T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali

 
134 
 
 
D
üĢmanı  bilmek
,  s
avaĢın  birincil  hedeflerinden  birisi  olmasına  rağmen
 
(Clausewitz,  2007;  Machiavelli,  2009)
,  yabancı  kültürlere  ait  bilgi  eksikliği 
nedeniyle  askeri  harekâtların  istenilen  etkiyi  yaratamadığını  söylemek 
mümkündür  (Mcfate,  2009:107).  Kültür
e  iliĢkin  s
tratejik  seviyede  ya
pılan 
hatalar  terörizmi  Ģiddetlendiren  politikalar  yaratabilir.  Örneğin;  11  Eylül 
saldırılarından hemen sonra ABD eski baĢkanı George Bush'un "haçlı seferi" 
ilan  etmesi,  stratejik  seviyede  yapılan  bir  yanlıĢ  olarak  görülebilir.  ABD 
kültürünün 
bakıĢ  açısıyla  herhangi  bir  yanlıĢ  anlamaya  neden  olmayan  bu 
söylem,  baĢta  Afgan  halkı  olmak  üzere  dünyadaki  tüm 
Müslüman  kültürler 
üzerinde  olumsuz  bir  algı  yaratmıĢtır  (JDN
  2-0,  2013:2-
2).  Diğer  taraftan 
taktik 
seviyede yapılan hatalar, 
kamuoyunda 
olumsuz algılara neden olmakta 
ve  harekât  alanındaki  askerlerin  hayatlarına
 
mal  olabilmektedir.  Örneğin,  
Afganistan'da  düğünlerde  kutlama  maksatlı  gerçekleĢtirilen  silah  atıĢları,  bu 
kültürel  ritüeli  bilmeyen  ABD  ve  NATO  askerlerince  tehdit  olarak 
algılanmaktadır
.
 
Afganlılar  için  kültürel  gelenek  olan  bu  uygulama,  yabancı 
askerlerin  müdahalesiyle  silahlı  çatıĢmaya  dönüĢebilmektedir
 
(KaraĢahan, 
2003:44)
. 
Bir diğer örnek, Afgan kadınının 
toplum içerisindeki yerini bilmeyen 
ISAF  komutanının  iyi  niyetle  gerçekleĢtirdiği  uygulamanın  kötü  Ģekilde 
algılanmasıdır.  Afganistan'ın  bir  köyünde  içme  suyu,  köyden  uzak  bir 
kaynaktan  taĢınarak  evlere  getirilmektedir.  Söz  konusu  kaynak,  kadınların 
sosyalleĢtiği ve birbirleri ile iletiĢim kurduğu tek yerdir. Bölgede ISAF emr
inde 
görev  yapan  birimin  komutanı
, 
bu  kaynağı  köyün  içerisine  taĢıyarak 
kadınların 
yaĢam 
kalitesini 
yükseltmeyi 
hedeflerken 
aslında 
sosyalleĢmelerinin  önüne  geçmiĢtir.  Çünkü  batı  kültürünün  aksine  Afgan 
yerel kültüründe kadının dıĢarıda dolaĢması pek mümkün değildir
 (JDN 2-0, 
2013:2-6). 
Bu tür kültürel hatalara iliĢkin örnekler farklı kültürlerin karĢılaĢtığı 
tüm 
bölgelerde 
görülebilmektedir. 
Sonuç 
olarak, 
her 
seviyede 
gerçekleĢebilecek  kültürel  hataların,  daha  önceden  üretilecek  kültürel 
istihbarat  ve  bu  d
oğrultuda  gerçekleĢtirilecek  kültüre  yönelik  eğitimler  ile 
önlenebileceğini söylemek mümkündür.  
           

---

 
135 
 
c. 
Kültürel Ġstihbarat Çarkı
 
 
 
Mevcut istihbarat yapılanmaları
, 
genel olarak düzenli bir düĢmana 
ve  savaĢa  karĢı  odaklanmıĢ  durumdadır.  Ancak 
hibrid  tehditler  nedeniyle 
hibrid savaĢların yaĢandığı 
günümüz 
Ģartlarında
, istihbarat süreçlerinin etkin 
olarak 
iĢletilebildiğini
  söylemek  pek  mümkün 
değildir
.  Mevcut  istihbarat 
süreçlerinin  terörizm  ve/veya  ayaklanma  gibi  gayri  nizami  harekâtlara 
karĢı 
yeniden  düzenlenmesi  önemlidir.  Bu 
durumda yapılması önerilen ilk aĢama,
 
mevcut  istihbarat  çarkının
 
kültürel  faktörleri  de  içerecek  Ģekilde  yeniden 
Ģekillendirilmesidir 
(Multinational Experiment 6.0, 2010:63). 
Klasik 
istihbarat çarkı
; planlama ve yö
nlendirme, toplama, iĢleme, analiz 
ve  üretim  ile  dağıtım  safhalarından  oluĢmaktadır. 
Kültürel  faktörlerin  çarka 
dâhil  edilmesiyle
,  çarkın  iĢleyiĢini  değiĢtirmemekle  birlikte,  çıktılarının 
etkisinin  oldukça  önemli  olaca
ğını  söylemek  mümkündür. 
Kültürel  istihbarat 
çarkının iĢleyiĢ
i takip eden maddelerde 
açıklanmıĢtır
 
(ġekil
-10).  
 
