T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ antropoloji (SOSYAL antropoloji) anabiLİm dali

89 
 
başvurma  zorunluluğu  ile  de  olsa,  bunun  başarılabileceğine,  bundan 
kaçınmanın yanlış ve sakat bir tutum olduğuna inandırmalıyız.
70
  
Gerçekten  Boratav’ın  bu  tutumu  sebebiyle  bende  gerek  bu  eserini  okuyup 
incelerken  gerek  diğer  eserlerini  incelerken  dil  alanında  ciddi  zorlukla  karşılaştım. 
Ancak  eser  30’lu  ve  40’lı  yılların  makalelerinden  oluşmasına  rağmen  makalelerin 
içerikleri oldukça fazla idi. 
Boratav, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı adlı eserinde ise Türk halkbiliminin 
ve  edebiyatının  özelliklerini  şu  biçimde  açıklamaktadır:  kitabın  ilk  bölümü 
halkbilimi hakkında temel bazı bilgiler vermektedir. Soru cevap şeklinde hazırlanan 
kitabın  giriş  bölümünde  halkbiliminin  ne  olduğu,  bu  bilimin  özellikleri  ve  diğer 
sosyal  bilim dalları  ile olan  ilişkileri açıklanmaktadır. Yine  bu  bölümde Öztürkmen 
kadar  olmasa  da  kısa  bir  Türk  halkbilimi  geçmişi  verilmekte  ve  bu  alanda  yapılan 
çalışmalar anlatılmaktadır. Birinci bölümde âşık edebiyatının özellikleri anlatılmakta 
ve  bu  edebiyatın  günümüzdeki  durumu  hakkında  bilgi  verilmektedir.  İkinci  bölüm 
olan  destan  ve  hikâye  başlıklı  bölümde  destan  nedir,  yazılı  destanların  ayırt  edici 
özellikleri  nelerdir  gibi  sorulara  cevaplar  verilmektedir.  Ayrıca  bu  bölümde 
Oğuzlar’ın  destanları  ve  Köroğlu  hikâyeleri  hakkında  çeşitli  bilgiler  verilmektedir. 
Üçüncü bölüm, Meddahlık: Gerçekçi Hikâye Türü adını taşımakta ve bize bu konular 
hakkında  bilgi  vermektedir.  Dördüncü  bölüm  Masal-Fıkra  adını  taşımakta  ve  bu 
yazın  türleri  hakkında  bilgiler  içermektedir.  Yine  bu  başlık  altında  Türk  masalları 
kısaca  açıklanmaktadır.  Başlıkta  Nasrettin  Hoca  fıkraları  ile  ilgili  kısa  bilgiler  de 
bulunmaktadır.  Ancak  bu  bilgiler  Boratav’ın  Nasrettin  Hoca  kitabındaki  kadar 
detaylı değildir. Efsane  başlıklı  beşinci  bölümde  efsane’nin özellikleri  ve tarihi dini 
                                                             
70
 A.g. e. s. 7–8 

---

90 
 
efsanelerin  içerikleri  tartışılmaktadır.  Altıncı  bölüm  Bilmece  konusuna  ayrılmıştır. 
Yedinci  bölüm  Atalar  Sözü,  Alkış  Kargış  başlığını  taşımaktadır.  Bu  bölümde 
atasözleri  ve  alkış-kargış  gibi  söz  sanatları  tanıtılmakta  ve  açıklanmaktadır. 
Tekerleme  Türkü  Mani  adlı  sekizinci  bölümde  bu  söz  sanatlarının  içerikleri 
açıklanmaktadır.  Dokuzuncu  bölüm  olan  Seyirlik  Halk  Oyunları’nda  ise  Türk 
kuklası,  tuluat  tiyatrosu  ve  orta  oyununun  özellikleri  açıklanmaktadır.  Yine  bu 
bölümde Karagöz hakkında çeşitli bilgiler de yer almaktadır.
71
 
