Soliqqa tortish
Yüklə 8,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
| stavkalari
nun hujjatlariga asosan ushbu soliqni budjet oldida hisob-kito- bini amalga oshiruvchi tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ul lanuvchi yuridik shaxslar tushuniladi. Jumladan: 126 1) soliq solinadigan oborotlarga ega boTgan yuridik shaxslar; 2) 0 ‘zbekiston Respublikasi norezidentlari tom onidan amalga oshirilayotgan soliq solinadigan oborotlar uchun qo‘shilgan qiymat soligT toTash bo‘yicha majburiyat yuk- latiladigan yuridik shaxslar; 3) tovarlami 0 ‘zbekiston Respublikasi hududiga import qiluvchi yuridik va jismoniy shaxslar (o‘z ehtiyojlari uchun bojsiz olib kirish normalari doirasida tovarlar olib kiruvchi jismoniy shaxslar bundan mustasno); 4) oddiy shirkat soliq solinadigan oborotlami amalga oshirayotganda zimmasiga uning ishlarini yuritish yuklatil- gan (ishonchli shaxs) oddiy shirkat shartnomasining sherigi (ishtirokchisi). Notijorat tashkilotlar (tadbirkorlik faoliyati doirasida tovarlami (ishlami, xizmatlami) realizatsiya qilish oborot- lari mustasno) hamda soliq solishning soddalashtirilgan tartibi bo‘yicha soliq toTovchilar qo‘shilgan qiymat soligTni toTovchilari boTib hisoblanishmaydi. Soliq qonunchiligida nazarda tutilgan holda yagona soliq toTovini toTovchilar boTgan yuridik shaxslar soliq bo‘yicha hisobga olish joyidagi davlat soliq xizmati organ- lariga yilning navbatdagi choragi boshlanguniga qadar bir oydan kechiktirmasdan, yangi tashkil etilayotgan yagona soliq toTovini toTovchilar boTgan yuridik shaxslar esa faoliyat boshlanguniga qadar taqdim etiladigan yozma bil- dirishga asosan ixtiyoriy asosda qo‘shilgan qiymat soligTni toTashi mumkin. Amaldagi Soliq kodeksining 198-moddasiga ko‘ra qo‘shilgan qiymat solig‘ining obyekti boTib, tovar (ish, xiz- m at)lam i realizatsiya qilish oboroti hamda tovarlaming importi hisoblanadi. Tovarlami (ish va xizmatlami) realizatsiya qilish oboroti deganda — yuklab jo ‘natilgan tovarlar (ish va xizmatlar) qiymati tushuniladi, ya’ni yuklab jo ‘natilgan tovarlar (ish va xizmatlar) uchun mablag‘i kelib tushishi davridan qat’i nazar korxona qo‘shilgan qiymat soligT bo‘yicha budjet oldida hisob-kitoblami amalga oshirishi shart. Soliq solinadigan import deganda esa 0 ‘zbekiston Res publikasining bojxona hududiga olib kirilayotgan tovarlar hisoblanadi (qo‘shilgan qiymat solig‘idan ozod etilgan import tovarlardan tashqari). 127 Tovarlar natural haq tarzida berilganda yoki kassa orqali o‘z xodimlariga tannarx bahosidan past qilib sotilganda soliqqa tortiladigan oborot tovarlar (ish va xizmatlar)ni ish lab chiqarishning haqiqiy xarajatidan kam boTmagan miq- dorda belgilanadi. Soliq kodeksiga ko'ra quyidagilar tovarlami (ishlami, xizmatlami) realizatsiya qilish oboroti hisoblanmaydi: 1) soliq toTovchining xarajatlari sifatida qaraladigan uning o‘z ehtiyojlari uchun tovar berish, ishlar bajarish, xizmatlar ko'rsatish (yuridik shaxslardan olinadigan foyda soligTni hisoblab chiqarishda