Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)

 442 

Hüseyn Cavidin nəşinin tapılıb vətənə  gətirilməsi hələ  də 

zehinlərdə hökm sürən Stalin buzlaqlarının əridilməsi deməkdi. 

Azərbaycanın görkəmli sənətkarlarının yüksək ümumittifaq 

mükafatlarına, təltiflərinə nail olmaq yalnız o konkret şəxslərin 

deyil, ümumən  ədəbiyyatımızın, sənətimizin və deməli, 

Azərbaycanın nüfuzunu ucaltmaqdı. Bütün bunlar – Heydər 

Əliyev vətənsevərliyinin, Heydər Əliyev zəkasının, iradəsinin, 

uzaqgörənliyinin qələbəsi idi. 

Və bütün bunlar bədnam qonşularımızı  qıcıqlandırır, 

qızışdırır, qəzəbləndirir, yuxularını qaçırırdı.  

Moskvaya, mərkəzi dairələrə danos-danos dalınca gedirdi. – 

"Heydər  Əliyev Naxçıvanı ermənilərdən təmizlədi, indi də 

Qarabağı təmizləmək niyyətindədir" – danosların əsas mövzusu 

bu idi.  

Heydər  Əliyev bunu bilirdi. Və bunu bilə-bilə  məhəl 

qoymurdu. Brejnevlə xoş münasibətlərinin bir səbəbi də özünü 

və xalqını, respublikasını mikoyanlardan, baqramyanlardan və 

onların tör-töküntülərindən siğorta etmək idi.  

Şuşada  əzəmətli Vaqif məqbərəsini, Natəvan heykəlini 

ucaltmaqla, Üzeyir Hacıbəyli, Bülbül muzeylərini açmaqla, 

Şuşada təntənəli beynəlxalq sənət tədbirləri keçirməklə Heydər 

Əliyev bu qədim Azərbaycan  şəhərinin milli simasını 

müəyyənləşdirirdi. Axı 50-ci illərdə  Şuşada yeganə iki 

heykəlin Nelson Stepanyanın və Tevosyanın büstləri olduğunu 

mən yaxşı xatırlayıram. Heydər  Əliyev Azərbaycan KP MK-

nın Birinci katibi olduğu illərdə Dağlıq Qarabağda erməni 

millətçiliyi meyllərinə qarşı  çıxarılmış partiya qərarı da 

yadımdadır. Nə bundan əvvəl, nə sonra erməni millətçiliyi 

meyllərinə qarşı bu kəskinlikdə partiya qərarı qəbul olunmayıb.  

Bütün bunlara rəğmən Heydər  Əliyev iki dəfə Sosialist 

Əməyi qəhrəmanı adına da layiq görülür, Siyasi Büronun 

tərkibinə düşür. Ermənilər yanıb-yaxılmasın neyləsin? Məni isə 

yandırıb-yaxan odur ki, Heydər  Əliyev haqqında Moskvaya 

gedən danosların böyük bir qismi elə onun öz vətənindən, 

---

 443 

Azərbaycandan gedirdi. Onun öz soydaşları, azərbaycanlılar 

verirdilər bu danosları.  

Səd heyf ki, yalnız ermənilərin deyil, bəzi "özümüzünkülərin" 

də Heydər  Əliyevə bu bədxah münasibəti bizim günlərdə, 

müstəqillik dövründə  də davam edir. Heydər  Əliyev ermənilərlə 

mübarizə aparırdı, "Özümüzünkülər" isə onun özüylə. Bu nə milli 

şakərimizdir belə, anlaya bilmirəm. Azərbaycanın hər hansı bir 

görkəmli övladı  – istər siyasət sahəsində olsun, istər elm, sənət, 

ədəbiyyat – xalqına  şöhrət gətirirsə, ölkəmizin sərhədlərindən 

kənarda ad qazanırsa, millətini beynəlxalq aləmdə layiqincə təmsil 

edirsə, həmin elə bu xalqın, bu millətin bir para insanları ona 

qənim kəsilir.  

1987-ci ildə ermənilərin, erməni  dairələrinin güclü təsiri 

altında olan Qorbaçovun birgə səyləri ilə Heydər Əliyev SSRİ-

nin siyasi Olimpindən uzaqlaşdırıldı. Düz bir həftə sonra isə 

adıbədnam akademik Aqanbekyan Parisdə Qarabağ 

kompaniyasına start verdi.  

