SokratöNCƏSİ yunan fəLSƏFƏSİ

98 
 
28.  Aristotel  dünyanın  quruluşunu  necə  təsəvvür 
edirdi? 
29.  Aristotelin  dövlət  və  cəmiyyət  haqqında  fikirləri 
necə olmuşdur? 
30.  Aristotelin  siyasi  təlimində  hansı  hakimiyyət 
növləri vardır? 
 
Ədəbiyyat: 
 
1.  Alcinous.  The  Handbook  of  Platonizm  /  Translated 
by J. Dillon. Oxford University Press, 2002.  
2. Anonymous Prolegomena to Platonic Philosophy, 2 
//  Journal  of  the  History  of  Philosophy.  Vol.1,  №  2, 
December 1963. 
3.  Aristotle.  Metaphysics  /  Translated  by  T.  Taylor. 
London: Printed for the author by Davis, Wilks, and Taylor, 
1801. 
4.  Aristotle.  Nicomachean  Ethics  /  Translated  by  D.  P. 
Chase. London: George Routledge & Sons, 1910. 
5.  Aristotle.  Organon  /  Translated  by  Octavius  Freire 
Owen. London: Henry G. Bohn. 1853. 
6.  Aristotle.  Prior  Analytics  /  Translated  by  H. 
Tredennick. London: William Heinemann LTD, 1949. 
7.  Diogenes  Laertius.  Lives  and  Opinions  of  Eminent 
Philosophers  /  Translated  by  C.  D.  Yonge.  London:  Georg 
Bell & Sons, 1915. 
8. Olympiodorus. Life of Plato // The Works of Plato: A 
NEW  and  literal  version.  Vol.  VI.  London:  Henry  G.  Bohn, 
1865. 

---

99 
 
9.  Platon.  Apology  //  The  Dialogues  of  Plato  / 
Translated  by  B.  Jowett.  Vol.  2.  Oxford  University  Press, 
1892.  
10.  Государство  / Перевод  А. Н.  Егунова.  //  Платон. 
Собрание сочинений в 3-х томах. Т. 3 (1). М.: Мысль, 1994. 
11.  Менон  /  Перевод  С.  А.  Ошерова.  //  Платон. 
Собрание сочинений в 4-х томах. Том 1. М.: Мысль, 1990. 
12.  Метеорологика  /  Перевод  Н.  В.  Брагинской  // 
Аристотель. Сочинения в 4 томах. Т. 3. М.: Мысль, 1981. 
13.  О  душе  /  Перевод  П.  С.  Попова  //  Аристотель. 
Сочинения в 4-х томах. Т. 1, М.: Мысль, 1976. 
14.  О  небе  /  Перевод  А.  В.  Лебедева  //  Аристотель. 
Сочинения в 4-х томах. Т. 3, М.: Мысль, 1981. 
15.  О  софистических  опровержениях  /  Перевод  М. 
И.  Иткина  //  Аристотель.  Сочинения  в  4  томах.  Т.  2.  М.: 
Мысль, 1978. 
16. Парменид / Перевод H. И. Томасова. // Платон. 
Собрание сочинений в 4-х томах. Том 2. М.: Мысль, 1990. 
17.  Пир  /  Перевод  С.  К.  Апта.  // Платон.  Собрание 
сочинений в 4-х томах. Том 2. М.: Мысль, 1993. 
18.  Политика  /  Перевод  С.  А.  Жебелева  // 
Аристотель. Сочинения в 4 томах. Т. 4. М.: Мысль, 1983. 
19.  Теетет  /  Перевод  Т.  В.  Васильевой.  //  Платон. 
Собрание сочинений в 4-х томах. Том 2. М.: Мысль, 1993. 
20.  Тимей  /  Перевод  С.  Аверинцева.  //  Платон. 
Собрание сочинений в 4-х томах. Том 3. М.: Мысль, 1994. 
21.  Топика  /  Перевод  М.  И.  Иткина  //  Аристотель. 
Сочинения в 4 томах. Т.2. М.: Мысль, 1978. 

---

100 
 
22.  Федон  /  Перевод  С.  П.  Маркиша.  //  Платон. 
Собрание сочинений в 4-х томах. Том 2. М.: Мысль, 1993. 
23.  Физика  //  Аристотель.  Сочинения  в  четырех 
томах / Том 3. Перевод В. П. Карпова: М. Мысль, 1981. 
 
