Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 121 yev, Muhammedjan Tınışbayev, Jumakan Kuderin, Muhtar Murzin ve başkalarıyla da karşılaşmış olabilir. 213 Bu karşılaşmalar Bekmakhanov’un medeni cesareti ve mücadeleci karakterinin oluşmasını etkiledi. Ayrıca, A. Bökeyhanov’un Rusça olarak yayınlandığı Kenesarı Sultan Tarihi ile İlgili Ek Belgeler çalışmasını ve M. Avezov’un Han Kenesi’ni incelediği ve bu çelişkili meselenin Bekmakhanov’un bir tarihçi ve vatansever olarak ilgisini çektiği de şüphesizdir. Köşke Kemengerulı da Kazak Tarihinden başlıklı çalışmasının “Karşı Hareketler” bölümünde Kenesarı Kasımulı önderliğindeki ayaklanmayı detaylı inceleyip, sebeplerini açıkladıktan sonra, “Kazak hükümetinin hazırladığı boyunduruğu hemen giymedi, uzun süre direndi. Fakat her yerde lokal olarak meydana gelen ayaklanmalar kabile çerçevesinin dışına çıkamadı. Genel bir halk mücadelesi Kenesarı önderliğiyle meydana geldi ” 214 şeklinde görüsünü ileri sürdü. Ayrıca Kenesarı hareketinin yenilgi sebeplerini göstererek sistemli şekilde bir sıraya dizdi: “… Kenesarı hareketinin yenilgiye uğrama sebepleri: 1) Büyük Cüz ile Kırgızların Rusya’yı desteklemesi, zikredilen zaman zarfında Rus- ya Çin’den çekinerek hem Büyük Cüz’ü hem de Kırgızları elinde tutmaya çalıştı. İki taraf ise Rusya bize hayatımız boyunca destekçi olacak diye onun tarafını tuttu. 2) Küçük Cüz kölelik boyunduruğuna girmişti ve ha- reket etmeye bile gücü yoktu. 3) Orta Cüz’ün ise hem ekonomik durumu iyi değildi, hem de toplumu karışıktı. 4) Ruslar ise askeri anlamda daha iyi organize edilmişti ve silah donanımı güçlüydü ” diye dile getirmesi aslında gerçekçi bir durum idi. T. Şonanulı da Kenesarı’nın ata yurdu için direndiğini dile getirdi ve “Ata yurdumuzu Ruslar’ın eline teslim etme- yeceğiz diye mücadele verip yenilgiye uğrayan Kenesarı çaresiz Aladağ’a çekilip yeni mekân aramaya mecbur kaldı. Sarıarka’da dillere destan olan hikâyeler, Kenesarı hakkındaki nesirler hareketin otlaklarını korumak için olduğunun ve halkın bağımsızlık avazı olduğunun kanıtıdır ” diye ifade etmesi de tarihi bir gerçektir. Geçmiş tarihimizi değerlendirmeye sınıf- sal bakış açısından yaklaşan S. Asfendiyarov de 1837 yılındaki Kenesarı hareketini “Kazakların Çarlık Hükümeti’ne karşı en son ve en büyük milli isyanı ” olarak kabul etti. Dolayısıyla Bekmakhanov’un da bu görüşü ifade etmesi tesadüf değildi. 1920 ve 30’lu yıllarda yayınlanan Kazak aydınlarının çalışmaları ve düşünceleri onun iç dünyasını alt üst etmiş ve dünya görüşünü, algısını “mücadeleci ve gerçekçi” olmaya itelemiş olabilir. Çünkü Bekmakhanov Kenesarı hareketini araştıran yukarıda isimleri zikredilen aydınların “milliyetçi” damgası vurularak cezalara çarptırıldıklarını ve hayatlarının nasıl kötü bir biçimde sonlandıklarını 213 K. Nürpeyisov - M. Kulkenov – B. Habijanov - A. Mektepov, Halel Dosmuhamedulı Jane Onın Ömiri men Şıgarmaşılıgı, Almatı, 1996, s. 161. 