H.Əliyev istefaya göndərildi, ailə üzvləri basqılara məruz 

qaldı, Moskva qəzetlərində böhtanlar, iftiralar dərc olundu, 

barəsində cinayət işi açmaq üçün qurdalanmağa başladılar. 

Təkləndiyi, yaxşılıq etdiyi adamların çoxunun dönük çıxdığı 

(bu da milli şakərimizdi?) bir məqamda Heydər  Əliyev heç 

nədən və heç kəsdən qorxub-çəkinmədən Moskvadakı 

Azərbaycan nümayəndəliyinə  gəlir, 90-cı ilin qara Yanvarını 

lənətlə damğalayır, bütün dünya mətbuatı qarşısında 

Qorbaçovu ittiham edirdi. Bu da onun qələbəsi idi. 

O vaxt Moskvada Heydər  Əliyevə telefon etmişdim. 

Moskva mətbuatındakı iftira dolu yazılardan ürək ağrısıyla 

danışırdı. – Belə yazılara fikir verməyin, – dedim, – Siz tarixi 

şəxsiyyətsiniz və bunu hamı bilir.  

Bu telefon söhbətinin bir başqa vacib məqamı və nəticələri 

haqqında gələcəkdə ətraflı yazacam. İndi isə ancaq onu deyim 

ki, bu söhbətdən Heydər  Əliyevin daha Moskvada qalmaq, 

orada yaşamaq istəmədiyini başa düşdüm.  

---

 444 

Əfsuslar olsun ki, Heydər  Əliyevə  nəinki Moskvada, heç 

Bakıda da yaşamağa imkan vermədilər. Tikilib qurulmasında 

bu qədər böyük zəhməti olan adama Bakıda bir mənzil də 

tapılmadı, doğulduğu yerə – Naxçıvana getməli oldu. Soyuq, 

şaxtalı, yanacaqsız Naxçıvan qışında  ətrafındakı etibarlı 

insanlara – "ölsək də bir yerdə öləcəyik, qalsaq da bir yerdə 

qalacayıq" – dedi. İlk baxışda belə görünə bilərdi ki, siyasi 

karyerası bitmiş Heydər  Əliyev axır ki, məğlub edilib. Belə 

amansızlıqlarla üzləşmiş, belə dözülməz şəraitə düşmüş başqa 

birisi bəlkə  də  məğlub olardı. Hər hansı başqa birisi. Heydər 

Əliyev yox.   

Cəmisi bir-iki il keçdi, Qorbaçovun özü də, ölkəsi də yerlə-

yeksan oldu, indi SSRİ-nin ilk və son prezidenti vaxtını 

öldürmək üçün radioda uşaq nağıllarını  səsləndirir və cibini 

doldurmaq üçün TMakdonaldUsı reklam edir. Heydər  Əliyev 

isə XX əsrdə müstəqilliyini ikinci dəfə qazınmış milli 

dövlətinin düz on il ərzində Prezidenti oldu. Özü də elə bir 

Prezident ki, ərazisi və əhalisi baxımından kiçik ölkənin dövlət 

başçısıyla ən böyük məmləkətlərin rəhbərləri hesablaşırdı. Kim 

qalib çıxdı? Nəinki öz hakimiyyətini qoruya bilən, başçılıq 

etdiyi dövləti belə bada verən Qorbaçovmu, ya parçalanmaqda 

olan ölkəsini xilas edən, sonrakı çeviriliş cəhdlərinin qarşısını 

alan, bir gecə yarısı televiziya çıxışı ilə Prezident sarayı 

ətrafına minlərlə insanı toplaya bilən Heydər Əliyevmi?  

Bəziləri Heydər  Əliyevi atəşkəs sazişinə görə suçlayır, 

Qarabağ problemini həll etməməkdə təqsirləndirirlər. 

Azərbaycanın hələ güclü ordusu olmadığı bir vaxtda Bişkək 

protokolu imzalansaydı, Rus ordusunun açıq və gizli dəstəyilə 

ermənilər gəlib Yevlaxa çatsaydılar, Azərbaycan və Gürcüstan 

arasında yeni bir işğal zonası yaransaydı  və neft boru kəməri 

əbədi olaraq gündəmdən çıxsaydı, bu ittihamçılar görən onda 

nə deyəcəkdi? 

Qarabağ probleminin gec-tez həll olunacağına, 

Azərbaycanın  ərazi bütövlüyünün bərpasına, işğal edilmiş 

---