1.9. Sokratçı məktəblər 
 
Qeyd  olunduğu  kimi  Sokratın  irsini  davam  etdirən 
çoxlu öyrənciləri olmuşdur. Onun ölümündən sonra onlar 
müxtəlif  fəlsəfi  məktəblər  yaratmışdırlar.  Bu  məktəblərə 
“sokratçı”  məktəblər  deyilir.  Ümumiyyətlə,  bir  çox  araş-
dırmaçılar  qədim  yunan  fəlsəfəsini  iki  mərhələyə  bölürlər: 
sokratöncəsi və sokratsonrası. Bu da onu göstərir ki, Sokratın 
irsi qədim yunan fəlsəfə tarixinin mərkəzində durur. 
 
1.9.1. Kinik məktəbi 
 
Sokratçı  məktəblərdən  biri  olan  Kinik  ya  da  Sinik 
(yun. κῠνικοί – it, lat. cynici) məktəbinin ardıcıllarının fik-
rincə müdriklik nəzəri biliklər deyil, xeyrin nə olduğunun 
dərk edilməsidir. Həqiqi xeyir hər bir şəxsə ayrı-ayrılıqda 
aid  edilə  bilər.  Ərdəmli
62
 həyatın  məqsədi  bir  məqamdır, 
yəni  məmnunluq  halıdır.  Bu  hala  çatmağın  şərti  hər  bir 
asılılıqdan  (o  cümlədən  ailədən,  əmlakdan)  azad  olmaq-
dır.  Ona  görə  də  kiniklər  abidliyi,  sadə  həyat  yaşamağı 
təbliğ  etmişdirlər.  Hətta  onlardan  bəziləri  bir  çox  ehtiyac 
                                                
62
 Ərdəm  –  insanın  müsbət  keyfiyyətlərinin  toplusu,  xeyrə  yönəlməsi  və  o 
xeyrin həyata keçirilməsidir. 

---

101 
 
və  tələbatlarını  inkar  edib  onları  rədd  edirdilər.  Onlar 
adətlərə  və  dini  ayinlərə  istehza  ilə  yanaşırdılar.  Kiniklər 
çox vaxt ictimai əxlaqa və qaydalara qarşı olduqlarını açıq 
olaraq sərgiləyirdilər. Buna da sinizm (kinizm) deyilir.  
Kiniklər  bütövlükdə  dərin  fəlsəfi  təlimlər  ortaya 
qoymamışdılar. Kinizm daha çox bir həyat tərzi idi. Onlar 
abidliyi,  yoxsulluğu  və  cəmiyyətdən  ayrılaraq  xüsusi  bir 
həyatın  sürülməsini  təbliğ  edirdilər  (10).  Onların  fikrincə 
həyatın  məqsədi  azadlığa  nail  olmaqdır  ki,  bunu  da  cə-
miyyətdə yaşayaraq əldə etmək mümkün deyildir. 
Kiniklərin  daimi  yaşayış  yeri  olmamışdır.  Onlar 
təkliyə  çəkilərək  fərdi  həyat  sürür,  köhnəlmiş  libaslar 
geyinib  gəzir,  dilənçiliklə  məşğul  olurdular  (10).  Yox-
sulluq kiniklər üçün vacib şərtlərdən biri idi. 
Daha  sonra  kiniklər  heç  bir  avtoritetləri  tanımır, 
başqa  ideyaları  və  fəlsəfi  məktəbləri  inkar  edir,  beləliklə 
öz  həyat  tərzlərini  istənilən  vasitələrlə  olsa  belə  müdafiə 
edirdilər. Onlar  üçün  vətənə bağlılıq anlayışı olmamışdır, 
hər bir cəmiyyətdə öz qanunları ilə yaşaya bilərdilər. Kos-
mopolitizm  adlanan  bu  dünyagörüşün  əsasını  onlar  qoy-
muşdur  (4,  371).  Həmçinin  onlar  mübahisələrdə  rəqib-
lərinə qarşı dözümsüzlük sərgiləyirdilər. 
Kiniklərin  yolunu  sonralar  Xristian  abidləri  və  mü-
səlman  dərvişləri  davam  etdirmişdirlər.  Müasir  dövrdə 
inkişaf  etmiş  ölkələrdə  bu  kimi  baxışlar  metallistlər,  hip-
pilər,  anarxistlər  kimi  qruplarda  və  təlimlərdə  özünü 
göstərməkdədir. 
Kinik  məktəbinin  yaradıcısı  Antisfenes  sayılır  (yun. 
Ἀντισθένης,  təxminən  m.  ö.  V  yüzilliyin  1-ci  yarısı).  An-

---