Mövzu 25. Tozvari metallurgiya texnologiyasının əsasları
Tozvari materialları tozvari metallurgiya üsulu ilə alırlar.
Tozvari metallurgiya
m
əhsulları xalq təsərrüfatının bir çox sahələrində, xüsusən də avtomobilqayırmada ,
enerji maşınqayırmasında, radiotexnika sahəsində və s. geniş tətbiq edilir.Başqa
üsullarla istehsal edilə bilməyən xüsusi xassəli məmulatlar tozvari metallurgiya üsulu ilə
istehsal edilir.
Tozvari
materiallardan
m
əhsul
istehsalının
texnologiyası
aşağıdakı
əməliyyatlardan ibarətdir:
- Oksidl
ərin reduksiyası və digər ilkin materialların dəyirmanda xırdalanaraq
metallurgiya tozlarının alınması
-
Verilmiş tərkibdə qarışığın alınması (Şixtə materialı)
-
Tozların qarışıqlardan təmizlənməsi
- Hiss
ələrinin ölçülərinə görə təsniflənməsi
-
Qarışdırılma
-
Polad press formalarda tozvari qarışığın soyuq preslənməsi (Şəkil1)
-
Əldə olunmuş yarımfabrikatların və ya məmulatların həmin məmulatların ərimə
temperaturundan bir q
ədər aşağı temperaturda bişirilərək
zəruri fiziki-mexaniki
xass
ələrin verilməsi
Şəkil1.
Daha pis bişirilən (bir-birinə qarışan) tozlardan məhsul istehsal
ed
ərkən qaynaq presləmədən istifadə edilir. Bu zaman tətbiq edilən press təzyiqi
soyuq presl
əmədə olduğundan 5-8 dəfə az tətbiq edilir. Tozvari metallurgiya
üsulu ilə antifriksion, friksion, maye və qazların bərk qarışıqlardan təmizlənməsi
üçün süzgəclər, maşın və cihazların istehsalı üçün konstruksiya materialları, bərk
əriyən materiallardan (3410-2625
C) pnektonlar,naqill
ər, lövhələr və s. hazırlanır.
Mövzu 26. Rezin və rezin texniki materialları
T
əyinatından və tələb edilən istismar keyfiyyətlərindən asılı olaraq rezinlər
iki böyük qrupa bölünürlər:
1)Ümumi təyinatlı rezinlər - təkər,kəmər,cibliklər,amartizatorlar və s. istehsalı
üçün.
2)
Xüsusi təyinatlı rezinlər – xüsusi xassələrə malik
olan şaxtaya və istiyə
dözümlü rezinlər, yağa dözümlü, qaz keçirməyən elektrik cərəyanı keçirməyən,
şüalanmaya dözümlü və s. rezinlər. Rezinlər
həmçinin istehsal edilən
materiallardan asılı olaraq yumşaq ( təkər, araqatı), sərt və ebonitli (elektrotexniki
v
ə kimyəvi dözümlü), məsaməli və ya kilkəvari (amortizatorlar, oturacaqlar,
pastavari
(sıxlaşdırma və germetikləşdirmə) növlərə bölünürlər.
Rezin müxtəlif elementlərin mürəkkəb qarışığıdır. Rezin xassəsi həmin
elemntl
ərin tərkibində olan qarışıqlarından asılıdır. Rezin qarışığının təşkil
edicil
əri kauçuk, vulkanlaşdırıcı
elementlər, vulkanlaşmanı sürətləndirən
sürətləndirici antivatorlar,doldurucular, yumşaldıcılar və rəngləyicilərdən ibarətdir.
Rezin qarışığının əsas təşkiledici natural və ya süni kauçukdur. Kauçuka
t
ələb edilən möhkəmliyi və elastikliyi vermək üçün onu soyuq və ya isti halda
vulkanlaşmaya uğradırlar. Vulkanlaşdırıcı maddə kimi kauçukun tərkibinə 2-3% S
qatılır. Vulkanlaşma prosesi uzun müddətə başa
gəldiyi üçün bu prosesi
sürətləndirmək üçün onun təkibinə sürətləndirici kimi maqnezium oksidi, sink
oksidi v
ə s. qatılır.
Kauçuk sərfiyyatını azaltmaq və rezin materiallara zəruri fiziki-kimyəvi
xass
ələri vermək üçün kompozisiyaya doldurucu əlavə edilir.Doldurucular tozvari
v
ə parça halında olur.Tozvari dolduruculara saja, koalin (Al
2
O
3
, 2SiO
2
, H
2
O)
manqanın
karbon-oksidi, əhəng, talk və s. aiddir. Parçavari dolduruculara kord,
beltinq v
ə s. aiddir. Kauçukun oksidləşməsi zamanı rezinlər möhkəmlik,
elastikliyini itirir v
ə
kövrək hala düşür, daha doğrusu köhnəlmə fiziki-mexaniki
xass
ələri sıradan çıxarır. Ona görə rezin qarışığının tərkibinə köhnəlməyə qarşı
madd
ələr-vazelin, vosk, parafin, aromatik aminlər və s. qatılır.