SO’NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 5-SON
RESPUBLIKA ILMIY-USLUBIY JURNALI 13.12.2022
3
Tirik organizmda energiya almashinuvi faqat kimyoviy energiyaning
boshqa shakllarga
aylanishi - transformasiyasi bilan chegaralanmaydi. Biokimyoning bu bo’limi juda keng
ma’noga ega. Jumladan, ko’z to’ridagi tayoqchalar va kolbachalar yorug’lik energiyasini elektr,
ichki
quloqdagi maxsus struktura, tovush va gidrodinamik energiyani elektr energiyasiga
aylantiradi.
Organizmning turli xil morfologik elementlari-xloroplastlar, mushaklar, mitoxondriyalar,
reseptorlar bir energiya turini ikkinchi xil energiyaga transformasiya
qilishini ham esdan
chiqarmaslik lozim.
Shunday qilib, metabolizm vazifasi quyidagilardan iborat:
*Hujayradagi struktura komponentlarining parchalanishi;
*Kimyoviy birikmalarning parchalanishidan hosil bo’lgan energiyani akkumulyasiya
qilish;
*Zarur molekulalar sintezi va muayyan ish bajarish uchun energiyadan foydalanish.
Yosh
organizmda anabolik jarayonlar, katabolik jarayonlardan ustun turadi. Bu albatta
tushunarli bo’lib, anabolik jarayonlar organizmni o’sishi va to’qima a’zolarini
hajm jihatdan
kattalashuvini ta’minlaydi. Inson 18-20 yoshlarida metabolizm fazalari, ya’ni
sintez va
parchalanish dinamik muvozanat holatiga keladi. Mazkur yoshga borganda insonda o’sish
jarayoni amaliyotda to’xtaydi. Odamning yoshi o’tgan sari katabolik jarayonlar ko’payib,
organizm uchun zarur bo’lgan ayrim moddalar kamayadi. Natijada insonda quvvatsizlanish,
ichki a’zolarning funksional faoliyati pasayib ketadi.
Termodinamikaning
ikkinchi qonuniga asosan, tashqi muhit organizm uchun salbiy
ta’sirga ega bo’lib,
buzilishga, xaosga sababchi bo’ladi. Lekin tirik organizmda shunday
mexanizmlar borki, o’zining modda almashinuvi va energiyasi tufayli ular o’z holatini mo’tadil,
bir xil gomeostaz holatda saqlab turadi.
Shunday
qilib,biokimyo
fani
biomolekulalardan
oqsillar,nuklein
kislatalar,uglevodlar,lipidlar va boshqa moddalar
guruhlari bilan tanishirsansiz,bunda
makromolekulalarning alohida almashinuvini o’rganish mumkin.Ularning almashinuvi tashqi
ko’rinishda alohida bo’lsa ham,lekin ular o’zaro zamon va makon orqali bog’lanib,bir butun
metabolizmni tashkil qiladi.
ADABIYOTLAR:
1.
O.O.Obidov,A.A.Jo’rayeva,G.Yu.Malikova.”Biologik kimyo”Darslik.
“Extremum Press”nashriyoti.Toshkent.2011yil
2.
M.G.Safin,X.Mamadiyorova.”Biologik kimyo”fani bo’yicha amaliy-laboratoriya
mashg’ulotlar uchun o’quv qo’llanma.Nafis poligraf servis.
Samarqand.2018yil.