T texniki kolleci
Yüklə 4,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Refrejeratorun
markası Avtomobilin şassisi UAZ-451M QAZ-52-01 QKB- 812 ZİL-130-76 Yükgötürmə qabilyyəti 0.625 1.5 3.85 4.5 Daxili həcmi,M 3 4 11.2 10 10 Furqonda temperatoraların intervalı, C 0 -2 -18 -15 -15 +4 +4 +4 +4 Furqonunun istilik ötürmə əmsalı, Vt /(M 2 -K) 0.627 0.407 0.465 0.465 Furqon-refrejeratorların soyutma üsulları. Refrejerator -kuzovlarının daxilinin soyudulması soyuq verən mənbələrin işi ilə təmin olunur.Bu mənbələr müvəqqəti və daimii olurlar.Müvəqqəti soyuq verən mənbələr kuzovun daxilində tələb olunan temperaturu məhdud müddətdə saxlaya bilir. Bu qrupa bəzi maddələri (quru buz, evtektik məhlul və mayeləşdirilmiş qazları) bir vəziyyətdən başqa(digər) vəziyyətə(bərk vəziyyətdən və yaxud maye vəziyyət qaz şəkilli vəziyyətə) ətraf mühitdən istilik qəbul etməklə istifadə olunan qurğulara aiddir. Quru buz (buz karbonturşusu ) baçoklarda kuzovun daxilində yuxarı hissədə yerləşdirir. Bəzi hallarda qurubuzu kuzovun xüsusi bölmələrində daxili və kənar üzlüklərin .də yerləşdirirlər. Onu həmçinin aralıq soyuqlaşdırırıcı spiral boru üzrə sirkulyasiya edən soyuducu cihazlarda da tətbiq edirlər. Temprtaturun nizamlanması qurubuzlu soyudula həcmin üst hissəsinin dəyişməsi ilə təmin olunur.Belə qurğunun yaxşı cəhəti kuzovun daxilində aşağı temperaturu və təmizliyi saxlmaqdır(karbonturşusunu bərk vəziyyətdən qazşəkilli vəziyyətə keçməsi -78 0 S baş verir). Mənfi cəhəti -karbonturşusunun yüksək dəyəridir. Evtektik məhlullar mineral və yaxud metal duzlarının suda məhluludur.Ən effektiv soyuqdaşıyıcısı dizlorometandır ( freon 30). Dondurulmuş evtetik məhlulların əridilməsi zerotorların və soyuq verən akkumulyutorların köməyi ilə aparılır.Zerotorlar ( xüsusi qollar) .Daxilən effektik məhlullarla dondurulur.Bunların dondurulması stansionar soyuducularda aparılır.Sonra Zeratirlar refrejeratorlu avtomobillərin kuzovlarının daxili hissəsində yerləşdirilir.Zerotorun əriməsi istiliyi qəbul edərək aparılır və nəticədə kuzovu soyudur. Kuzovda tempuratur -2 dən 9 o s, qədər saxlanılır.Təsir göstərmə vaxtı 12-15 saatdır.Yaxşı cəhəti odur ki, zeratorları dəfələrlə istifadə etmək mümkündür. Mənfi cəhəti odur ki, zeratorlar ı qabaqcadan soyutmaq üçün soyuducu stansiyaları alması tələl olunur. Soyuq verən akkumulyatorlar daxili spiral borusu, olan ya s u qablardan ibarətdir.Qablarda evtektik məhlul spiral borularda, sirkulyasiya edən soyuq daşıyanlar dondurulur.Spiral borunu kənar stasionar ( səyyar ) doldurma stansiyalarına qoşurlar. Refrejeratorlu avtomobillərin təyinatı və növləri. Daşınan yüklərin arasında tez xarab olan yüklərə də rast olunur. Adətən 0 o dən aşağı temperaturlar, bakteriyaların yayılmasına mane olur. Ona görə bu cür yükləri aşağı tempuraturlarda daşımaq lazım gəlir.