Szkic typologiczny metodologii nauk humanistycznych Uwagi wstępne o relewantnych cechach typologicznych

S C H E M A T O N T O L O G I C Z N Y nr 1

O B I E K T Y W I Z M

ŚWIAT

(rzeczywistość obiektywna)

M E T A F I Z Y K A F E N O M E N A L I Z M



APRIORYCZNY DOŚWIADCZALNY

(sam w sobie) (fenomenalny)

I N D Y W I D U A L I Z M F U N K C J O N A L I Z M

(doznania subiektywne)

CZŁOWIEK
A N T R O P O C E N T R Y Z M (M E N T A L I Z M)




S C H E M A T O N T O L O G I C Z N Y nr 2


T Y W I Z M M A T E R I

K N A T U R A L I S T Y C Z N Y A

P L U R A L I Z M

E (biologistyczny lub fizykalistyczny) L



I I

S U P R A M E T A FENOMENA

F I Z Y C Z N Y LISTYCZNY Z

B N A T U R A L I D U A L I Z M D U A L I Z M FENOMENA

(substancjonalny (nominalistyczny M

O S T Y C Z N Y lub O lub LISTYCZNY

procesualny) s e n s u a l i s t y c z n y)

M N

P L U R A n e u t r a l n y P L U R A M

I L I Z M monizm I L I Z M

INDYWIDUA F U N K C J O Z

(monadyczny LISTYCZNY M Z N A L N Y (behawioralny

D

lub lub I

witalistyczny) D U A L I Z M D U A L I Z M interaktywny)

E (solipsystyczny) (pragmatyczny) W

Y

A

S E M I O T Y C Z N Y

P L U R A L I Z M T

(relatywny)

L I Z M S U B I E K


S C H E M A T O N T O L O G I C Z N Y nr 3

M O N I Z M
materia natura

listyczny listyczny

absolutny radykalno

empiryczny

immaterialistyczny interakcjonalny
egzystencjalny pragmatyczny

funkcjonalny

solipsystyczny

kognitywny

komunikacyjny















S C H E M A T O N T O L O G I C Z N Y nr 4

O B I E K T Y W I Z M O B I E K T Y W I Z M

SUBSTANCJALIZM

D
YNAMIZM neutralizm neutralizm DYNAMIZM

POTENCJALIZM


A N T R O P O C E N T R Y Z M (M E N T A L I Z M) A N T R O P O C E N T R Y Z M (M E N T A L I Z M)

SCHEMAT ONTOLOGICZNO-EPISTEMOLOGICZNY

O B I E K T Y W I Z M

KONDYCJONALIZM

DETERMINIZM (ogół warunków)

(konieczność, prawo) KAUZALIZM

TELEOLOGIA (przyczyna zewnętrzna)

(cel)

FATALIZM ADAPTACJONIZM

(los) (przystosowanie się)

IMMANENTYZM

(przyczyna wewnętrzna)



OKAZJONALIZM RELACJONIZM

(przypadek) (relacje)

KOGITACJONIZM FUNKCJONALIZM

(oczywistość) (skuteczność działania)



INDETERMINIZM KONWENCJONALIZM

(swoboda) (umowa społeczna)
DECYZJONIZM HIPOTETYZM

(decyzja) (możliwość)

A N T R O P O C E N T R Y Z M (M E N T A L I Z M)
SCHEMAT EPISTEMOLOGICZNY

ekstraspekcjonizm

(weryfikacjonizm)

eksperyment

logicyzm analiza logiczna obserwacja

racjonalizm rozumowanie KONDYCJONALIZM

immediatyzm poznanie bezpośrednie DETERMINIZM redukcja fenomenalistyczna

ejdetyzm ideacja KAUZALIZM doświadczenia zmysłowe sen

intuicjonizm intuicja TELEOLOGIZM sualizm

iluminizm emanacja

gnostycyzm objawienie FATALIZM ADAPTACJONIZM reagowanie beha

herme rozumienie odruch wioryzm

neu empatia IMMANENTYZM

tyzm kontemplacja inter

egzysten wzajemne oddziaływanie akcjonizm

cjalizm przeżycia duchowe OKAZJONALIZM RELACJONIZM działanie przedmiotowe

emocjonalizm uczucia
introspek samoobserwacja FUNKCJONALIZM działalność przedmiotowa

cjonizm doświadczenia wewnętrzne KOGITACJONIZM kognitywizm samopoznanie pragmatyzm

działalność społeczna intersubiektywizm

woluntaryzm akty wolicjonalne INDETERMINIZM KONWENCJONALIZM działalność komunikatywna

