Buyumning iste’mol
qiymati shundan iboratki, u kishilar uchun
foydali va naflidir. U shaxsiy iste’mol buyumi yoki ishlab chiqarish
vositalari sifatida kishilarning biron-bir ehtiyojini qondiradi.
Naflilikni aniqlashda ham turlicha yondashuvlar mavjud. Masalan,
maijinalizm
maktabi asoschilari ham, ularning keyingi davomchilari
ham tovarlar nafliligini aniqlashda alohida olingan individning hayolidagi
psixologik yondashuv bilan, ya’ni hech kim bilan aloqasi bo‘lmagan
o'rm ondagi cholning yoki kimsasiz orolda bir o ‘zi
qolib ketgan
Robinzonning xayoli bilan aniqlash usulini qo'llaydilar. Xolbuki, tovar
ayirboshlash jamiyat a ’zolari o‘rtasida, gavjum bozor qatnashchilari
o'rtasida sodir bo‘ladi. Ular naflilikning
negizida obyektiv iqtisodiy
jarayon borligini, naflilik tabiat ashyosi bilan jonli mehnatning birikishi
natijasida, to ‘g‘rirog‘i naflilik aniq mehnat bilan tabiat ashyosining
xususiyatlari o‘zgartirilishi natijasida vujudga kelishini o‘ylab ham o ‘tir-
maydilar. Albatta, tabiatda mavjud bo‘lgan yoki inson mehnati bilan
yaratilgan har qanday narsa ham naflilikka ega boMavermaydi.
Shuning uchun iqtisodiyot nazariyasida ijtimoiy zaruriy naflilik degan
tushuncha qo‘llaniladi va bozor mana shu
ijtimoiy zaruriy naflilikni
tan oladi.
Ijtimoiy zaruriy naflilik deb talab miqdoriga mos keladigan miqdordagi
naflilikka aytiladi.
N e’matlar tovar bo‘lishi uchun, ular ayirboshlashga mo’ljallangan,
ma’lum mehnat sarflangan, bozorga sotishga chiqarilgan bo'lishi zarur.
Shunga ko‘ra, tovar mahsulotdan farqlanadi. Tovar, eng aw alo, o ‘z
iste’moli uchun emas, balki boshqalarning iste’moli
uchun bozorga
sotish maqsadida tayyorlanadigan mahsulotdir. Tovarning natural-buyum
va ijtimoiy-iqtisodiy tomonlari, xususiyatlari ana shundan kelib chiqadi.
Tovarning almashuv qiymati — bu biror turdagi naflilikning boshqa
turdagi naflilikka ayirbosh qilinadigan miqdoriy nisbatidir. Masalan, bitta
bolta 20 kg donga ayirbosh qilinadi. Ayirbosh
qilinadigan tovarlarning
bu miqdoriy nisbatida ularning almashuv qiymati ifodalanadi.
Qiymatning mehnat nazariyasi tarafdorlari1 fikriga ko‘ra, tovarlar
qiymatining umumiy asosi bo'lib mehnat hisoblanadi,
shu sababli ular
m a’lum miqdorlarda bir-biriga tenglashtiriladi. Tovarlarning og'irligi,
hajmi, shakli va shu kabi tabiiy xususiyatlaridan birortasi qiymatning
Dostları ilə paylaş: 