Kitap  bir ders kitabı  niteliğinde  hazırlanmıştır. Kitap sözü edilen  halk sanatı 
ürünleri  hakkında  detaylı  bilgiler  içermemekle  birlikte  konunun  meraklıları  için 
oldukça etkili bir başvuru kaynağı olabilecek niteliktedir.   
Boratav’ın  100  Soruda  Türk  Folkloru  adlı  kitabı  ise  adından  da  anlaşılacağı 
gibi  Türk  folklorunu  okuyuculara  tanıtma  amacıyla  yazılmıştır.  Bu  kitapta  100 
Soruda  Türk  Halk  Edebiyatı  eserinden  farklı  olarak,  halkbiliminin  halk  edebiyatı 
dışında  kalan  konuları  incelenmektedir.  Kitap  beş  bölümden  oluşmaktadır.  Bu  beş 
bölümün birinci  ve  ikincisinde evrenin oluşumu,  çeşitli tabiat öğeleri  ve olayları  ile 
olağanüstü varlıklar ve olgularla ilişkili  inanış ve davranışlar, bu öğeleri ve olguları 
etkileme  çabaları  ve  yöntemleri  incelenmektedir.  Üçüncü  ve  dördüncü  bölümler 
bireysel ve toplumsal çeşitli törenleri içermektedir: 
Kişinin  birey  olarak,  yaşamı  boyunca  ve  yaş  basamaklarına  göre 
sıralanan işlemlerdir  bunlar;  ama  kişiye  birey  olarak  uygulandıkları  halde  bu 
geçiş  törenlerine  toplum  da  katılır;  doğum,  sünnet,  okula  başlama,  düğün, 
ölüm…  ile  ilgili  gelenekler  bu  kümeye  girer.  Toplumsal  törenlerin 
                                                             
71
 P. Naili Boratav, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul, 1982, s. 45 

---

91 
 
öncekilerden farkı her birine birey olarak belli bir kişinin vesile olması yerine, 
belli  bir  toplumca  ve  belli  bir  toplum  için  düzenlenmeleridir:  dini 
bayramlar, köy bayramları, yatır ziyaretleri, vb gibi.
72
  
Beşinci bölümde oyun ve oyuncaklar, halk sporları incelenmektedir. Buradaki 
oyun raks (dans) kavramı dışındaki gösterilerdir. Bunlar çocuk oyunlarından (körebe, 
birdirbir  vb),  eski  spor  dalları  olan  güreş,  cirit  vb.  tarzı  oyunlara  kadar  uzanan  bir 
yelpazeyi  içermektedir. Sonuçlar  bölümünde  ise halkbilimin araştırma alanına giren 
konuların  derleme,  açıklama,  yorumlama  ve  değerlendirme  sorunları  üzerinde 
Boratav’ın  görüşleri  özetlenmeye  çalışılmıştır.  Bu  bölümde  Boratav’ın  deyimiyle 
yazar:  geleceğin  halkbilimcilerine  ve  sanatçı  olsun,  yazar  olsun,  eğitim, 
öğretim  ve  bilim  işçisi  olsun,  bütün  aydın  kişilere  Türk  halkını  öğrenme  ve 
eğitme  çabalarında  yararlı  olabilirse  emeklerinin  boşa  gitmediği  kıvancı  ile 
mutluluk duyacaktır.
73
  
Bu  kitapta,  100  soruda  dizisinde  olduğu  gibi  konuları  soru  cevap  şeklinde 
incelemekte, Boratav’ın yukarıda sayılan konularla ilgili sorulara verdiği cevaplardan 
oluşmaktadır.  Kitap  yalnızca  bir  ders  kitabı  olmanın  ötesinde  folklorun  ve  Türkiye 
folklorunun ne olduğu ile ilgili önemli bilgileri aydınlara ulaştıracak niteliktedir. 
Boratav’ın  vefatından  sonra  Türkiye  Ekonomik  ve  Toplumsal  Tarih  Vakfı- 
Boratav Arşivi’nden seçmelerden oluşan, Kültür Bakanlığı’nın desteğiyle çıkan Halk 
Edebiyatı  Dersleri  1  adlı  eseri  ise  Hoca’nın  folklor  bilimi  hakkında  100  soruda 
serisinden çıkan kitaplarından çok daha detaylı, daha toplu ve daha evrensel bilgiler 
içermektedir. Şöyle ki; bu eserde Boratav birinci bölüm Folklor adı altında kitabın 7–
                                                             
72
 P. Naili Boratav, 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul, 1984, s. 39 
73
 A.g. e. s. 105 

---