T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dünya Kenti Safranbolu
Dünya Kenti Safranbolu • •
• Üzerine iki Kitap Abdulkerim Abdulkadiroğlu, - Ülkü Özsoy (Ayan): Safranbolu Vakfiyeleri, Ank. 1998,168 s. Safranbolu Kültür ve Turizm Vakfı Yayınları: 1, Abdulkerim Abdulkadiroğlu, - Ülkü Özsoy (Ayan): S afran b o lu M e şh u rla rı. Ankara 2000,188 s. N ail TAN Halk Bilimci T j arihî mimarî mirasını ve bu mirasın içinde ve çevresinde oluşan geleneği yaşatan Safranbolu (eski adı Zâferanbolu) 1994 yılında UNESCO tarafından “Dünya Kültürel M iras Listesi”ne alınmış, böylece dünyaca tanınan bir kent, bir ilçe durumuna gelmiştir. Cumhuriyet’in ilânına kadar Kastamonu’nun, daha sonra Zonguldak’ın, günümüzde de K arabük’ün ilçesi olan Safranbolu, tarih boyunca daima bir kültürel merkez konumunda bulunm uştur. Bu yüzden ilçede yüzü aşkın vakıf eser bulunduğu gibi, çok önemli devlet adam ları, kom utanlar, bilginler, sanatçılar, meslek erbâbı yetişmiştir. Safranbolu, Cumhuriyet döneminde K arab ü k ’ün gelişm esiyle eski önem ini bir parça kaybetmişse de yine de kültürel kimliğini korumuştur. Ö zellikle, m im arî yapısıyla, gelenekli yaşantısıyla dikkatleri çekmiş ve sonunda bir “dünya kültür kenti" olmuştur. Bir yerin, “dünya kültür k e n ti” ilân edilm esi, UNESCO’nun “dünya kültürel miras listesi”nc girmesi hiçbir zaman yeterli değildir. Bu seçkin unvanı, bazı eserlerle desteklemek gerekir. Gazi Üniversitesi Gazi E ğitim F ak ü ltesi öğretim ü y elerinden Prof. Dr. A bdülkerim A b d ü lk ad iro ğ lu ve V ak ıflar G enel M üdürlüğünden emekli uzman Ülkü (Ayan) Özsoy, son yıllarda iki değerli araştırma yapıp yayımlayarak S afranbolu’nun söz konusu eksikliğini giderm eye katkıda bulundular. A bdülkadiroğlu-Özsoy’un araştırmalarının ilki Safranbolu vakfiyeleri üzerinedir. Bir insanın, bir ailenin malının, kazancının bir bölümünü veya tamamını toplumsal bir hizmetin yapılması amacıyla bağışlaması, tahsis etm esi anlam ına gelen vakıf kurum u, yüce milletimizin en değerli eserlerindendir. Bir ilçede, bir ilde vakıf eserlerinin çokluğu, oradan devlete-millete değerli hizm etler yapm ış şahsiyetlerin yetiştiğini gösterir. Bu şahsiyetler, önemli görevlerde bulunup para kazandıktan sonra doğdukları, yetiştikleri yöreyi de unutmamışlar, vakıf kurarak medrese, çeşme, cami gibi topluma yararlı eserler yaptırıp, bunların ilelebet yaşamasını sağlayıcı gelir kaynaklarını bağışlamasını b ilm işlerdir. S afranbolu, yüzü aşkın eski vakfın eserlerine sahip, şansh bir ilçemizdir. İşte iki bilginimiz, bu hâzineye eğilmişler, yıllarca Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ve Tapu K adastro G enel M üdürlüğü arşivlerinde çalışarak Safranbolu vakıflarım inceleyip, vakfıyyelerini gün ışığına çıkarmışlardır. S a f ra n b o lu V a k fiy e le ri adlı k itap , ilçenin tarihini, kültürel ve ekonom ik hayatını aydınlatan bilgilerle doludur. Kitaptan edindiğimiz bilgiye göre, araştırmacılar ilçeyle ilgili 104 kadar vakıf kurulduğunu (Cumhuriyet dönemi vakıfları hariç) belirlemişlerdir. Bunların çoğu cam i vakıflarıdır. İçinde az sayıda medrese, okul, zâviye, çeşme vakfı da bulunmaktadır. Araştırm acılarım ız, belirledikleri bu 104 vakfın bir listesini kitaplarının sonuna koymuşlardır. Söz konusu 104 vakıftan 2 6 ’sının vakfiyesi, yani kuruluş amacını ve bağışlanan m al, m ülk, geliri açıklayan belgesi arşivlerden bulunmuş, okunmuş ve kitaba alınmıştır. V a k fiy e le rin y en i n e s ille r ta ra fın d a n o k u n u p an la şıla b ilm e si için k ita b ın so n u n a bir sözlük e k le n m iş tir. Y a ra rla n m a y ı d a h a da a rtırm a k , kolaylaştırmak amacıyla ayrıca vakfiyyelerde geçen kişi ve yer adlarının birer dizini verilmiştir. Kitabın sonuna ise, 26 vakfıyyenin filmleri konmuştur. Böylece, bazı is im le rin y a z ılış ın d a te re d d ü tü o la n la ra karşılaştırma fırsatı yaratılmıştır. Şunu hemen belirtelim ki. Prof. Dr. Abdülkadiroğlu, Türkiye’de Osmanlıca m etinleri en iyi okuyan bilginlerden, uzm anlardan birisidir. S a fra n b o lu V akfiyeleri, Osmanlı döneminde vakıfların devlet masraflarını nasıl azalttığım göstermesi bakımından, bugünkü vakıf anlayışına örnek olmalıdır. Zira, günümüzde bazı vakıflar, devlete katkıda bulunan değil, devletten yardım istey en , devletin verdiği p a ralarla h izm et yapan v a k ıfla r d u ru m u n d ad ır. S afran b o lu V akfiyeleri, ilçe yerleşim bazında ilk araştırmadır. Bu araştırmanın diğer il ve ilçelerimize de örnek olmasını temenni ederiz. Abdülkadiroğlu-Özsoy’un ikinci kitapları da ilki gibi yorucu bir araştırma sonucu ortaya konulmuştur. 