Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 119 Kauçkina, A. N. Bernştam, A. F. Miller, M. P. Vyatkin, Hukuk Doktoru S. L. Fuks, filoloji doktoru B. Kenjebayev, Sanatçı N. T. Timofeyev, tarih doktoru adaylarından A. F. Yakunin, A. Y. Lurye, ve E. Bekmakhanov katıldı. Moskova’dan Leningrad’a gelen Sovyet Birliği çapında ünlü olan araştırmacılar ile az sayıdaki yerli araştırmacılar birlikte kısa bir sürede eski çağlardan 1943 yılına kadar olan dönemi ele alan Kaza- kistan Tarihi kitabını yazdılar 207 . Yerli bilim adamları sayısının az olma sebebi ise, o dönemde Ekim Devrimi’ne kadar olan zaman kısmında siyasi şahıs olarak tanınmış olanların, Devrim’den sonra da Sovyet hükümetini pekiştirme yolunda yönetim görevlerinde bulunanların da 1937-38 yıllarında cezalandırılıp sürülmelerinin üzerinden henüz 3-4 sene geçmiş olmasıydı ve tasfiyeden sağ kalanları ise cephedeydi ve ilim âleminde yeni genç kuşak henüz yetişmemişti. İşte o dönemde henüz otuz yaşını bulmamış Bekmakhanov kabiliyeti ile bilimsel araştırmalara olan yeteneği ile dikkat çekti. Dönemin en seçkin bilim insanlarından A. M. Pankratova’ya nitelikli uzman olarak yardım etti. Zikredilen kitap sıkı kontrol altında denetlenip düzeltmesine rağmen tarihi gerçekten pek uzak olmadığından dolayı değerliydi. Kazakistanlı tarihçilere göre kitabın bölümlerini hazırlayıp analiz etme esnasında Çarlık Hükümeti’nin sömürü siyasetine karşı Kazakistan’daki milli mü- cadele hareketini değerlendirme konusunda tartışmalar meydana geldi. Kenesarı Kasımov önderliğindeki 1837-1847 yıllarındaki ayaklanmanın ya- zımı için Bekmakhanov görevlendirildi. Çünkü onun araştırma konusuydu ve onun pozisyonu en doğrusu olarak kabul edilmişti. 208 Bekmakhanov tarihi gerçekleri görmemezlikten gelemedi. Sömürü ve işgal politikasının ilerleyici rol oynamadığı, Kazak halkının ayaklanmasının halkın milli mücadelesine sebep olduğu kanaatindeydi. Sömürü politikasına karşı Kenesarı ayaklanmasını, halkın milli mücadele hareketini bu şekilde değerlendirmesi Bekmakhanov’un daha sonra hazırlayacağı bilimsel monografisinin temeli olmakla birlikte, konu üzerinde büyük tartışmalar oluşmasına, onun burjuva milliyetçisi olarak suçlanmasına, bilim insanı olarak ve bir şahıs olarak başına türlü işlerin gelmesine sebep oldu. Çelişkili görüşleri değerlendirirken, terazinin hangi tarafının ağır çekeceğini biliyordu ve kendinden önce milli tarihi, kültürü araştıran A. Bökeyhanov, M. Tınışbayev, H. Dosmuhamedov, K. Kemengerov, A. S. Asfendiyarov ve başkalarının aşırı milliyetçilikle suçlandıklarına şahit oldu ve buna rağmen Bekmakhanov’un hareketi o dönemde çok 207 K. Nurpeyisulu “Tarihi Şındıktan Attap Öte Almagan”. Egemen Kazakistan Gazetesi, 8 Nisan 1999; İstoriya Kazahskoy SSR s drevneyşih vremen do naşih dney. Editör. M. Abdıhalı- kova ve A.Pankratova. A-A, KazOGİZ, 1943, s. 671. 