chegirilmaydigan xarajatlar bundan mustasno); 2) bitta yuridik shaxsning bir tarkibiy boTinmasi to monidan boshqa tarkibiy boTinmasiga ishlab chiqarish ehtiyojlari (zavod ichki oboroti) uchun, agar tarkibiy boTinmalar Soliq kodeksiga muvofiq mustaqil soliq toTov chilar boTmasa, mol-mulk berilishi, ishlar bajarilishi, xiz matlar ko'rsatilishi; 3) soliq toTovchining o‘z ehtiyojlari uchun o‘z kuchi bilan qurilish, montaj, qurilish-montaj ishlarini bajarishi; 4) garov qiymatiga ega boTgan qaytariladigan tarani, shu jumladan, shisha idishni jo'natish. Qaytariladigan tara mahsulot solib jo'natilgan, qiymati ushbu mahsulot qiy matiga kiritilmaydigan hamda shu mahsulotni yetkazib berish uchun tuzilgan shartnomada (kontraktda) belgilan gan shartlarda va muddatlarda mahsulot yetkazib beruvchi- ga qaytarilishi lozim boTgan taradir. Agar tara belgilangan muddatda qaytarilmasa, bunday tarani berish soliq soli nadigan oborotga kiritiladi; 5) yuridik shaxsning ishtirokchisi (muassisi) muassislar (ishtirokchilar) tarkibidan chiqqanda (chiqib ketganda), shu jumladan, tugatilganlik (bankrotlik) yoki qayta tashkil etil- ganlik munosabati bilan chiqqanda (chiqib ketganda) unga dastlabki hissa doirasida mol-mulkni berish, shuningdek, oddiy shirkat shartnomasi bo'yicha sherikka (ishtirokchiga) uning mazkur shartnoma bo'yicha sheriklari (ishtirokchi lari) umumiy mulkida boTgan ulushi qaytarilayotganda yoki bunday mol-mulk taqsimlanganda mol-mulkni berish; 6) tugallanmagan qurilishning asosiy vositalari, nomod- diy aktivlari va obyektlarini bepul asosda berish; 7) banklarning mol-mulkni o'z filiallariga berishi; 128 8) oddiy shirkat shartnomasi bo‘yicha sherikning (ishtirokchining) ulushi sifatida tovarlami (ishlami, xizmat lami), boshqa mol-mulk va mulkiy huquqlami berish; 9) tovarlami va boshqa mol-mulkni qayta ishlash asosi da berish; 10) ishonchli boshqaruv shartnomasi asosida mol- mulkni mulkdordan ishonchli boshqaruvchiga berish; 11) ishonchli boshqaruv shartnomasi tugatilgan taqdir da, mol-mulkni mulkdoiga berish; 12) obyekt qiymatini ijaraga bemvchi (lizingga beruv- chi) oladigan ijara (lizing) toTovining bir qismi tarzida qop- lash. Soliq kodeksiga ko'ra quyidagilar tovarlami (ishlami, xizmatlami) sotish oboroti hisoblanmaydi: • soUq toTovchining xarajatlari sifatida qaraladigan uning o‘z ehtiyojlari uchun tovar berish, ishlar bajarish, xiz matlar ko‘rsatish (yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig'ini hisoblab chiqarishda chegirilmaydigan xarajatlar bundan mustasno); • bitta yuridik shaxsning bir tarkibiy boTinmasi tomo nidan boshqa tarkibiy boTinmasiga ishlab chiqarish ehtiyoj lari (zavod ichki oboroti) uchun mol-mulk berilishi, ishlar bajarilishi, xizmatlar ko'rsatilishi; • soliq toTovchining o‘z ehtiyojlari uchun o‘z kuchi bilan qurilish, montaj, qurilish-montaj ishlarini bajarishi; • garov qiymatiga ega bo'lgan qaytariladigan tarani, shu jumladan, shisha idishni jo'natish. Qaytariladigan tara mahsulot solib