Üç növ tez xarab olan yüklər mövcuddur : 1.Təzə yüklər ;2.Soyudulmuş; ( -7 o dən -18 o C yə qədər).3.Buzladılmış yüklər (-18 0 C dən aşağı) Bu cür yüklərin daşınmasında istifadə olunan hərəkət tərkibi: 1.İzotermik furqonlara; 2.Buzlu furqonlara ;3.Furqon- refrejeratorlara bölünürlər. Izotermik furqonlar – bu furqonlarda kuzalar termoizolyasiyalı olur, yalnız onlarda məcburi soyudulma yoxdur.Bu furqonlar şəhər içərisində (yaxın məsafələrə ) yüklərin daşınması üçün nəzər tutulub.İzotermik furqonlar taxta –metal materialdan hazırlanıb, içəri üzü paslanmayan ,xarici üzü isə list metaldan hazırlanır.Kuzanın arxasında bir laylı qapı olur. Qaz51A avtomobilinin bazasında hazırlanan TA9E2 izotermik furqonları Tartu şəhərində hazırlanır.Buzlu furqonlar – üç sinfə bölünürlər.Bu furqonlar məcburi soyudulma üçün nəzərdə tutulub , ancaq soyuducu qurğusu yoxdur.Buzlu furqonlar, izolə edilmiş məcburi soyudulma şəraitinə malik ( sulu buzlar,quru buzlar,sıxılmış qazlar), kuzalardan ibarət olur.Bu furqonlar soyudulmuş və buzladılmış yüklərin yaxın məsafələrə daşınması üçün nəzərdə tutulurlar.Yüklü furqonların içərisindəki hava soyudulur və 30 o xarici tempuratuda ,7 o yə qədər 12 saat ərzində saxlanılır (A sinfi ),- 10 o C də (B sinfi),-20 o C (C sinfi) Refrijeratorlu furqonlar –üç sinfə bölünür.Bu furqonlar izolyasiya olunmuş kuzalı olub,soyuducu qurğularla təmin olunur və buzladılmış məhsulları uzaq məsafələrə daşımaq üçün nəzərdə tutulub.Bu refrejeratorların içərisindəki hava soyudulur,sonra isə soyuq vəziyyətdə 12 saat ərzində 12 o dən 0 o qədər saxlanılır. ( A sinfi ), 12 dən -10 o C yə qədər (B sinfi) ,12 dən -20 0 C yə qədər ( C sinfi ).Bu refrejeratorlar Zil 130 avtomobilinin bazasında yardılmış ZUM3890 – B markası ilə Lutsk zavodunda buraxılır. Kuzanın izolyasiyasında penoplast materialdan istifadə olunmuşdur. Daimi soyuducu mənbələr Daimi soyuducu mənbələr kuzovıla kənardan dövri (vaxtadaki ) qidalanma enerjisi almadan.Verilən aşağı temperaturu saxlamağı təmin edir. Bunların geniş yayılma üstünlüyü refrijeratorun kuzovunun azaldıb hərəkətə gələn konfektorlu soyuducusunun quraşdırılmasdır. Bu soyuduc kuzovda daimi aşağı temperatur saxlayır. Bəzi refrijeratorların kompressoru ilə salmaq üçün ayrıcı xüsusi ı mühərriklərdə istifadə olunur. Həttda kənar stasienar şəbəkədən qidalanma elektrin mühərrikidə qoşula bilər.Şəkil 2-də soyuducu kompressor qurğusunun tipik sxemi göstərilib. Kompressor vurucu klapan (18) və paylayıcı kran (5) vasitəsi ilə sıxılmış qazı ( freon 12 və yaxud 22) kondersatorun (4) spiral borusuna ötürür.Freon (parşəkilli xladagen) kondersatorun təzyiqinə qədər sıxılır.Kondersatorda freon ətraf mühitə istilik vererkən maye hala çevrilir.Kondesator örtüyün daxilinə yerləşdirilib və ona ventilyator vasitəsilə hava axınına vurulur. Sonra maye halında olan freon ventil (3),balon (2) ,rütubətli-yağ ayrıcısı (14),genişlədiricisi klapanı 13 və kollektor 