Shaxs va jamiyat

demokratiya
Konstitutsiyaviy 
erkinliklar
Birinchi bo‘lim. inson va uning shaxs tavsifi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

59
bo‘ ladi. unda, birinchi navbatda, xalqning xohish-irodasi erkin 
ifodalanishi, shu xalqning hokimiyat manbasi ekanligi o‘z aksini 
topadi. shuning uchun ham xalq davlat uchun emas, davlat xalq uchun 
xizmat qilishi lozim. 
konstitutsiyada shaxsning vijdon erkinligi, so‘z erkinligi, mulkiy 
daxlsizligi va hokazo huquqlari aks etgan bo‘lib, ularda inson 
borlig‘ining asosiy shartlari qamrab olinadi. davlat iqtisodiyot, 
siyosat va ma’naviyat sohalarida o‘z manfaatlari talablariga ko‘ra 
qanday qonun-qoidani ishlab chiqib kuchga kiritmasin, bu mamlakat 
asosiy qonuniga, shaxsning unda belgilab qo‘yilgan maqomiga zid 
kelmasligi kerak. har qanday demokratik davlatda shaxs maqomi 
faollikni nazarda tutadi. O‘zining faolligi tufayli shaxs mavjud 
siyosiy institutlar yordamida jamiyatga muntazam ta’sir ko‘rsata 
oladi. bunda taqiqlanmagan barcha harakatlarga yo‘l qo‘yiladi. 
shaxsning jamiyatga ko‘rsatadigan ta’siri parlament demokratiyasi 
yo‘li bilan olib borilganda maqsadga muvofiqdir. Bular quyidagilarda 
ko‘rinadi:
Birinchisi
– shaxsning «to‘g‘ridan to‘g‘ri» demokratiyaviy 
institutlar faoliyatidagi ishtirokidir. davlat hokimiyati o‘tkazadigan 
yalpi saylovlarda ovoz berishi va hokazolar shaxs fikr-o‘yining 
barometri hisoblanadi. Ko‘pchilikning fikri davlat miqyosida qabul 
qilinadigan qarorga asos bo‘ladi. Lekin bundan ozchilikning fikri 
noto‘g‘ri, degan ma’no kelib chiqmasligi lozim. O‘zining shaxsiy 
nuqtayi nazariga ega bo‘lish insonning ajralmas huquqidir. buni 
ta’minlash natijasidagina shaxsning ehtirosi junbushga kelgan 
olomonning to‘la ta’sirida bo‘lishdan saqlanish va demokratiyaning 
oxlokratiya ko‘rinishiga o‘tishining oldini olish mumkin.
Ikkinchisi
– inson shaxsining xalqaro bayonotlar himoyasida 
bo‘lgan va mamlakat asosiy qonunida mustahkamlab qo‘yilgan 
hech kim tomonidan o‘zgartirilishi mumkin bo‘lmagan asosiy 
huquqlaridir.
Uchinchisi
– shaxsning o‘z huquqi ma’lum qismini o‘zi saylagan 
vakiliga, masalan, xalq deputatiga berish bilan «to‘g‘ridan to‘g‘ri» 
demokratiya usullarini muayyan nisbatda olinishidir. bunda ular bir-
birini muayyan darajada cheklaydilar ham. shundagina shaxsning 
siyosiy maqomini ta’minlash mumkin bo‘ladi. 
shaxs maqomi muayyan demokratiya madaniyati doirasida 
ii bob. Shaxs
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

60
ta’minlanadi. bunda xalq vakillarining ham saylovchi shaxslardan 
begonalashib, ajralib qolmaslik choralarini nazarda tutish lozim. 
masalan, yalpi saylovlarda buning oldini olish uchun ularni o‘tkazish 
tartibi shunday belgilanishi kerakki, natijada shaxsning ichki 
mustaqilligi, uning individualligi namoyon bo‘lsin. shuningdek, 
saylovchilar topshirig‘i, deputatlarning ularga hisob berib turishi, 
ularning chaqirib olish huquqi va hokazolar vositasida hokimiyatning 
manbayi bo‘lgan xalqning, binobarin, har bir shaxsning manfaati 
ta’minlanadi.