Shaxs va jamiyat

irqlar masalasi
i bob. Antroposotsiogenez
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

40
8-§. Insonning biologik tavsifi to‘g‘risida
antropogenezning sotsiogenez bilan uzviy 
aloqadaligi, o‘zaro bir-birini taqozo etishi 
ularni yaxlit holda 
–
antroposotsiogenez 
tarzida qarash imkoniyatini beradi. albatta, bunda ularning inson kelib 
chiqishidagi o‘ziga xos sifatlari yo‘qolib ketmaydi. balki inson hayoti 
davomida uning butun borlig‘ida tabiiy-biologik va ijtimoiy-ruhiy 
nisbati ko‘rinishida ham namoyon bo‘ladi. yuqorida aytilganidek, 
inson tabiatning uzviy bir bo‘lagi. shu ma’noda uning tanasi nafaqat 
biologik, balki jonsiz tabiatning fizik va kimyoviy jarayonlari ham 
kechadigan manbadir. unga tana tuzilishi jihatidan muayyan tur 
belgilarining yig‘indisi tarzida qarash mumkin. bu yig‘indi qat’iy 
qonunlarga ko‘ra tashqi muhit bilan doimiy bog‘langan mexanizm 
sanaladi.
tabiiy-biologik jihatdan inson ona qornida rivojlanishi, tug‘ilishi, 
umrining davomiyligi, muayyan ovqat turlarini o‘zlashtirish qobiliyati, 
nasldan naslga beriladigan nishonalari, belgilari va imkoniyatlari 
hamda jins va boshqa sifatlari bilan ham bog‘liq.
inson o‘z umrining katta qismini oziq-ovqatga, suvga, turar joyga, 
kiyim-kechakka bo‘lgan ehtiyojlarini qondirish uchun sarflaydi.
antropologik
1
jihatdan inson o‘z tadriji-
ning yakuniga yetgan deb qaraladi. haqi-
qatdan ham, unda to‘rt oyoqli mavju-
dotlarda bo‘lmagan sifat mavjud: tana 
barcha a’zolari ijodiy murakkab mehnat jarayonlarini bajarishga 
moslashgan. bular quyidagilarda ko‘rinadi: qo‘llar va ulardagi 
barmoqlarning turli yumushlarni bajara olishi; ko‘z a’zolarining uch 
o‘lchovda ko‘ra olishi bilan makonda mo‘ljalni to‘g‘ri olishi; ruhiy 
rivojlanishning yuksakligi bilan bog‘liq bo‘lgan intellekt; tovushlar va 
so‘zlardan foydalanish orqali nutq boyligini doimo ko‘paytirib borish; 
odatda, har qanday sharoitda tashqi muhitga ongli ravishda moslasha 
olish; turmush tarzining barcha jihatlariga ta’sir etadigan barqaror 
1
antropologiya xix asr o‘rtalarida fan sifatida shakllangan bo‘lib, 
insonning kelib chiqishi va tadrijini, jismoniy tuzilishi, normal variantlari va 
irqlar tuzilishini ko‘rsatadi.