T texniki kolleci

 
Mövzu 22. Metalların kristallaşması. 
Metalların maye haldan bərk (kristallin) hala keçməsinə kristallaşma deyilir. 
Kristallaşma daha az sərbəst enerjiyə malik dayanıqlı hala keçmə nəticəsində baş verir. 
Maye v
ə bərk halda temperaturun artması ilə sərbəst enerji azalır. (Şəkil 1.) 
Ts temperaturunda metalın sərbəst enerjisi bərk və maye halda eynidir. Ts temperaturu 
dayanıqlı temperatur və ya nəzəri olaraq kristallaşma temperaturu adlanır. Kristallaşma 
prosesi s
ərbəst enerji fərqi yarananda inkişaf edir. Daha doğrusu bərk metalın sərbəst 
enerjisi maye metalın sərbəst enerjisində az olanda bu proses (kristallaşma) inkişaf 
edir. Şəkildən göründüyü kimi bu maye soyumanın Ts temperaturundan aşağı olduğu 
halda baş verir. Misal üçün Tn temperaturuna qədər olan temperatur faktiki kristallaşma 
temperaturu adlanır. 

T=Ts-Tn soyuma d
ərəcəsi adlanır. Kristallaşma prosesini 
temperatur 
– vaxt koordinat sisteminin əyriləri ilə xarakterizə etmək olar. (Şəkil 2). 
Öncə metal maye halda olduqda temperatur Tn kristallaşma temperaturuna 
q
ədər azalır və bu Ts temperaturundan aşağıdır. Bu temperaturda (Tn) soyuma 
əyrisində horizontal sahə yaranır, belə ki, ətraf mühitə verilən temperatur kristallaşma 
zamanı ayrılan gizli temperatur ilə kompensasiya edilir. Kristallaşma başa çatdıqdan 
sonra temperatur yenid
ən azalmağa başlayır.Soyuma sürəti böyük olduqca (v) soyuma 
d
ərəcəsi yüksək olur və kristallaşma daha alçaq temperaturlarda baş verir. 

---

Kristallaşma prosesi iki etapdan ibarətdir.1-ci etapda kristal rüşeymləri və ya 
kristal m
ərkzəlləri yaranır, sonra bu mərkəzlərdən kristalların böyüməsi prosesi baş 
verir. 
Şəkil 3. Metalın kristallaşma sxemi