208 Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlık Arşivi, 141.fon, 1.liste, 1043 madde, 1 b., s. 727. SOVYET TARİH YAZIMI VE 120 cesurca idi. Fakat buna rağmen gerçeklerin yazma konusunda bilim adamı ve vatansever olarak Bekmakhanov her şeye hazırdı. Yüksek eğitimine Tambov’da başlayan ancak 3. sınıftan itibaren Vo- ronej Pedagojik Enstitüsünde eğitimine devam eden E. Bekmakhanov, Kazakistan’dan Voronej’e milliyetçilik ile suçlanıp sürgüne gönderilen seçkin bilim adamlarından olan ve Alaş Milli Hareketi’nin önderlerinden Halel Dosmuhamedov ile tanıştı. 209 Memleketinden uzaklarda olan henüz 20 yaşındaki gencin H. Dosmuhamdov ile tanışması ve arkadaş olması Bekmakhanov’un tarihçi olarak oluşmasını etkilemekle beraber ilerideki araştırma konusu olarak Kenesarı hareketini ele almasına da sebep ol- ması kanaatindeyiz. Çünkü Kazak tarihi, edebiyatı ve kültürüne yoğun ilgi veren ve birçok çalışma yapan Profesör H. Dosmuhamedov 1920’li yıllarında tartışmalı konulardan biri olan şair Nısanbay’ın “Kenesarı - Navrızbay” şiirini yayına hazırlamıştı 210 . 1923 yılında Taşkent’te Ebubekir Divayev’in hazırladığı “Kenesarı-Navrızbay” destanına değerlendirme yazarak kitap haline getirmişti. H. Dosmuhamedov Taymanulı İsatay Önderliğindeki Ayaklanma Hakkında Kısa Bilgi başlıklı çalışmasında: “On sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllardaki Kazak milli ayaklanmalarının en güçlü olanları – Sırım’ın, İsatay’ın, ve Kenesarı’nın ayaklanmaları idi. Bu üç ayaklanmanın temel amacı – Kazak halkını Rus boyunduruğundan kurtarmaktır” demesi onun bilimsel yaklaşımını göstermektedir. 211 H. Dosmuhamedov Kenesarı ayaklanmasına ilgili kaynakları, halk arasındaki destanları ve efsaneleri çok iyi biliyordu dolaysıyla bu konudaki bakış açısı da belliydi ve Bekmakhanov ile fikirlerini paylaşıp genç tarihçiye yol göstermiş de olabilir. Bununla ilgili Bekmakhanov’un eşi Halima Bekmuhamedova’nın da “… Eşime Voronej Pedagojik Enstitüsündeki eğitim yıllarında H. Dosmuhamedov Kenesarı hakkında fikir vermiş olabilir” diye hatıralarında yazması da bir çok şeyi ifade ediyor. 212 Ayrıca, sürgüne gönderilen, milliyetçi olarak suçlanan, halk düşmanı H. Dosmuhamedov ile dostluk ilişki kurmak “konuşmalara ve atılan adımlara çok dikkat edilmesi gerekken dönemde” bu bir cesaret işiydi. Bekmakhanov H. Dosmuhamedov’un evine ziyarete giderken Voronej’e sürgüne gönderilen devrim öncesi ve sonrasında da hizmetleriyle halk arasında tanınmış olan, 1920 ve 30’lu yıllarda toplumun her alanında halkına hizmet eden Alaş aydınları Jahanşa Dosmuhamedov, Abdülhamit ve Jakıp Akbayev, Aşim Omarov, Seydazim Kadirbayev, Karim Toktaba- 209 KazUU Habarşısı. Tarih serisi, 2004. No2 (25). s. 6. 210 H., Dosmuhamedulı, Alaman, Almatı, 1991, s. 100. 211 H. Dosmuhamedulı, Taymanulı İsataydın kozgalısı turasında kıskaşa maglumat. Tanda- malı (İzbrannoye), Almatı, Ana Tili Yay, 1998. s. 516. 212 Türkistan Gazetesi, 26 Nisan 2004. Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|