jo'natilgan, qiymati ushbu mahsulot qiy matiga kiritilmaydigan hamda shu mahsulotni yetkazib berish uchun tuzilgan shartnomada (kontraktda) belgilan gan shartlarda va muddatlarda mahsulot yetkazib beruvchi- ga qaytarilishi lozim boTgan taradir. Agar tara belgilangan muddatda qaytarilmasa, bunday tarani berish soliq soli nadigan oborotga kiritiladi; • tugallanmagan qurilishning asosiy vositalari, nomod- diy aktivlari va obyektlarini bepul asosda berish; • banklaming mol-mulkni o‘z fïliallariga berishi; • va boshqa qonunchilikda ko'zda tutilgan oborotlar. O'zbekiston Respublikasida qo'shilgan qiymat soligT stavkasi 1992-yilda 30 foizni tashkil qilgani holda, bugunga qadar bir necha maria o'zgartirildi. Jumladan, 1996-yilda 17 foizni, 1997-yilda 18 foizni, ayrim oziq-ovqat mahsulot- 5 -4 7 7 7 129 lari turlariga (un, non, go'sht, sut va sut mahsulotlari) esa kamaytirilgan 10 foizli stavka belgilandi. 1999 yilda respub- likada qo'shilgan qiymat solig'ining 3 xil stavkasi (20%, 15%, va 0%) amalda qo'llanildi. Faqat 3 ta band, ya’ni eksport, qishloq xo'jaligi ehtiyojlari uchun qishloq xo'jalik korxonalariga beriladigan mineral o'g'it va yoqilg'i moylash materiallari hamda diplomatik vakolatxonalar va unga teng- lashtirilgan vakolatxonalarga realizatsiya qilinadigan tovar (ish va xizmatjlar «0» stavkasi bo'yicha soliqqa tortildi. 15% li qo'shilgan qiymat solig'i stavkasi esa un, non, go'sht, sut va sut mahsulotlari hamda import qilinadigan tirik mol va bug'doy kabi mahsulotlarga nisbatan belgilandi. 2000-yildan hozirgi kungacha soliq Kodeksiga ko'ra respublikamizda 20 foizli va «0» foizli stavka qoTlanilib kelinmoqda. Umuman olganda «0» stavka deganda korxona ishlab chiqarayotgan tovarlaming (bajarilgan ish, xizmat- laming) qiymatiga qo'shilgan qiymat solig'i qo'Uanilmaydi, ya’ni «nol»ga teng degani. Quyidagilarga «0» darajali stavka bo'yicha soliq solina- di: • tovarlaming, shuningdek, O'zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida bajariladigan ishlaming (ko'rsatiladi- gan xizmatlaming) erkin konvertatsiya qilinadigan valu- tadagi eksportiga, shu jumladan, Mustaqil Davlatlar Ham- do'stligi (MDH) mamlakatlariga yetkazib berilishiga, agar O'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo'lsa. Ayrim MDH davlatlarida bu tartib boshqacha. Masalan: Armanistonda, Tojikistonda, Turkmanistonda MDH davlatlaridan tashqariga eksport soliqqa tortilmaydi, «0» stavka ham qo'Uanilmaydi. Qozog'istonda esa MDHdan tashqariga eksport «0» stavkada soliqqa tortiladi. Eksport qilingan tovarlami qo'shilgan qiymat solig'i bo'yicha soliqqa tortish masalasida O'zbekiston bilan boshqa davlatlar o'rtasida davlatlararo bilvosita soliqlami undirish prinsiplari bo'yicha shartnomalar tuzilgan bo'lib, ammo ratifikatsiya qilinmagan (tasdiqlanmagan) holatlarda imtiyozni qo'Hashning iloji bo'lmaydi, ya’ni imtiyoz qoTlash uchun qonuniy asos bo'lmaydi. Hozirgi vaqtda Qirg'iziston, Ozarbayjon, Moldova, Rossiya, Qozog'iston bilan ham bilvosita soliqlami undirish prinsiplari bo'yicha shartnomalar tuzilgan. Shartnomada 130 kelishilgan davlatlar bojxona hududlarida tovarlar (ish va xizmatlar) eksport qilinganda «0» stavkadagi qo'shilgan qiy- mat solig'ini qoTlash ko'zda tutilgan, shuningdek: • chet el diplomatik vakolatxonalari hamda ulaiga teng lashtirilgan vakolatxonalaming rasmiy foydalanishi uchun realizatsiya qilinayotgan tovar (ish va xizmat)larga. 