|
Sjif 2022: 947 Advanced Sciences Index Factor asi factor = 7Oriental Renaissance: Innovativehaydar-xorazmiy-hayoti-va-ijodiOriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 2 | ISSUE 6
ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor
SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor
ASI Factor = 1.7
138
w
www.oriens.uz
June
2022
Ahmad
Taroziyning
“Funun
ul-balog‘a”
asarining
topilishi
adabiyotshunoslikda katta yangilik bo‘ldi desak, mubolag‘a bo‘lmaydi.1993-yili
taniqli tilshunos olim, filologiya fanlari doktori Ergash Umarov AQShning
Blumington shahridagi Indiana universitetida ma’ruzalar o‘qidi va u yerda ilmiy
tadqiqot ishlarini olib bordi.Bu safar g‘oyat muvaffaqiyatli o‘tdi.Yurtga qaytish
chog‘ida o‘zbek adabiyoti tarixi uchun g‘oytda zarur bo‘lgan bir qancha
qo‘lyozmalarning fotonusxalarini olib keldi va ularni Alisher Navoiy nomidagi
Adabiyot institutiga topshirdi. Bu qo‘lyozmalar orasida shu paytgacha bizga
noma’lum bo’lib kelgan yangi muallif - Shayx Ahmad ibn Xudoydod Taroziyning
“Funun ul- balog‘a” nomli asaridir. Mazkur asar orqali biz adabiyotshunoslar uchun
muhim bo‘lgan Haydar Xorzamiyning hayoti va ijodiga oid ma’lumotlardir.Mazkur
asardan bir necha yillardan beri Lutfiyniki deb kelingan asar aslida Haydar
Xorazmiyning asari ekanligini bilib oldik.Mazkur asarda shunday ma’lumot uchraydi.
“ Mavlono Haydarning “Gul va Navro‘z” idintur:
Ushul kunlarki, vahtim erdi darham,
Buzulg‘on bu ko‘ngulda ming tumon g‘am.
Parishonlik bila holim mushavvash,
Tiriklik nomuloyim, umr noxush.
Na bir mahramkim, ul hamroz bo‘lg‘ay,
Na bir hamdamki, ul damsoz bo‘lg‘ay”
6
[Ahmad Taroziy “Funun ul-balog‘a”
T.: “Xazina” 1996-yil, 187-bet]
Bu fikrni “Muxtasar”da Zahiriddin Muhammad Bobur ham tasdiqlab o‘tgan
edi. Umuman, Ahmad Taroziyning “Funun ul-balog‘a” asarining topilishi madaniy
hayotimizda katta voqeadir.
Davlatshoh Samarqandiy (XVI asr) “Tazkirat-ush-shuaro” asarida Haydar
Xorazmiy to‘g‘risida quyidagilarni zikr etadi: “Sulton Iskandar hukmronligida fozil
kishilardan Mavlono Muiniddin Natanziy va Mavlono Haydarlar bor ekan. Mavlono
Haydaming turkiy va forsiy tillarda bitgan yaxshi she’rlari bor va u Nizomiyning
“Maxzan ul-asror” iga o‘zbek tilida javob yozib, uni shahzoda Iskandar otiga
bag‘ishladi”
Davlatshoh
Samarqandiy
“Tazkirat-ush-shuaro”
asarida
Nizomiy
Ganjaviyning “Mahzan ul-asror” asariga yana bir ijodkorning nazira yozganligi
uchratishimiz mumkin:
“Jaloliiddin ibn Ja’far Farrahoniy donishmand shayx Sa’diy Sheroziyga nazira
yozgan hamda shayx Nizomiyning “Maxzan ul-asror”iga ( “Sirlar xazinasi”) ming
|
|
|