12-dən keçərək buraxarladırır.Onun (11) spiral borusuna ötürülür boruda freon qaza oxşar vəziyyətdə keçərək ətraf mühitindən istiliyi özünə çəkir.Bundan sonra qazşəkilli freon kollektorundan (9),patronundan (8),istilik mübadiləsi cihazından (16) , akkumlyatordan (15)-də və klapandan (17) keçərək, kompressorla sorulur.Kuzovda daimi tempuratur termostatını köməyi ilə saxlanılır.Verilən tempuratur çatdıqda kompressor dayanır,tempuratur normadan artıq qalxdıqda yenidən avtomatik işə düşür. Müasir furqon refrejatorlarında soyuducu qurğu furqonun qabaq divarlaında yerləşdirilir. Qurğunun soyuducu-qüvvə hissəs i kuzovdan kənarda, buxarlandırıcı və ventilyator kuzovun daxilində qabaq divarın oyuğunda keçirilərək quraşdırılır.Soyuducu kompressor qurğusu kuzovu qızdırmaq imkanına da malikdir.Bunun üçün paylayıcı kranın vəziyyətinin dəyişərək qaza oxşar freonu kompressordan buxarlandırıcı termozolyasiyaların keçirici ilə (6) solenoidli ventil (7) və kollektor 10 vasitəsilə ötürülür. Buxarlandırıcıdan kollektor 9,(vasitəsilə) patron 8, istəlik mübadiləsi 16 ,akkumulyator 15 və klapan 17 vasitəsilə freon kompressorla sorulur.İsti freon spiral boru və buxarlar üzrə sirkulyasiya qar ötürücüsündən təmizlənməyə gətirib çıxarttı. Solenoid –maqnit sahəsi yaratmaq üçün içərisindən elektrik cərəyanə keçirilən spiral məftil. Avtomobil –qatarları təyinatı və iqtisadi effektiviyi Avtomobil qatarı – bir neçə elementlərdən ibarət bütöv sökülə bilən qurğusu olan avtonəqliyyat vasitələsidir.Avtoqatarın aparıcı elementi dartıcı avtomobil ,aparılan elementi isə -yarımqoşqu ,qoşqu və kirşə qoşqusudur.Yük avtoqatarlarının istifadə edilməsi tək avtomobillərə nisbətən iqtisadi effektivliyi yüksəldmək üçün daha məqsədəuyğundur. Avtoqatarların əsas klassifikasiya əlamətləri onların elementləri arasında əlqədir . Avtoqatarların elementlərinin əlaqəsi üçün hansı qüvvənin istifadə olunmasından asılı olaraq bu əlaqə dartıcı və yaxud dayaqlı ola bilər.Dartıcı əlaqə dartıcı-avtomobilin qoşqu su ilə dartıcı-qoşqu qurğusu vasitəsilə birləşməsi üçün istifadə olunur.Burada əsas hərəkət edici qüvvə horizontal dartıcı qüvvədir. Dayaq əlaqəsi yəhərli dartıcının dartı- qoşma qurğusu ,vasitəsi ilə yarım qoşqu ilə birləşməsi üçün istifadə olunur.Üçüncü tip avtoqatarlarda kirşə qoşqusu arasında paylanır.Dartıcı qüvvə yük və hissələr üzrə ötürülür.Yükün və boş kirşənin yedəyə alınması olmadığı hallarda əlaqə dartqı vasitəsilədir. Təyinatına görə avtoqatarlar aşağıdakilərə bölünür; 1)Müxtəlif yükləri daşımaq üçün istifadə olunan ümumi nəqliyyatlara (universal və yaxud bortllu avtomobilə) 2)Müəyyən növ yükləri daşımaq üçün xüsusiləşdirilmiş avtomobillərə. 