SeyidovV. M., Kerimova K. Geof sullary ve interpretasiya pdf

İnklinometriya üsulu - bu üsul vasitasila quyunun meyl va azimut bucaqları öyranilir.
Naklonometriya üsulu - bu üsul vasitasila quyu kasili- şinda olan layların meyl va azimut bucaqları öyranilir.
Perforasiya üsulu - bu üsul vasitasila quyularda sement- lama işlari aparıldıqdan sonra mahsuldar layla quyu arasında alaqa yaradılır.
Torpedlama üsulu - bu üsul vasitasila quyuda baş veran qazanı aradan götürmak mümkündür.
Nüva maqnit karotajı — süxurda olan mayelarin sarbast flüidlar indeksi öyranir.
Geofiziki işlar asasan 2 marhalaya ayrılır:
I marhala -informasiyanın toplanması, yani çöl işlarinin va quyularda karotaj ın aparılması.
II marhala- alınan malumatların interpretasiyası.
İnterpretasiya kamiyyat va keyfiyyat interpretasiyasına ayrılır. Keyfiyyat interpretasiyası zamanı tadqiq olunan geoloji obyektin coğrafı mövqeyi, yeri, ölçülari, fiziki kamiyyatlari tayin edilir.
Kamiyyat interpretasiyası zamanı alınmış malumatlar uyğun qaydada interpretasiya edilir va petrofiziki kamiyyatlar tayin edilir. İnterpretasiyası ilk növbada düz va tars masalanin hallindan ibaratdir. Düz masala karotaj vasitasila quyuda öl- çülmüş ayrilari saciyyalandiran kamiyyatlarin qeydiyyatldır (intensivlik, xüsusi müqavimat, interval müddati va s.).
Ters masala isa bu kamiyyatdan istifada edarak süxurlar saciyyalandiran petrofiziki kamiyyatlarin (masamalik, gillilik, doyumluq va s.) va geoloji kamiyyatlarin (lay sarhadlari, layın qalınlığı va s.) tayin edilmasidir.
Mürakkab geoloji masalalar kompleks üsullarla hall edi- lir. Bu halda geoloji obyekt haqqında daha daqiq va geniş miq- yasli malumat toplanır.
İnformasiyanın toplanması yer sathinda va quyu daxilin- da yerina yetrilir. Öyranilan geoloji obyektin coğrafi mövqeyi, yeri, ölçülari, fiziki kamiyyatlari tayin edilir.

1. 
   Elekrtik karotajının nazariyyasi
   

Süxurların xüsusi elektrik müqavimati (ölçü vahidi hmm, bu taraflari l m barabar olan kub şakilli süxurun müqa- vimatidir): süxurun elektrik müqavimatindan, quruluşundan (skelet va masama boşluğundan, laylanma istiqamatindan va ayrı-ayrı fazaların mühitda tutduğu hacmlarin nisbatindan, fazalar arası sarhadlarda yaranan farqli mühitdan (keçid zona- sı)), temperatur, quyu diametri va tazyiqdan asılıdır.

Süxurlaran bark fazası müxtalif minerallardan taşkil olunmuşdur. Minerallar xüsusi müqavimatina göra keçirici (10
‘ '- l0 ⁴ Omm), yarımkeçirici (10 ⁴- 10‘ Om m) va dielektrik xüsu- siyyatina malik olurlar. Süxuramalagatiran minerallar dielek- trik növüna aid edilir.
Süxurlar ayrı-ayrı bark mineral danaciklarin kombina- siyahyığımından va bu yığımların aralarındaki boşluqları dol- duran lay flüidindan ibaratdir. Mineralların xüsusi müqavimati minda bir Omm-dan milyonlarla Omm-dak dayişilir. V.N. Daxnov xüsusi müqavimatin qiymatina göra mineralları yeddi sinifa ayırır: ifrat kiçik ( < 10 -qızıl, platin, gümüş); çox kiçik ( 10 ⁶- 10 ²- qrafit, pirit, Kalkopirit, kobalt, nikel); kiçik (10 ²- 10²
-maqnetit, ilmenit, markazit va s); orta (10²- 10 - boksit, he- matit, damir, slüd, montomorillonit, xromit va s); yüksak (10 - l0 '⁰ - anhidrid, monasit); çox yüksak ( 10'⁰- 10' - kalsit, kvars, kükürd, çöl şpatı va s.); ifrat yüksak (> l0'⁴- halit, silvin, neft).
Mineralların xüsusi müqavimatinin geniş hüdudda dayiş- masi alverişli amil kimi elektrik üsullar ila süxurların tadqi- qina imkan verir. Nazara almaq lazımdır ki, neft va qaz yataq- larinin aksariyyati çökma süxurlarda formalaşır. Bununla yana- şı çökma süxurlardan: gillarin, qumların, qum daşlarının, alev-
11 t
r^{olitlarin, qravelitlarin, ohangdaşlarının, dolomitlarin xüsusi} müqavimatlari ^{10”'-dan 104 Omm-dak dayişir ki, bu göstarici} sü^{xurtöradan mineralların danaciklarinin xüsusi müqavimo-} t^{indan bir neça dafa kiçikdir. Bela bir farq süxurun ikinci kom-} ponenti olan lay flüidinin tasirindan yaranır. Süxurların masa- malari adatan 1ay suları ila doymuş olur.
Elektrik karotajı ila tadqiqat zamanı quyuya elektrod- lardan ibarat zondlar buraxılı (şakil 5.2):

Şakil 5.2. a-bir qütblü çevrilmiş potensial zond; b-bir qütblü daban qradient zond; c-iki qütblu çevrilmiş potensial zond

Carayan elektrodlarına carayan verildikda onun atrafında elektrik sahasi yaranır va elekrtik sahasinin caryan xatlari mii- hita daxil olur (şakil 5.3). M va N ölçü elektrodunda potensial yaradır ( Cla ,t/p ).

Ölçü zamanı bu elektrodlar arasındaki potensiallar farqi ( öU —— U g — U ) qeyd edilir ki, bu qiymat elektrodlar arasın- dakı süxurun xüsusi müqavimarina mütanasibdir. EK ila mü- hitin farz olunan xüsusi müqavimati aşağıdakı düsturla tayin
edilir:
p —— k ^öU
J (5.1)
_Burada, öU -potensiallar farqi; -carayan şiddati;
_{k —— 4<} ^AM - zond amsalıdır va onun handasi ölçülarindan asılıdır.

Şakil 5.3. l- elekrtik sahasi; 2-carayan qüvva xatlari

1.