0 ‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining Diplomatik servis xizmati tomonidan keyinchalik chet el diplomatik vakolatxonalari va ulaiga tenglashtirilgan vako- latxonalarga realizatsiya qilish uchun olinayotgan tovarlarga (ishlarga, xizmatlarga) nol darajali stavka bo'yicha qo'shil gan qiymat soligT solinadi. Tovarlami (ishlami, xizmatlami) realizatsiya qilishda nol darajali stavka qoTlanilishi tatbiq etiladigan O'zbekiston Respublikasida akkreditatsiya qilingan chet el diplomatik vakolatxonalarining va diplomatik vakolatxonalariga teng lashtirilgan xalqaro tashkilotlaming ro'yxati 0 ‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi tomonidan tasdiqlanadi: • suv ta’minoti, issiqlik ta’minoti, kanalizatsiya va gaz ta’minoti bo'yicha aholiga ko'rsatiladigan kommunal xiz matlarga; • xorijiy davlatlaming 0 ‘zbekiston Respublikasi hududi orqali olib o'tiladigan tranzit yuklarini tashish bo'yicha ko'rsatiladigan xizmatlarga, jumladan, yoTovchilar, bagajlar va pochtani xalqaro yo'nalishda tashish. 2006-yildan boshlab qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishi ehtiyojlari uchun qishloq xo'jalik korxonalariga yetkazib beriladigan mineral o'g'itlar va yonilgT-moylash material- lariga «0» stavka bekor qilindi. Qo'shilgan qiymat solig'idan ozod boTgan (imtiyozli) oborotlardan farqli «0» stavka qoTlanilganda qo'shilgan qiymat soligT tovarlaming tannarxiga olib borilmasdan hisobga kiritiladi. Agarda hisobot davrida hisobga kiritilishi lozim boTgan qo'shilgan qiymat soligT summasidan «0» stavkada hisob- lanishi lozim boTgan qo'shilgan qiymat solig'ining summasi qiymati jihatidan ko'p bo'lsa, u holda oshiqcha summa soliq toTovchining boshqa soliq va toTovlar bo'yicha qarzi bo'lmagan taqdirda, unga belgilangan tartibda qaytariladi. Qo'shilgan qiymat soligTni qoplash (ya’ni qaytarish) tartibi 2003-yil 13-maydagi hisob-kitoblar mexanizmini takomillashtirish va budjetga undiriladigan toTovlar intizo- 131 mini mustahkamlash bo'yicha Hukumat komissiyasi tomonidan tasdiqlangan (30-sonli bayonnoma) «Xo'jalik yurituvchi subyektlarga qo'shilgan qiymat solig'i bo'yicha yuzaga kelgan manfly farqni qoplash to‘g‘risida»gi Nizom asosida olib boriladi. Ushbu Nizom Adliya vazirligi tomonidan 2003-yil 6-iyunda 1246-son bilan tasdiqlangan. Qo'shilgan qiymat solig'i bo'yicha salbiy qoldiqni paydo boTishi muammosi, asosan, mahsulotini eksport qiluvchi yirik korxonalarda kuzatiladi. Masalan: Olmaliq tog'-kon metallurgiya kombinatining 1 oylik ortiqcha toTovi 100 mln so'm, Navoiy tog'-kon metallurgiya kombinatida 200 mln so'm, Kabul