‘rsatkichlarni har bir ekin uchun gullarda meva 
hosil bo ‘lishi, mevadagi o ‘rtacha urug‘lar soni, urug‘larning unuv- 
chanligi va boshqa ba’zi xususiyatlarini nazoratga olish kerak bo‘ladi 
(11-jadval).
ll-jadval
Meva va rezavor meva ekinlarining ba’zi ko‘rsatkichlari
Ekin turi
Gullarda
m eva h osil
bo Mis hi, %
M evadagi
urug‘ lar
m iqdori,
dona
UrugMar
unuvchan-
ligi, %
K o ‘chatlar-
ning no bud
bo Mis hi, %
Urug'li
meva
ekinlari
6 - 9
3 -6
4 0 -8 0
6 -1 2
Danakli
meva
ekinlari
3 0 -6 0
1
3 0 -7 0
10-25
Smorodina,
knjovnik
2 5 -8 5
2 0 -4 0
6 0 -9 0
15-35
Qulupnay
4 0 -8 0
100-150
3 0 -8 0
2 0 -4 0
Yangi navni yaratishning loyihasida taxm inan quyidagi 
o ‘simliklar miqdori belgilanadi. Masalan, seleksion pitomnikda 
1000 ta yoki 300—500 ta, m utantlarning ikkinchi avlodi (М2), 
seleksion maktabda 100—200, dastlabki nav sinovida 8—12 ta 
o ‘simlik, nav sinashiga esa 3—5 ta nav topshiriladi.
Keyinchalik, ekin gulining changlash qobiliyatiga asoslanib 
chang miqdori hisoblanadi. Masalan, urug‘li meva ekinlarida bitta 
gul changi bilan 4—8 ta ona o ‘simlik gullarini changlash mumkin. 
Shu m a’lumotlarga asoslanib chatishtirishlar soni va kerakli ji- 
hozlar miqdori aniqlanadi.
Changlash uchun kerakli vaqt quyidagi m a’lumotlarga asos­
lanib aniqlanadi. Masalan bir ish kunida 400—600 ta olma va nok 
gulini bichish bilan yoki 1000—1200 ta g‘unchani bichishsiz ba- 
jarish mumkin. Xuddi shuningdek, danakli meva ekinlarida 600—
45

---

800 ta va 1200—1500 ta g‘unchada muvofiq ravishda changlanishni 
amalga oshirish mumkin. Ishning samaradorligi albatta ishchilar- 
ning malakasiga ham bog'liq.
Loyihada mevalarni terish, urug‘larni ajratib olish, duragay 
urug‘larni ekish, o ‘simliklarni yetishtirish m uddatlari, usullari 
va texnologiyalari keltiriladi.
Duragay urug‘lar va o ‘simIiklarni tanlash usullariga katta e’tibor 
qaratiladi. Ayniqsa, o ‘simliklarni birinchi yili tanlash va keraksiz 
formalarni brak(yaroqsiz) qilish belgilari aniq ko‘rsatilishi lozim.
Olingan m a’lum otlar jadval shaklida ko‘rsatiladi.