nihilizm krytyka nihilistyczna komunikatywizm

sceptycyzm krytyka sceptyczna DECYZJONIZM

HIPOTETYZM analiza krytyczna krytycyzm

SCHEMAT OGÓLNY nr 1
O B I E K T Y W I Z M




racjonalizm logicyzm ekstraspekcjonizm sensualizm

(weryfikacjonizm)

rozumowanie analiza logiczna eksperyment obserwacja doświadczenia

immediatyzm poznanie redukcja fenomenalistyczna zmysłowe

bezpośrednie ejdetyzm ideacja TELE DETERMI KONDYCJO KAUZA

intuicjonizm intuicja OLOGIZM NIZM NALIZM LIZM

iluminizm emanacja R I A P O beha

gnostycyzm obja- FATALIZM ŚWIAT ADAPTA reagowanie wio dialogizm wienie IMMA O RZECZ ZJAWISKO CJONIZM ryzm

herme kontem- NEN (Realizm) neutyzm placja TYZM Metafizyka SYSTEM FAKT Fenomenalizm RE

empatia I (Idealizm) S LA działanie inter

egzy rozumienie OKA IDEA ODRUCH CJO przedmio akcjo

stencjo przeżycia ZJO PRZEŻYCIE INTERAKCJA T NIZM towe nizm

nalizm duchowe NA R DUCHOWE PRZEDMIOTOWA

LIZM Indywidualizm Funkcjonalizm E

emocjo uczucia JAŹŃ DZIAŁALNOŚĆ FUNK działal prag

nalizm CJONA ność ma REFLEKSJA KOMUNIKACJA R LIZM przedmio tyzm introspek doświad KOGITA P CZŁOWIEK towa cjonizm czenia CJONIZM A I R O I wewnętrzne INDETER DECYZJO HIPOTE KONWENCJO działal inter kognity samo MINIZM NALIZM TYZM NALIZM ność subiek wizm poznanie akty krytyka krytyka analiza działalność społeczna tywizm wolicjonalne nihilistyczna sceptyczna krytyczna komunikatywna
woluntaryzm nihilizm sceptycyzm krytycyzm komunikatywizm
A N T R O P O C E N T R Y Z M (M E N T A L I Z M)

SCHEMAT OGÓLNY nr 2
Biologizm Freudyzm Semantyczny realizm

Naturalizm Atomizm Eliminacyjny materializm

Materializm dialektyczny Reizm Redukcyjny materializm

Syngularyzm Krytyczny racjonalizm Radykalny nominalizm Pozytywizm empiryczny Atomizm logiczny Krytyczny realizm Neorealizm Neopozytywizm Fizykalizm

Esencjalizm Gestaltyzm Analityczna filozofia Energetyzm

Materializm historyczny Emergentyzm Empiriokrytycyzm Neoscholastyka Neotomizm Ewentyzm

Teoria systemów Strukturalizm Organizmizm

Psychologia analityczna Transcendentalizm Socionika Sensualizm Transcendentyzm Fenomenologia Hermeneutyka Asocjacjonizm Fizjologizm AbsolutyzmHolizm Natywizm Neokantyzm Logoterapia Behawioryzm

Neoheglizm Transpersonalizm Transsubiektywizm Konekcjonizm Epifenomenalizm

Immaterializm Neognoza Spirytualizm Eliminatywizm Radykalny empiryzm

Monadologia Witalizm Prezentyzm Synergetyzm Poststrukturalizm Operacjonizm

Egzysten Personalizm Filozofia dialogu Neutralny monizm Neobehawioryzm

cjalizm Hormizm Aktualny monizm Dynamizm

Aktualizm Neopragmatyzm Dialogizm Prakseologia

Immanentyzm Instrumentalizm

Subiektywny idealizm Pragmatyzm

Solipsyzm

Transcendentalna fenomenologia Funkcjonalizm

Kogitacjonizm Konwencjonalizm

Krytyczny idealizm Symbolizm Neofreudyzm

Koherentyzm Komunikatywna filozofia

Konceptualizm

Konceptualny pragmatyzm

Anarchizm Krytycyzm

Nihilizm Fikcjonalizm

Analityczna filozofia

1 Zdaję sobie sprawę, że kategorie "naturalności" lub "sztuczności" w odniesieniu do współczesnego człowieka są ustosunkowane w sposób bardziej złożony. Jest to "naturalność" i "sztuczność" relatywna, ponieważ każde zachowanie człowieka XXI wieku jest zachowaniem sztucznym, wykreowanym przez kulturę i cywilizację.

2 R. Rorty, Filozofia i zwierciadło natury, Wydawnictwo SPACJA – Fundacja ALETHEIA, Warszawa 1994, s.29.

3 Ibidem, s. 61.

4 Ibidem, s. 66-67.

5 Ibidem, s, 113.

6 Ibidem, s. 154.