- 
Planlama ve 
Yönlendirme Safhası: Ġstihbarat ihtiyaçları ile toplama 
planının  tanımlandığı  ve  önceliklendirdiği  ilk  aĢamadır.  Planlama  ve 
yönlendirme, kritik bilgi ihtiyaçları formunun doldurulması ile baĢlar
 (JDP 2-0, 
2011).  Kültürel  faktörler,  stratejik  seviyede  karar  vericilerin,  taktik  seviyede 
ise 
komutanın  kritik  bilgi  ihtiyaçları  formunda  yer  almalıdır.  Bu  sayede 
düĢman, muhtemel düĢman, 
dost kuvvetler ve t
arafsız halka 
yönelik kültürel 
bilginin  elde  edilmesi  sağlana
bilecektir.  Karar  vericiler  ve  istihbarat 
uzmanları,  kültüre  iliĢkin  ihtiyaçları  belirleyerek,  hangi  konulara  iliĢkin 
ve 
hangi  vasıtalarla 
toplama  faaliyeti
ne  ihtiyaç  duyulduğunu 
belirleyeceklerdir. 
Bu  safhada 
önemli  olan,  hangi  tür  kültürel  bilgiye  ihtiyaç  duyulduğunun 
belirlenmesidir (Multinational Experiment 6.0, 2010).   
 
- 
Toplama  Safhası:  Kültürel  istihbaratın  üretilmesi  için  en  uygun 
toplama  yöntemlerinin; 
insan  istihbaratı,  sinyal  istihbaratı  ve  açık  ka
ynak 
istihbaratı  olduğu  değerlendirilmektedir
  (Wunderle,  2007;  Multinational 
Experiment  6.0,  2010). 
Ġnsan  istihbaratının,  kültürel  istihbaratın 
elde 
edilmesinde  en  etkili 
yöntem  olduğunu  söylemek  mümkündür.  Ġ
nsan 
istihbaratında
 
“insana  güven”  ön  plandadır.
 
Ġstihbarat  uzmanları  kaynağına 

---

 
136 
 
güven  duymak  zorunda
dır
 
ve  bu  kaynakların  doğru  kullanılması  önemlidir. 
Ġnsan istihbaratında yerel haber elemanlarına saygı gösterilme
si, güven tesisi 
açısından  önemli  görülmektedir.  Aksi  takdirde  elde  edilen  bilginin  yanlıĢ
  ve 
yanlı  olma  ihtimali
nin  oldukça  yüksek 
olabileceği  söylenebilir
  (Wunderle, 
2007). 
 
- 
ĠĢlem
e 
Safhası:  Ġstihbarat  çarkının  üçüncü  safhasıdır.
 
ĠĢleme 
safhasında  toplanan  bilgiler  tasnif  edilerek  analiz  edilebilir  bir  hale 
getirilmektedir. Sahip olunan haber, kriptoların çözümü, yabancı kaynakların 
tercümesi  ve  veri  hazırlama  Ģeklinde  iĢlenmektedir.  Diğer  bir  ifadeyle  elde 
edilen 
kültüre  iliĢkin  ham  bilgiler,  analiz  sürecinde  kullanılmak  üzere 
veritabanına uygun hale getirilmektedir.
   
 
- 
Analiz  ve  üretim:    Bu  safha,  toplanan  ve  tasnif  edilerek  iĢlenen 
kültürel  ham  bilgilerin  analiz  edilmesi  sürecidir.  Bu  safha  sonunda  stratejik 
seviyeden  taktik  seviyeye  kadar  uzanan  alanlarda  karar  vericilerin 
kullanabileceği  bir  ürün  ortaya  çıkartılmaktadır.  Ü
retim  ve  a
naliz  safhasında 
elde  edilen  istihbarat
ın
 
değeri,  haberin  alındığı  kaynağın  güvenilirliği  ve 
haberin  doğruluk  derecesi  ile  belirlenmektedir.  Bu  s
afhada  analizciler,  odak 
noktalarını askeri kabiliyetlerden daha çok kültürel konulara, sosyal ağlara ve 
insan  iliĢkileri  üzerine  yoğunlaĢtırmalıdırlar.  Ġ
stihbarat  süreçlerine  kültürel 
faktörlerin 
dâhil edilmesinin en etkin yolu, sistem yaklaĢımı içerisind
e hareket 
etmektir. 
Sistem analizinin, AYYOBO (Alan, Yapı, Yetenekler, Organizasyon, 
Bireyler, Olaylar-ASCOPE
) yaklaĢımı ile PAESEA (Politik, Askeri, Ekonomik, 
Sosyal, Enformasyon ve Altyapı
-PMESII
) yaklaĢımından oluĢturulacak matris 
ile yapılmasının doğru
 
bir yaklaĢım olacağı değerlendirilmektedir. Bu analizin, 
kilit  iliĢkilerin,  bağımlılıkların,  kırılgan  noktaların  tanımlanmasını,  etki 
alanlarının, algıların, kapasitelerin, karar verme süreçlerinin ve davranıĢların 
belirlenmesini  sağlayabileceğini  ifade  e
tmek  mümkündür  (Multinational 
Experiment 6.0, 2010:64-68). 
 
- 
Dağıtım:
 
ĠĢlenmiĢ ve anali
z 
edilmiĢ bilgiler
in
, ihtiyaç makamlarına 
belirli bir formatta ulaĢtırılması iĢlemidir.
 
Bu aĢamada analiz edilmiĢ kültürel 
bilgiler,  stratejik  seviyede  karar  vericilerin,  taktik  seviyede  ise  harekât 
alanında bulunan komutanların kullanımına sunulmak üzere çeĢitli vasıtalarla 

---