3)Onların şassəsi üzərində quraşdırılmış texnoloji qurğuların xüsusi avtomobillərə yerləşdirilməsinə görə. Qoşqunun təkərlərinə ötürülən avadanlığın olub –olmamasından asılı olmayaraq avtomobil qatarları aktiv və yaxud passiv ötürməli olurlar.Adətən avtoqatarlar iki əsas elementlərdən ibarət olurlar.Avtoqatarlar çox hissəli də (üç və daha çox ) ola bilər. Tək avtomobillərə nisbətən avtoqatarların istifadə olunması aşağıdakı üstünlüklərə malikdir; 1)Yük götürmə qabiliyyəti 2-i və daha çox artır.Bu məhsuldarlığın yüksəlməsini təmin edir. 2)İstismar xərcləri azalır,xüsusi yanacaq sərfi 20-30% aşağı düşür. 3)Konstruksiyasının metal tutumu azaldılmış olur. 4)Təchiz edilmə kütləsinin əmsalı avtoqatarda tək avtomobilə nisbətən 20-30% qədər azalır. Avtoqatarların tam kütləsinin həddi oxa düşən yüklənmələrdən və oxların sayından asılıdır.Beş oxla avtoqatarlarda maksimal tam kütlə 40 tondan yuxarı, altı oxluda isə 52 tondan yuxarı olur. Avtoqatarın ən böyük eni -2,5m, Hündürlüyü isə 3,8 m götürülür. İki hissəli avtoqatarın ən çox uzunluğu-20m, üç hissəlidə isə -24 m olur.Avropanın çox ölkələrində avtoqatarın icazə verilən tam kütləli-38 tondur. Yəhərli avtoqatarlar qoşqulu qavtomobillərə nisbətən üstünlüyə malikdir,çünki eyni yük götürəndə uzunluğu kiçik olur.(KAMAZ-5410 54112,Maz-5422,Zİl-130v1.Qoşqu və yarımqoşquların istifadəsi zamanı, avtomobil nəqliyyatlnda istehsal gücünün artımı və nəqliyyat işlərinin maya dəyərinin aşağı düşməsi müşahidə olunur.Ona ğörə yüklərin daşınmasında çox vaxt AQ - dan istifadə olunur.Adi avtomobillərdə, 1km məsafəyə daşıma və yanacaq xərcləri yüksək olur.AQ -da isə bu göstərici 28-37 % aşağı olur. Dartıcı avtomobildən və qoşqu hərəkət tərkibindən ibarət olan nəqliyyat vasitəsinə avtoqatar (aq) deyilir. Qoşqu hərəkət tərkibinin aşağıdakı növləri vardır, qoşqu, yarımqoşqu, uzunluğu dəyişdirilən qoşqu. Qoşqu qurğusu olan hər bir avtomobil dartqı rolunu oynaya bilər.Yarımqoşqularla iş üçün nəzərdə tutulmuş oturacaqlı qoşqularda xüsusi dayaq-qoşqu qurğusu mövcuddur ki, bunu da ilişmə mexanizmindən əlavə vertikal yüklənmələrə tab gətirə bilən dayaq plitəsi də mövcud olur. Adi avtomobilin yükqaldırma qabiliyyətini artırmaq mümkün deyil.Yükqaldırma məhdudiyyəti yolun möhkəmlik dərəcəsindən asılı olan bir məvhumdur.Yükqaldırmanın artırılması,tək avtomobillərdən, avtoqatarlara keçməklə artıla bilər.AQ-dan istifadə, istehsal gücünün artmasına və daşımaların maya dəyərinin aşağı düşməsinə böyük təsir göstərir.Tək avtomobillərin eyni yükqaldırma qabiliyyətinə malik AQ- larla əvəz edilməsi, mühərrikin tam gücündən istifadə olunmasına , istehsal gücünün 100% artmasına,1t yükün daşınmasına sərf olunan yanacaq sərfiyyatının 20-30 % aşağı salınmasına gətirib çıxarır.Dəyişgən qoşqulu oturacaqlı dartqılardan istifadə olunma daha sərfəli sayılır, çünki dəyişgən qəqulu AQ-da ,qoşquları dəyişməklə yükləmə - boşaltmada, boşadayanmaların vaxtı azalır,daşınma sürəti isə artır.Bundan əlavə bu cür AQ-da manevrilik,dayanıqlıq,keçicilik qabiliyyəti qoşqulu qatarlara nisbətən yüksək və effektiv olur. |