Tekstaylz — O'zbek qo'shma korxonasida 30 mln so'm (bu korxonada eksport jami sotilgan tovar laming 90 foizni tashkil qiladi). Bu muammo «0» stavkada soliqqa tortish natijasida ortilgan mahsulotga qo'shilgan qiymat soligT hisoblanmasligini va olingan materiallarga qo'shilgan qiymat solig'i hisobga olinishi oqibatida yuzaga keladi. Qo'shilgan qiymat soligTning vatani hisoblangan Fran- siyada qo'shilgan qiymat soligT bo'yicha to'rtta stavka amal qiladi, ya’ni standart stavka, qisqartirilgan stavka, oraliq stavka va oshirilgan stavka. Standart soliq stavkasi 19,6 foiz qilib belgilangan. Bu stavka o'zgacha stavkalar qo'llanilishi ko'zda tutilgan ope- ratsiyalardan tashqari barcha operatsiyalarga nisbatan qo'llaniladi. Pasaytirilgan stavka (2,2; 5,5%) oziq-ovqat mahsulotlarining ko'pchiligi, qishloq xo'jaligi mahsulotlari uchun, kitoblar va dori-darmonlar uchun amal qiladi. Shunday pasaytirilgan stavka ayrim xizmat turlariga: turizm va mehmonxona xizmatlari, yuk va yo'lovchi tashish, tomosha tadbirlari, korxonalaming xodimlariga beriladigan ovqatlarga tegishlidir. Oraliq stavka gaz, elektr, issiq suv, ko'mir, neft mahsulotlari, spirt, kofe kabi tovarlami soliqqa tortish uchun qo'llaniladi. Oshirilgan stavka (22,0%) ayrim mahsulot turlariga, jumladan, avtomobillar, kino-foto tovarlar, tamaki mahsulotlari, parfyumeriya, qimmatbaho mo'ynalarga nisbatan qo'llaniladi. Buyuk Britaniyada qo'shilgan qiymat soligTning uchta stavkasi amal qiladi: nollik, 8 va 17,5 foiz. Nol darajasida- gi soliq stavkasi tovarlaming 17 ta guruhiga, jumladan, oziq-ovqat mahsulotlari, suv ta ’minoti va kanalizatsiya, ko'zi ojizlar uchun mo'ljallangan kitoblar va qo'llanmalar, 132 yoqilg'i va isitish, transport vositalari, xalqaro xizmatlar, kiyim-kechak va poyabzal, xayr-ehsonlarga nisbatan qoTlaniladi. 8 foizli stavka ta’minotning kommunal turlari borasidagi xizmatlarga nisbatan qoTlaniladi. 17,5 foizli stavka tovarlar (ish va xizmatlar)ning barcha boshqa turla- riga nisbatan qoTlaniladi. Ispaniya Qirolligi mamlakatida qo'shilgan qiymat solig'ining standart stavkasi 16 foizni tashkil etadi. Pasaytirilgan stavkalar, ya’ni 0 foizli stavka — eksport bilan bog'liq tovar va xizmatlar uchun; 4 foizli stavka — birinchi navbatdagi zarur tovarlar uchun (non, g'alla, sut, tuxum, mevalar, sabzavotlar, kitoblar, gazetalar, dori-darmonlar, munitsipial uylar, nogironlar uchun mashinalar va h.k.); 7 foizli stavka — oziq-ovqat mahsulotlari, uy-joy qurilishi, transport, turizm uchun, 28 foizli stavka esa zeb-ziynat buyumlari va avtomobillar bo'yicha belgilangan. Rossiya Federatsiyasida qo'shilgan qiymat soligT 20 foiz, 10 foiz va 0 foizli qilib belgilangan. 0 foizli stavka tovarlar (ish va xizmatlaming) ayrim turlariga, 10 foizli stavka — oziq-ovqat va bolalar tovarlariga, 20 foizli stavka esa tovarlar (ish va xizmatlar)ning boshqa turlariga nisbatan qo'llaniladi.1 ...................... Qo'shilgan qiymat solig'idan Yüklə 8,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|