214 K. Kemengerulı, Kazak tarihınan. Karsı kozgalıstar. Tandamalı, Almatı, Kazakistan Yay. 1996, s. 54. SOVYET TARİH YAZIMI VE 122 çok iyi biliyordu. Buna rağmen Kenesarı hareketini araştırmaya devam etti. Yani, 1920 ve 30’lu yıllardaki Kazak aydınları ile manevi bir bağı olduğu ortadaydı. Onların ileri sürdükleri görüşlerini zaman tezi ve dö- nemin şartlarından çekinmeden, daha gerçekçi yaklaşarak aydınlatmaya çalıştı. Bu gerçek ve adil bir bilimin, çabanın, emeğin göstergesidir ve halkına hizmet etmemin en doğru yoludur. Bekmakhanov araştırmacı ve bilim adamı olarak kendini iyi yetiştirdi ve verimli çalıştı. 1943 yılında Moskova’da SSCB İlimler Akademisi Ens- titüsü’nün İlimler Kurulunda Kenesarı Kasımov Liderliğindeki Kazakların Milli Mücadelesi (1937-1947) başlıklı doktora tezini başarıyla savundu. 28 yaşında ilim dalında doktor unvanı alması bilimsel araştırmalarını büyük bir istekle, ilhamla devam etmesine sebep olmuştur. Moskova, Leningrad, Omsk, Almatı, Taşkent arşivlerinde belgeleri karıştırarak, durmaksızın üç sene ara vermeden çalıştı ve profesörlük çalışması için kaynak topladı. Büyük bir çaba ve sıkı çalışma sonrasında 1946 yılında Moskova’da XIX Yüzyılın 20-40 Yıllarındaki Kazakistan adlı profesörlük tezini verdi. Arada bir sene geçtikten sonra bu çalışmasını monografi şeklinde yayınladı. Adı geçen eserinde Kenesarı hareketini milli bağım- sızlık hareketi olarak gösterdi. 1943 yılında yayınlanan Eski Çağlardan Günümüze Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla milli cumhuriyet tarihi ile ilgili ilk kitabın yayınlanması büyük bir başarıydı. Bu sebepten dolayı toplu çalışma olan bu eser hemen Stalin ödülüne sunuldu. Fakat ödül için sunulan eserleri değerlendirecek Komite meclisinde Rusyalı âlimlerden A. İ. Yakovlev’in eleştiri yazısında, kitap Ruslara karşı bir tutum izlenmek- tedir şeklinde değerlendirilmesi 215 ve bu görüşün üstün gelmesi ileride meydana gelecek tartışmalar ve eleştirilere yol açtı. Alınan kararla 12 Ekim 1943 yılında milli bağımsızlık hareketi meselesi gündeme çıktı. Tartışmalar sonucundacd v konunun kitapta yer alması gerekir şeklinde karara varıldı. Fakat bu kısa bir zamanlık nefes alma ve tartışmanın sakinleşmesi idi. Mayıs ve Haziran 1944 yılında SBKP Merkez Komi- tesi tarafından düzenlenen tarihçiler kongresinde “kitap Ruslara karşı tutum taşımaktadır, Rusya’ya karşı olan milli bağımsızlık hareket fazla övülmüş ” şeklinde değerlendirildi 216 . Ayrıca “Objektif olarak bakarsak sömürgeleştirme ilerleyici anlam taşımaktadır ” şeklinde değerlendi- rildi. Onun dışında “Sömürgecilerin şiddetli eylemlerine karşı halkın mücadelesi ilerici anlam taşımasına rağmen milli bağımsızlık liderlerini teşvik etmek doğru değildir 217 ve “Parti başındakiler kitap yazarlarının 215 Voprosı İstorii, 1988, No 11, s. 54. 216 A.g.e., s. 59. 217 A.g.e., s. 74. Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|