T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ antropoloji (SOSYAL antropoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- GELİŞİM ÇİZGİSİ 1. TÜRKİYE’DE FOLKLOR VE MİLLİYETÇİLİK İLİŞKİSİ
- Bilim Ve Ütopya
36 olguların incelenmesi veya kültürleşme, sosyal kalıplar, kültür ve çevre arasındaki veya kültür ve birey arasındaki ilişki için kullanılabilir. 25 25 William R. Bascom, “Halkbilimi Ve Antropoloji”, Çeviri: Metin Ekici, Halkbiliminde Kuramlar Ve Yaklaşımlar 1, Ankara, 2006. s. 78–92 II. TÜRKİYE’DE HALKBİLİMİ ÇALIŞMALARININ GELİŞİM ÇİZGİSİ 1. TÜRKİYE’DE FOLKLOR VE MİLLİYETÇİLİK İLİŞKİSİ Folkloru dünyada olduğu gibi Türkiye’de de milliyetçilikten ayırmak olanaksızdır. Zaten bu tarz çalışmalar ulusçuluk akımlarının ortaya çıkışı ile paralellik gösterir. Ülkemizde Osmanlı devletinin son dönemlerinden itibaren bazı halkbilimi çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar Cumhuriyet dönemi inkılâplarından olan milliyetçilik akımlarını destekler bazı nitelikler arz etmektedir. Özellikle Ziya Gökalp’in folklor hakkındaki görüşleri ve yorumları bu dönemi anlamamız için ciddi bir önem arz etmektedir. Türkiye’de folklorun (halkbilimin) doğuşunu ve gelişimini anlamak açısından Arzu Öztürkmen’in Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik adlı eseri önemli bir yol göstericidir. Öztürkmen eserinde folklorun Osmanlı’nın son döneminden Cumhuriyet’e geçişte oluşan milliyetçilik akımlarıyla nasıl eklemlendiğinin güzel örneklerini vermektedir. Bu örneklere geçmeden önce “milliyetçilik” ve “ulus” gibi kavramları da kısaca açıklamak yerinde olacaktır: Milliyetçilik (ulusçuluk, nasyonalizm): milletine ait olan bütün değerlere sahip çıkma, onları koruma ve yüceltme, başka milletleri ve onlara ait değerleri küçük görme esasına dayanan ideoloji. Ulus: tarihsel olarak gelişmiş meta üretimi dönemine tekabül eden 38 sosyoetnik insan topluluğu. Ulus sağlam bir dil, toprak, ekonomik hayat ortaklığıyla karakter, psikoloji, kültür, yaşam ve benzeri niteliklerde kendine özgü çizgileriyle belirlenir. Ulus feodalizmin çözülüp, dağılmaya, yerine kapitalizmin geçmeye başladığı sırada tarih sahnesine çıkar. Bu durum feodal dağınıklığın, parçalanmışlığın ortadan kalkmasına, değişik alanlardaki ekonomik bağların güçlenmesine, bölgesel pazarların ortak ulusal pazarlara dönüşmesine yarımcı olmuştur. Ernest Gellner ise milleti (ulusu) iki ana unsuru ile şöyle tanımlar: 1) iki insan ancak ve ancak aynı kültürü paylaşıyorsa aynı ulustan sayılırlar. Kültür burada bir düşünceler, işaretler ve çağrışımlar, davranış ve iletişim biçimleri sistemi anlamına gelmektedir. 2) iki insan ancak ve ancak birbirlerini aynı ulusun üyesi olarak tanıyorlarsa aynı ulusa mensup demektirler. Bir deyişle ulusları insanlar yaratır; uluslar insanların kendi inanç, sadakat ve dayanışmalarının ürünüdür. 26 Yukarıdaki açıklamaların yanında ekonomik tabana oturan bir millet ve milliyetçilik açıklaması da bulunmaktadır. Bu açıklama da milleti (milletleri) ve milliyetçiliği ekonomi ve zaman mevhumunu temel alarak şu şekilde tanımlamaktadır: Milliyetçiliğin temel, kritik ve kurucu aksiyomu milletlerin ezeliliği ve ebediliğidir. Aynı şekilde milliyetçi paradigmaya göre devletlerin siyasi teşekkülleri, siyasi ifadeleri olan devletler de ezeli-ebedidir. Bu manada aşağıda açıklanacağı gibi milliyetçilik açısından “milletin menfaati” açısından 26 Firdevs Gümüşoğlu, “Kemalist Milliyetçilik ve Irkçı Milliyetçilik”, Bilim Ve Ütopya, s.53 39 zamanın “çökmesi” söz konusudur. Milliyetçiliğin momenti sonsuzluktur… Milliyetçilik açısından tarih, tarihsel akış tekrarlanmayacak ve bir daha asla aynı olmayacak yeni bileşimlerin sürekli oluşumu (ve hemen akabinde erimesi) süreci değil, zamansal olarak farklı dönemlerde sürekli aynı kalacak özlerin farklı zamanlarda kendini sımsıkı kapalı bir kabuk gibi korudukları ve sadece farklı momentlerde kendini yine aynılık içinde ifade ettiği bir zemindir. O yüzden devlet hep devlettir; millet hep millettir ve ulusal çıkar hep aynıdır. 27 Bu temel açıklamalardan sonra, Öztürkmen’in eserinin ilk bölümünü oluşturan Son Dönem Osmanlı Aydınlarının Folklor Hakkındaki Düşünceleri adlı paragrafında bu dönemdeki folklor ve milliyetçilik ilişkisini şu şekilde dile getirmektedir: Folklor, bağımsız bir araştırma sahası olarak Osmanlı aydınlarının gündemine “dil”, “millet”, “vatan” ve “medeniyet” kavramlarıyla eş zamanlı olarak girdi. Namık Kemal’den Şinasi’ye, Ziya Gökalp’den Selim Sırrı’ya kadar uzanan son dönem Osmanlı aydınları, folklorun konusuna ve türlerine dair saptamalar yaptılar ve daha sonra kurumsallaşan Cumhuriyet dönemi folklor araştırmaları için de bir bakıma anahtar görevi gördüler. 28 Öztürkmen bu açıklamalardan sonra Osmanlı’da Türkçülük akımı ve folklor hakkında şu saptamalarda bulunmaktadır: …her şeyden önce Türkçülük, Helenizm ve Slavizmin de içinde bulunduğu kültürel sistemin bir parçasıydı ve tıpkı bu kültürel hareketler gibi, 27 Doğan Gürpınar, “Zamanın Ölümü ve Ulusal çıkar”, www.tpe.org.tr, internet sitesi. 28 Arzu Öztürkmen, “Türkiye’de Folklor Ve Milliyetçilik”, İstanbul, 1998.s.19 Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|