Sitologiya va

16­ §. Hujayralar evolutsiyasi
 Eukariot hujayralarning kelib chiqishi
. Biz yerda hayotning 
qanday boshlanganligini yoki dastlabki hujayra qachon paydo 
bo‘lganligi haqida aniq ma’lumotlarga ega emasmiz. Biroq, yerda 
va uning atrofida atmosferada turli xil kimyoviy va fizik jarayonlar 
natijasida oddiy organik moddalar hosil bo‘lganligi haqida taxmin 
qilishga imkon beruvchi juda ko‘p dalillar mavjud. Bu sodda or-
ganik moddalarning o‘zaro ta’siri natijasida murakkab moddalar 
va keyinchalik ulardan esa biz hayot deb nomlagan tuzilma hosil 
bo‘lgan. Shuning uchun, hayot binobarin, hujayra ham o‘z rivojla-
nish tarixiga ega. Paleontologiya dalillariga ko‘ra, prokariot hujay-
ralar bundan 3,5 mlrd. yil avval paydo bo‘lgan deb taxmin qilinadi.
Birmuncha murakkab tuzilishga ega bo‘lgan eukariot hujay-
ralar prokariotlardan kelib chiqqan deb faraz qilinadi. Bu taxmin-
larni tushuntiruvchi bir qator gipotezalar mavjud.
Simbioz gipotezasi. 
Simbioz ikki va undan ortiq turlar-
ning birgalikda yashashidir. Bunda ular bir-birlari bilan hamkorlik 
qilib yashaydi. hujayralar va hujayra ichida ham simbiotik muno-
sabatlar mavjud. Xlorella deb ataluvchi yashil suvo‘ti, ayrim infu-
zoriyalar sitoplazmasida fotosintez jarayonini amalga oshiradi va 
xo‘jayin hujayrani ozuqa moddalar bilan ta’minlaydi.
Simbioz gipotezasiga ko‘ra, eukariot hujayra bir-biri bilan 
simbioz holda yashovchi, har xil tiplarga mansub, ko‘p hujay-
ralardan hosil bo‘ladi. Gipotezada ta’kidlanishicha, mitoxondriya 
va xloroplastlar mustaqil kelib chiqishga ega va prokariot hujayra 
4. Biologiya, 9- sinf.

---

50
HUJAYRA HAQIDAGI TA’LIMOT
II BO‘LIM
sifatida paydo bo‘lgan. Masalan, mitoxondriyalar aerob prokariot-
lardan kelib chiqqan deyiladi. Yadroning paydo bo‘lishini xo‘jayin 
hujayraning DNksi bilan bog‘liq degan taxmin mavjud.
Yadro hosil bo‘lgandan so‘ng, uning membranalaridan endo-
plazmatik to‘r, Golji majmuasi va undan esa