Sinf: 11 Fan: Biologiya Mavzu: biologik tizimlar

Darsning borishi :
Tashkiliy qism: 1. Salomlashish. 2. Davomadni aniqlash. 3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.
Uyga vazifani tekshirish: Konspektni tekshirish , savol-javob tariqasida uyga vazifani so’rash.
Abiotik omillamin tirik organizmlarga ta’sirinio ‘rganish. Laboratoriya m a sh g ‘u lotining m aqsadi: muhit omillari: yorug‘lik, namlik,tuproq tarkibining tirik organizmlarga ta’sir qilishini aniqlash,tirik organizmlarga abiotik omillaming ta’sirlarini tahlil qilish. Kerakli jihozlar: yorongulik yoki koleus o'sim liklarining(yoki boshqa xonao‘simliklari) novdalari, gultuvaklar. Ishning borishi.
1. Ushbu tajrib a b io lo g iy a x o n asid a lab oratoriya m ash g ‘uloti o ‘tkaziladigan kundan b ir y arim oy avval q o ‘yiladi va o ‘qu v ch ilam in g k u zatish i tashkil etiladi.2. Bir tup x o n a o ‘sim lig id an b ir xil k o ‘lam dagi to ‘rt do n a uchtadan b o ‘g ‘imi bo‘lgan yon n o vdalarini kesib oling. Y uqori b o ‘g ‘imdagi bargni qoldirib, pastki bo‘g ‘imlardagi b arg lam i kesib tashlang. N o v d alam i ildiz ch iq arg u n ch a suvga solib qo‘ying. Ild izlar 2 sm g a y etgach, 1- va 2 -n o v d alam i oddiy tuproq solingan gultuvaklarga, 3- v a 4 -n o v d alam i esa ch irin d ig a b o y tuproq so lingan g u ltu v ak larga eking. 1- va 3-g u ltu v ak lard ag i o ‘sim liklarni jan u b g a qarag an d erazalarg a q o ‘ying.2- va 4 -g u ltuvaklardagi o ‘sim lik lam i d erazadan 3 - 4 m etr u zo q q a jo y lash tiring. Birinchi uch k unlikda b arch a o 'sim lik lam i k o ‘p m iqdorda su g ‘oring. K eyinchalik 1- va 3-gultuvaklardagi o ‘sim lik lar y etarli m iq d o rd a s u g ‘o riin g , 2- v a 4 –gultuvaklardagi o‘simliklami norm adan k am roq s u g ‘oring.3. 0‘sim lik lam in g o ‘sishi va rivojlanishi ustida k uzatish olib boring. Kuzatish natijalarini har hafta jad v alg a y o zib boring..A biotik o m illaming o‘simlik o‘sishi va rivojlanishiga ta siri. 4. Besh h aftad an s o ‘ng o ‘tk azilg an tajrib a y u zasid an x u lo sa chiqaring.5. Q uyidagi sav ollarga jav o b bering.1) Muhit sharoiti q an d ay ab io tik o m illar bilan farq lan ad i?2) Tuproq, relyef, shamol kabi o m illar nam lik va h aro ratning taqsim lanishiga q an d ay ta ’sir k o ‘rsatad i? M iso llar keltiring.3) T u p ro q n in g sh o 'rlan ish i, kislo ro d g a boyligi ek o sistem an in g h olatiga qanday ta ’sir k o ‘rsatadi?4) Q uyidagi om illarni uch to ifag a - ab iotik, biotik, antropogen omillarga ajrating: y irtq ich lilik , o ‘rm onni kesish, h av o n in g n am ligi, hav o h arorati, parazitizm, yorugMik, b in o lar qurish, atm osfera bosim i, zav o d lard an karb o n at angidrid gazining h av o g a ch iq arilish i, suv n in g sh o ‘rligi.5) Q ulay m ik ro iq lim y aratish orqali inson turli harorat sh aroitlarida, Antark- tid aning sovuq qish sharoitida, k o sm o sn in g q ahraton sovugMda ham yashab, ishlay oladi. H arorat inson uchun ch eklovchi omil boMa olm aydi d egan x ulosa chiqarish m um kinm i?6) Berilgan ek o lo g ik om illarni klasterd a ifodalang .EKOLOGIK OMILLAR ABIOTIK OMILLAR BIOTIK OMILLAR ANTROPOGEN OMILLAR
1.Tuproq omillari 2.Bakteriyalar.3.Iqlim omillari. 4 Insonning biogeotnozgabevosita ta’siri.5. Zamburug Mar 6.Topografik omillar.7.0‘simliklar.8.Insonning biogeotsenozga bilvosita ta’siri. 9.Fizik omillar.10. Hayvonlar.