2001 / Güz 30 Bilge 37 Kültürel konum u, yanı başında Kastam onu gibi bir kültürel merkezin bulunması dolayısıyla ilçeden pek çok önemli şahsiyet yetişmiştir. Bu küçük ilçe, birçok ilimizi kıskandıracak derecede değerli şahsiyete sahiptir. O sm anlı dönem inde İstan b u l, B ursa, Edirne gibi şehirlerde biyografik eserler yazıldığı, şairlerle ilgili şuârâ tezkireleri vücuda getirdiği görülm üşse de Anadolu şehir ve ilçelerinde, bu konu ihmâl edilmiştir. Önemli şahsiyetler kendilerini övme anlamına geleceği ve dinî açıdan günah işleyecekleri gerekçesiyle hiçbir zaman kendi hayatlarını yazmak istememişlerdir. Şairler dışındaki şahsiyetlerin hayatlarına, eserlerine pek eğilen ç ık m a m ıştır. Bu y ü zd en b iy o g ra fik k ita p la rın , ansiklopedilerin yazılması için Cumhuriyet dönemini beklemek gerekmiştir. Yazarların “takdim"lerinde de belirttikleri gibi, O sm anlı dönem iyle ilgili biyografik eser yazm ak o ldukça g ü çtü r. B irço k a ile , şeceresin i bilm ez. D edesinden, öncesini m erak bile etm ez. G azete, d e rg ile rin y a y g ın la şm a sı ise y in e C u m h u riy et döneminde olm uştur. Bu yüzden, iki bilginim iz bu kitabı hazırlarken çok zor günler yaşamışlar, ailelerden bilgi, fotoğraf, belge almak için günlerce uğraşmışlardır. Kitapta, Safranbolulu meşhurlardan 1900 yılına kadar doğmuş olanlarla daha sonra doğup da bugün h ay atta o lm ay an lara y er v e rilm iştir. B öyle bir sınırlandırma yapmak, ilk sonuçları alıp yayımlamak açısından yararlı olm uştur. H er şahıs için mümkün olduğu kadar, eldeki en geniş bilgi verilm iş ayrıca fotoğraf, belgelerle de verilen bilgiler desteklenmiştir. B öylece; C um huriyet dönem i m eşhurları veya bu kitaptaki meşhurlar üzerinde çalışma yapacaklar için ilk b a ş v u ra c a k la rı b ir e s e r o rta y a ç ık m ış tır. Kitapta Safranbolulu meşhurlar şu tasnif içinde sıralanmıştır: I. İd areciler ve P a rla m e n te rler: A. İdareciler, Komutanlar: 1. Sadrazamlar (İki kişi) 2. Vali-Kaymakamlar (Yedi kişi) 3. Mektupçular (Bir kişi) 4. Genel M üdürler (İki kişi) 5. Belediye Başkanları (Bir kişi) 6. Diğerleri (İki kişi)
1. Nâzır-Bakanlar (Üç kişi) 2. Reisü’l-küttâb (Bir kişi) 3. Kaptan-ı Deryâlar (Dört kişi) 4. Beylerbeyi (Bir kişi) 5. M irlivâ (Bir kişi) 6. Milletvekilleri (Üç kişi)
kişi)
V. Din B üyükleri: A. Der s-i âm lar (Dört kişi) B. Fetvâ Emini (Bir kişi) C. M üftüler (Dört kişi) D. Vâiz (Bir kişi) E. İm am Hatip (Bir kişi) VI. M eslek E rb â b ı: A. Tarihçi, V ak’a nüvis (Bir kişi) B. Yazar D il Bilimci (Bir kişi) C. Doktor (İki kişi) - D. Eczacı (Bir kişi) E. Hattat (Bir kişi) F. M usikîşinâs (İki kişi) G. Şair, Âşık (On kişi) H. Eğitimci (Bir kişi) I. Basın Mensupları (İki kişi) J. Şekerciler (İki kişi) VII. Ş ehrin Ö nde G elenleri: A. Derebeyi (Bir kişi) B. Hayır Sahipleri: 1. Vakıf Karanlar (Üç kişi) 2. Adına Vakıf Kurulan (Bir kişi) V III. S a f r a n b o lu Ü z e rin e K ita p Y a z a n Y azarlar: (Beş kişi) Yukardaki listede yer alan bazı şahsiyetler, çeşitli görevlerde bulunmaları dolayısıyla üç veya dört yerde tasnife girm işlerdir. Ancak, adlarının önünde diğer görevlerine atıfta bulunulmuştur. Safranbolulu meşhur ların toplam sayısı 6 2 ’dir. İl yıllıklarına göz atacak olursak bu sayının, bir ilçeye göre ne derecede yüksek olduğu anlaşılır. Söz konusu listeden bazı şahsiyetlerin adlarını, kendilerini saygıyla anarak hatırlamakta yarar görüyoruz:
Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|